จิตอาสา...หนทางทำดีที่เป็นเรื่องกล้วยๆ

ในขณะที่คลื่นสึนามิได้พัดพาความเจ็บปวดอันแสนสาหัสมาสู่คนไทย  แต่ในอีกมุมได้พัดพาน้ำใจของมนุษยชาติที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน  ซึ่งได้กลายมาเป็นจุดเริ่มต้นของเครือข่ายอาสาสมัคร  “จิตอาสา”  เครือข่ายที่เปรียบเสมือนชุมทางของคนที่ต้องการทำดีเพื่อสังคม 

คอลัมน์ “ชีวิต – งาน – ทรรศนะ” ฉบับนี้จึงอดไม่ได้ที่จะมานั่งคุยกับ  วินย์  เมฆไตรภาพ  ถึงความเป็นมาเป็นไปของเครือข่ายจิตอาสา  

กำเนิดจิตอาสา  
เครือข่ายจิตอาสาก่อเกิดเมื่อวันที่ ๒๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๗  จากการรวมตัวกันเพื่อช่วยเหลือผู้ประสบภัยจากเหตุการณ์สึนามิ  ของ ๒๐ องค์กรที่ทำงานเพื่อสังคม 
เราไม่อยากให้คลื่นสึนามิพัดมาแล้วก็พัดไป  แต่อยากให้มีการต่อยอด  โดยการพัฒนาระบบงานอาสาสมัครของประเทศไทยให้ดีขึ้น  เพราะเหตุการณ์ดังกล่าวได้เปลี่ยนแปลงความคิดเรื่องการให้  นั่นคือการที่คนอุทิศตัวมาเป็นอาสาสมัคร
 สำหรับความหมายของคำว่า  “จิตอาสา”  พระไพศาล วิสาโล  ได้ให้นิยามไว้ว่า  คือจิตที่พร้อมจะสละเวลา  แรงกาย  และสติปัญญา  เพื่อสาธารณประโยชน์  เป็นจิตที่ไม่นิ่งดูดายเมื่อพบเห็นปัญหา  หรือความทุกข์ยากเกิดขึ้นกับผู้คน  เป็นจิตที่มีความสุขเมื่อได้ทำความดีและเห็นน้ำตา  เปลี่ยนเป็นรอยยิ้ม  เป็นจิตที่เปี่ยมด้วย “บุญ”  คือความสงบเย็นและพลังแห่งความดี 

ภารกิจ…จิตอาสา
หน้าที่ของเราชาวจิตอาสา  คือการเป็นศูนย์กลางประสานงานกิจกรรมอาสาสมัครขององค์กรต่างๆ ที่ทำงานเพื่อสังคม  ทั้งนี้ไม่ได้แบ่งว่าต้องเป็นภาคีของเครือข่ายจิตอาสาเท่านั้น  แต่เราเปิดรับทุกกลุ่มกิจกรรมที่ทำงานเพื่อสังคม  โดยจะทำประชาสัมพันธ์ให้ผ่านสื่อต่างๆ  เช่น เว็บไซต์ของเครือข่ายจิตอาสา  อีเมล์  หนังสือพิมพ์  เป็นต้น นอกจากนี้ เรายังจัดกิจกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อสังคม 
ตัวอย่างกิจกรรมที่ผ่านมา  คือ กิจกรรมการนวดเด็กทารกที่ถูกทอดทิ้ง  ณ สถานสงเคราะห์เด็กอ่อนบ้านปากเกร็ด  จังหวัดนนทบุรี   โดยอาสาสมัครได้เข้าไปให้ความรักและความห่วงใย  ผ่านการนวด  การป้อนข้าวและป้อนน้ำ  เพื่อให้เด็กมีพัฒนาด้านร่างกายที่ดีขึ้น  เพราะปกติเด็กเหล่านี้มีพัฒนาการช้ากว่าเด็กทารกทั่วไป  เนื่องจากขาดคนดูแล
การปลูกป่ากับนายดาบตำรวจวิชัย สุริยุทธ ณ  อำเภอปรางค์กู่  จังหวัดศรีสะเกษ เครือข่ายจิตอาสา  ถือเป็นกลุ่มเดียวที่เข้าไปช่วยนายดาบตำรวจวิชัยปลูกต้นไม้  แม้ว่านายดาบตำรวจวิชัยจะมีชื่อเสียงแล้ว  แต่ปัจจุบันก็ยังไม่มีกลุ่มใดเข้าไปช่วยปลูกป่าเลย   
กิจกรรมอาสารักษ์ป่า ฟื้นฟู ปลูกป่าชายเลน  ณ  ตำบลบางปู  อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรปราการ  กิจกรรมอาสาสมัครปรับภูมิทัศน์  ขุดลอกคูคลองและอนุรักษ์ต้นไม้และพืชริมคลอง  ณ ชุมชนคลองขนมจีน  จังหวัดพระนครศรีอยุธยา  
    
