หลัง

หลัง




หลัง หมายถึงส่วนของร่างกายทางด้านหลัง นับตั้งแต่ท้ายทอยลงมาจนถึงบริเวณกระเบนเหน็บ เป็นบริเวณที่มีความสำคัญบริเวณหนึ่งที่คนส่วนใหญ่ไม่ได้ให้ความสนใจอย่างจริงจัง อาการปวดหลังเนื่องจากอุบัติเหตุรถยนตร์ชนกัน การหกล้ม และอื่น ๆ ในชีวิตประจำวันมักจะเกี่ยวข้องกับหลังเป็นอย่างมาก การปวดหลังเกิดขึ้นได้กับคนทุกชั้น ทุกเพศ และทุกวัย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในวัยชราในผู้ที่ต้องตรากตรำทำงานหนัก หรือแม้แต่คนหนุ่มสาวที่มีอาชีพในการยืน เดิน หรือนั่ง เป็นเวลานานตลอดทั้งวัน นอกจากนี้การปวดหลังยังมีสาสาเหตุมาจากความเครียดอีกด้วย ดังนั้นเราน่าจะให้ความสนใจกายวิภาคของหลังบ้างพอสมควร ในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งของร่างกายเราเอง
 

ส่วนประกอบของหลัง
หลังประกอบด้วยอวัยวะที่สำคัญ 2 อย่าง คือกระดูกสันหลังและกล้ามเนื้อหลัง ซึ่งจะกล่าวดังต่อไปนี้
กระดูกสันหลัง(Vertebral Column)
ใน “หมอชาวบ้าน” ฉบับที่ 9 ได้กล่าวถึงระบบโครงกระดูกมาแล้วพอสมควรว่า กระดูกสันหลังประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ 5 ส่วนดังนี้ คือ ส่วนคอ ส่วนอก ส่วนเอว ส่วนกระเบนเหน็บ และส่วนก้นกบ กระดูกสันหลังทั้งหมดนี้มีประมาณ 33-34 ข้อมาเรียงต่อกันอย่างมีระเบียบ ระหว่างกระดูกสันหลัง แต่ละข้อที่มาต่อกันนั้นจะมีหมอนหนุนรองรับ เรียกว่า หมอนรองกระดูก “ดิสค์” (Intervertebral disc)

หมอนรองกระดูก
เป็นแผ่นที่ประกอบด้วยเส้นใยของเนื้อเยื่อ หรือ “ไฟบรัสทิสชู” (Fibrous tissue) เป็นวงอยู่โดยรอบ และภายในมีของเหลวคล้ายวุ้น มีลักษณะยืดหยุ่นได้ เพื่อป้องกันการกระแทกอย่างแรงคล้าย ๆ กับโช้คอัพของรถยนต์ เป็นต้น ดังนั้นจะเห็นได้ว่า หมอนรองกระดูกนี้ มีหน้าที่สำคัญพอสรุปได้ 3 ประการคือ
1. ช่วยให้กระดูกสันหลังขยับและเคลื่อนที่ได้
2. เป็นทุ่นรองรับช่วยกันการกระแทกคล้ายโช้คอัพ
3. เพื่อให้กระดูกสันหลังแต่ละชิ้นมีโอกาสขยายได้คล้าย ๆ กับหัวต่อรางรถไฟ
อย่างไรก็ตามกฎของธรรมชาติ สิ่งใดมีประโยชน์ สิ่งนั้นย่อมมีโทษด้วย เช่น ไฟ เรานำมาใช้หุงต้ม
และให้ความอบอุ่นแก่ร่างกายได้ แต่ถ้าประมาท ไฟอาจจะไหม้บ้านเรือนเสียหายหรือไฟไหม้ป่าเป็นต้น หมอนรองกระดูกก็เหมือนกัน ถ้าเรารู้จักรักษาและทะนุถนอมก็จะใช้ได้นาน แต่ถ้าไม่ระวัง จะโดยวิธีใดก็ตามที่ทำให้หลังเดาะหรือหกล้ม ทำให้ใยของเนื้อเยื่อขาด ของเหลวที่อยู่ภายในจะทะลักออกมา เป็นเหตุให้กระดูกสันหลังมาเชื่อมต่อกัน ขยับไม่ได้ ทำให้ปวดหลัง หรือของเหลวเหล่านี้อาจจะไหลมากดทับเส้นประสาท สันหลังหรือไขสันหลัง ทำให้ปวดหลัง หรือชาหรือเป็นอัมพาตได้เช่นเดียวกัน

กล้ามเนื้อหลัง
กล้ามเนื้อหลังมีหลายมัด เรียงกันอยู่ตามยาวจากล่างขึ้นบน ขนานอยู่ 2 ข้างกระดูกสันหลัง
ที่ทั่ว ๆ ไปเรียกว่า “สันนอก” มีหน้าที่คอยดึงให้กระดูกสันหลังตั้งตรง หรือถ้าดึงไปข้างใดข้างหนึ่งจะทำให้เอี้ยวหลังได้ แต่ถ้ากล้ามเนื้อสันหลังห่อนหรือไม่ทำงาน จะทำให้กระดูกสันหลังโค้งไปทางหน้า กลายเป็นคนหลังโกง ซึ่งพบในวัยชราเป็นส่วนมาก แต่ถ้าคนเรารู้จักการบริหารกล้ามเนื้อบ้างพอสมควร เช่นเวลานั่ง พยายามตั้งตัวให้ตรง ซึ่งก็เป็นการฝึกกล้ามเนื้อไปในตัว
 

อาการปวดหลัง
อาการปวดหลัง นอกจากจะเกิดจากกระดูกสันหลังเชื่อมกัน หรือการกดทับเส้นประสาทและไขสัน-หลังแล้ว อาการปวดหลังยังเกิดจากการที่กล้ามเนื้อหลังฉีกขาด เนื่องจากการออกกำลังมากเกินไป หรือโดนกระแทกแรงด้วย นอกจากนั้น ผู้ที่เป็นนิ่วที่กระเพาะปัสสาวะหรือโรคไต อาการเจ็บของอวัยวะเหล่านี้จะไปแสดงออกที่หลัง ทำให้เข้าใจผิดว่า มีสาเหตุมาจากอย่างอื่นได้

เมื่อเราทราบถึงลักษณะและหน้าที่การทำงานของหลัง หรืออวัยวะส่วนนี้ของร่างกายแล้ว เราควรที่จะหาวิธีดูแลรักษาให้อวัยวะส่วนนี้ได้ทำหน้าที่ของมันอย่างถูกต้องสมบูรณ์ เพื่อที่มันจะได้รับใช้เราอย่างซื่อสัตย์ ไม่สร้างความทุกข์ทรมานแก่เราตลอดไป