• ขนาดตัวอักษร  Normal size text | Increase text size by 10% | Increase text size by 20% | Increase text size by 30%

โรคภูมิแพ้ / โรคภูมิต้านตัวเอง

โรคภูมิแพ้ / โรคภูมิต้านตัวเอง


ครั้งที่แล้วได้พูดกันถึง โรคภูมิแพ้ตัวเอง หรือออโตอิมมูน อันเกี่ยวข้องกับการตายของราชินีลูกทุ่งไทยร่วมสมัย ซึ่งกลายเป็นเรื่องราวที่กล่าวขานกันในคนแทบทุกชนชั้นอาชีพ จะกล่าวว่าเป็น “โรคพุ่มพวงฟีเวอร์” กันถ้วนหน้าก็คงไม่ผิดกระมัง

เมื่อผู้ตายเป็นคนดัง โรคที่ผู้ตายเป็นก็พลอยดังไปด้วย แถมยังเป็นโรคใหม่ที่มีชื่อแปลกๆ แม้แต่ในหมู่แพทย์ด้วยกันเองก็ยังไม่คุ้นกันนัก แพทย์ที่รักษาคุณพุ่มพวงได้ยืนยันว่า โรคที่คุณพุ่มพวงเป็นนั้นมีชื่อย่อว่า เอไอแอลดี (AILD) ซึ่งย่อมาจากคำว่า “Angioimmunoblastic lymphadenopathy with dysproteinemia” ชื่อยาวเฟื้อยจนไม่อยากจะจำ ขอจำเอาชื่อย่อ 4 คำดีกว่า โรคนี้จัดอยู่ในกลุ่มของโรคออโตอิมมูน (auto-immune) หรือที่แปลกันว่า “โรคภูมิแพ้ตัวเอง”

โรคในกลุ่มนี้เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายที่เกิดอาการวิปริต ทำให้มีการสร้างภูมิต้านทาน (immune) ต่อเนื้อเยื่อภายในร่างกายของตัวเอง ซึ่งสามารถแบ่งเป็นชนิดย่อยๆ ออกไปได้หลายโรค เช่น

โรคปากเปื่อยร้อนใน ที่เรียกว่า แผลแอฟทัส (aphthous ulcer) ซึ่งเกิดจากมีการสร้างภูมิต้านทานต่อเนื้อเยื่อในปาก

โรคปวดข้อรูมาตอยด์ (rheumatoid arthritis) ซึ่งเกิดจากร่างกายสร้างภูมิต้านทานต่อข้อกระดูก ทำให้มีอาการปวดตามข้อนิ้วมือนิ้วเท้าเรื้อรัง

โรคเอสแอลอี (SLE ย่อมาจาก systemic lupus erythematosus) ซึ่งเกิดจากร่างกายสร้างภูมิต้านทานต่ออวัยวะหลายแห่ง เช่น ผิวหนัง ข้อกระดูก เลือด ฯลฯ ทำให้มีอาการไข้เรื้อรัง ปวดตามข้อนิ้วมือนิ้วเท้า ผมร่วง ผื่นขึ้น ซีด เป็นต้น เดิมทีเข้าใจว่าคุณพุ่มพวงป่วยเป็นโรคนี้ เพราะมีอาการคล้ายกันมาก

โรคเอไอแอลดีที่คุณพุ่มพวงเป็นนั้น ก็มีการสร้างภูมิต้านทานต่ออวัยวะหลายแห่งเช่นกัน ทำให้มีอาการไข้เรื้อรัง น้ำหนักลด ผื่นขึ้น ซีดเหลือง ร่วมกับต่อมน้ำเหลืองโต ตับโต ม้ามโต จะมีน้ำอยู่ในช่องท้อง ช่องปอด และช่องเยื่อหุ้มหัวใจ โรคนี้แบ่งความรุนแรงออกเป็น 3 กลุ่ม มี 2 กลุ่มที่สามารถรักษาได้ และหนึ่งกลุ่มที่จะเป็นรุนแรงถึงขั้นอันตราย แพทย์ยืนยันว่าคุณพุ่มพวงอยู่ในกลุ่มที่รักษาได้ถ้าหมั่นหาหมอรักษาเป็นประจำ แต่ที่เสียชีวิต เพราะขาดการรักษา

จะเห็นได้ว่า กลุ่มโรคออโตอิมมูนหรือโรคภูมิแพ้ตัวเองนี้หาได้ร้ายแรงอย่างที่เข้าใจกันไม่ แต่เมื่อข่าวการตายของราชินีลูกทุ่งได้พาดพิงไปถึงโรคภูมิแพ้ตัวเอง จึงทำให้เกิดความตระหนกในคนทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่ง คนที่เป็นโรคภูมิแพ้ เช่น หวัดภูมิแพ้ (จามบ่อย) หรือเป็นลมพิษ ผื่นคัน พอหมอบอกว่าเป็นโรคภูมิแพ้ ก็หน้าตาตื่นถามหมอว่า “เป็นโรคเดียวกับพุ่มพวงหรือเปล่าคะ (ครับ) ?”

แท้จริงแล้วโรคภูมิแพ้กับโรคภูมิแพ้ตัวเองเป็นคนละโรคกัน โรคภูมิแพ้ (allergic disorders) เกิดจากร่างกายมีภูมิไว (sensitive) ต่อสิ่งภายนอก เช่น ฝุ่น ขนสัตว์ ละอองเกสร โลหะ สารเคมี ยา ความเย็น ฯลฯ พอถูกเข้าก็มีปฏิกิริยาตอบโต้ เป็นหวัด จาม หรือไม่ก็เป็นลมพิษ ผื่นคัน หรือไม่ก็กลายเป็นหอบหืด อาการเหล่านี้ล้วนแต่มีทางรักษาได้ แต่อาจเป็นๆ หายๆ อยู่เรื่อยๆ และถ้าสามารถหลีกเลี่ยงสิ่งที่แพ้ ก็อาจหายขาดได้

ปัญหาความสับสนเกิดจากการเรียกโรคออโตอิมมูนว่า “โรคภูมิแพ้ตัวเอง” ซึ่งก็ไม่ทราบว่าใครเป็นคนบัญญัติคำนี้ขึ้นมา คำนี้คงมีการใช้กันมานานแล้ว แต่ไม่เกิดปัญหาเพราะมักจะพูดจากันในหมู่หมอ
แต่เมื่อคำนี้แพร่สู่สาธารณะเนื่องจากปรากฏการณ์ “พุ่มพวงฟีเวอร์” ที่เกิดขึ้นในขณะนี้ เห็นทีจะต้องหันมาทบทวนดูคำนี้กันเสียใหม่ คำว่า “ออโตอิมมูน” เป็นการผสมระหว่างคำว่า “ออโต” (auto) ซึ่งแปลว่า ตัวเอง กับคำว่า “อิมมูน” (immune) ซึ่งแปลว่าภูมิคุ้มกันหรือภูมิต้านทาน จึงขอเสนอคำใหม่ว่า “โรคภูมิต้านตัวเอง” แทน “โรคภูมิแพ้ตัวเอง” ไม่ทราบว่าจะดีไหมครับ

ข้อมูลสื่อ

160-005
นิตยสารหมอชาวบ้าน 160-
สิงหาคม 2535
ภาษิต ประชาเวช