จากผู้ให้…สู่ผู้รับ
ปัจจุบันเรามีสมาชิกจำนวนมาก   สาเหตุที่คนเหล่านี้เข้ามาทำกิจกรรมกับเรา  เพราะอยากทำดี  แต่ไม่มีช่องทาง  คนส่วนใหญ่มักคิดว่าการทำดีต้องมีเงินมากๆ ก่อนแล้วค่อยทำ ดังนั้นจึงเป็นเรื่องไกลตัว  แต่ความจริงแล้ว  การทำดีสามารถทำได้ง่ายๆ โดยเริ่มจากคนใกล้ตัว 
การเข้ามาเป็นอาสาสมัครช่วยให้คิดนอกกรอบ  คิดเพื่อผู้อื่น  ไม่ยึดติดกับตัวเอง อาสาสมัครจึงมีความรู้สึกปีติที่ได้ร่วมกิจกรรม  ทำให้หลายคนอยากกลับมาทำอีก และมีบางคนได้ตั้งกลุ่มอาสาสมัครของตัวเอง 
ดูเหมือนว่าการมาเป็นอาสาสมัคร  จะเป็นฝ่ายให้  แต่กลับพบว่าหลายครั้งกลับกลายมาเป็นผู้รับ  อย่างอาสาสมัครคนหนึ่ง  ป่วยเป็นโรคไมเกรน  ได้เขามาร่วมกิจกรรรมนวดเด็กทารก  หลังจากกลับไปปรากฏว่า  อาการป่วยหายสนิท  เพราะเขามีความสุขที่เห็นรอยยิ้มของเด็กๆ 
มีหลายคนได้รู้จักคุณค่าของตัวเอง  จากเคยที่คิดว่าตนเองไม่มีคุณค่า  ซึ่งคุณค่านั้นไม่ได้หมายความว่าทำให้ตัวเองเด่นขึ้นมา  แต่เป็นความรู้สึกว่าตนเองมีความหมาย    
กลายเป็นว่าอาสาสมัครเหล่านั้นแทนที่เขาจะเป็นผู้ให้  กลับกลายมาเป็นผู้รับเสียเอง
      
วันจิตอาสา
ในวันที่ ๒๗ ธันวาคมของทุกปี  ทางเครือข่ายได้กำหนดให้วันนี้เป็นวันจิตอาสา  สาเหตุที่เลือกวันดังกล่าว  เพราะเป็นวันที่เกิดจิตอาสา  หลั่งไหลเข้าไปช่วยเหลือผู้ประสบภัยสึนามิ  เป็นธารน้ำใจที่ไหลจากทั่วโลก   
เมื่อวันที่ ๒๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๘ ที่ผ่านมา ทางเครือข่าย ได้จัดกิจกรรมให้คนร่วมทำความดี  ทั้งที่พังงาและกรุงเทพฯ  เช่น  การปลูกป่าชายเลน  เพื่อเป็นปราการป้องกันสึนามิครั้งต่อไป   การรับอาสาสมัครทำความดีเพื่อในหลวง  ๑๐ จุดทั่วกรุงเทพฯ  โดยผู้ที่ลงทะเบียนได้รับคู่มือจิตอาสา  ที่ให้รายละเอียดเกี่ยวกับกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อสังคม

อุปสรรคขวากหนาม
ปัญหาสำคัญของการดำเนินงานเครือข่ายจิตอาสา  คือการไม่มีทุนขับเคลื่อนอย่างยั่งยืน  ซึ่งปัจจุบันเงินทุนหลักมาจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)  
ปัญหาต่อมาคือการต้องไปขอกิจกรรมจากเครือข่ายทุกเดือน  
ปัญหาสำคัญอีกปัญหาหนึ่งคือ  การทำงานร่วมกันระหว่างภาคีสมาชิก  ที่ต่างมีมุมมองและทิศของตนเอง  ทั้งนี้ได้พยายามหาจุดร่วม  เพราะหน้าที่ของจิตอาสาคือการเข้าไปทำให้องค์กรทำงานสะดวกขึ้น
ปัญหาสุดท้ายคือ การบริหารจัดการอาสาสมัคร  โดยที่ผ่านมาบางกิจกรรมมีคนสมัครมามากมาย  จนไม่สามารถตอบสนองความต้องการได้อย่างเต็มที่  
    
ความใฝ่ฝันจิตอาสา…สังคมแห่งการให้
ความฝันของเครือข่ายจิตอาสา  คืออยากเห็นสังคมที่มีการให้  ผ่านงานอาสาสมัครและอยากให้คนในสังคมมีจิตสาธารณะ  โดยการจะไปถึงจุดนั้นต้องอาศัยระบบสนับสนุนและเทคโนโลยีต่างๆ  ซึ่งสำหรับเราไม่ใช่แค่ความฝัน  แต่ได้ลงทำจริง  เพราะต้องการให้สิ่งเหล่านี้เกิดขึ้น    
ทั้งนี้งานอาสาสมัคร  เป็นรากฐานของการพัฒนาประเทศอย่างยั่งยืน  และเป็นการต่อยอดการพัฒนาด้านต่างๆ  เช่น  สุขภาพ  สุขภาวะ  โรคเอดส์  เป็นต้น 

เส้นทางเดินการมาเป็นผู้ขับเคลื่อนจิตอาสา
ก่อนหน้าที่จะมาทำงานตำแหน่งเจ้าหน้าที่ประสาน  เครือข่ายจิตอาสา  ผมเคยทำงานที่ Thai Rural  Net  มาก่อน  หลังกลับจากการไปดูงานด้านเอ็นจีโอที่ประเทศอินเดีย  เพื่อนได้ชวนมาทำงานที่นี่  เพราะช่วงนั้นทางเครือข่ายจิตอาสากำลังต้องการคนเข้ามาช่วยวางแผนทิศทางขององค์กร 
สาเหตุที่สนใจมาทำงานเพื่อสังคม  เพราะระหว่างที่ศึกษาอยู่คณะเศรษฐศาสตร์   ภาคภาษาอังกฤษ   มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์  ได้มีโอกาสทำกิจกรรมเพื่อสังคมเสมอๆ เช่น  ออกค่าย  ประธานคณะเศรษฐศาสตร์  ภาคภาษาอังกฤษ  เป็นต้น 
ดังนั้นหลังจากเรียนจึงไม่ได้ไปทำงานด้านธุรกิจเหมือนอย่างเพื่อนๆ  เพราะสำหรับผมแล้วความรู้ทางด้านเศรษฐศาสตร์เป็นงานเพื่อสังคม  ผมควรลงไปพื้นที่เพื่อชาวบ้านให้สามารถอยู่ได้ด้วยตัวเอง  
การได้เข้ามาทำงานด้านนี้  ทำให้ผมได้พบคนที่ไม่โอกาสรู้จัก  เช่น  คุณไพบูลย์  วัฒนศิริธรรม   คุณหมอประเวศ  วะสี  
ได้เรียนรู้ว่าการทำดีเป็นเรื่องง่าย โดยการหันมาเอาใจใส่คนรอบข้าง  ได้เห็นพลังของนักศึกษาที่ยังคงอยู่  ได้รู้ว่าไอซีทีสามารถพัฒนางานอาสาสมัครได้อย่างก้าวกระโดด 
สำหรับผม เครือข่ายจิตอาสา  ไม่ได้สอนให้ผมรู้จักคุณค่าของตัวเอง  เพราะผ่านจุดนั้นมาแล้ว  แต่ผมรู้สึกดีที่ได้ทำงานเครือข่ายและทำอย่างต่อเนื่อง  ซึ่งคิดว่าการที่คนอื่นได้มาทำงานอาสาสมัคร  ได้ทำดีเพื่อคนอื่นมากขึ้นเรื่อยๆ  คือ “คุณค่าชีวิตของตัวผม”  

สนใจกิจกรรม “จิตอาสา” ติดต่อ โทร. ๐-๒๙๓๘-๑๘๐๐ ต่อ ๑๑๒ หรือสามารถดูข้อมูลของเครือข่ายจิตอาสาได้ที่  www.volunteerspirit.org