การควบคุมอาหาร
อาหารเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการดำรงชีวิต อาหารถูกนำไปเผาผลาญเป็นพลังงาน ทำให้เซลล์ภายในร่างกายทำงานได้ สิ่งมีชีวิตจึงหายใจได้ เคลื่อนไหวได้ สืบพันธุ์ได้ บางประเทศในแอฟริกา การขาดแคลนอาหารเป็นปัญหาหนักจนต้องอาศัยความช่วยเหลือจากนานาประเทศเนื่องภาวะสงครามและความแห้งแล้ง แต่ในประเทศที่กำลังพัฒนาแล้ว อาหารการกินมีมากมาย โดยเฉพาะประเทศไทย มีข้าวเหลือเฟือ เนื่องจากส่งออกไม่ได้ ข่าวที่ว่ามีประชาชนอดข้าวตายจึงไม่เคยปรากฏในประวัติศาสตร์ไทย แต่ปัญหาของทุโภชนาเนื่องจากการขาดอาหารประเภทอื่นๆ เช่น โปรตีน ไขมัน เกลือแร่ วิตามิน ยังคงพบได้ในบางท้องที่ของประเทศ ปัญหาของประชาชนที่อยู่ตามเมืองที่มีอาหารเพียบพร้อมทุกอย่างกลับเป็นเรื่องการกินอาหารมากเกินไป ทำให้น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นอย่างควบคุมไม่ค่อยจะได้
สารพัดวิธีลดความอ้วน
วิธีการควบคุมอาหารมีมากมาย หลายคนพยายามลดน้ำหนักโดยอดอาหาร คือ ไม่ยอมกินอาหาร ผลที่ได้ คือ ถึงแม้น้ำหนักอาจจะลดลงบ้าง แต่สุขภาพย่ำแย่อ่อนเพลียอยู่ตลอดเวลา และบางรายยังเกิดโรคประหลาดตามมา ถ้าอดอาหารเป็นเวลานานเกินไป ทำให้กระเพาะลำไส้ตีบตันจนต้องอาเจียนอาหารออกทุกครั้งที่กินเข้าไป ซึ่งก็มีอยู่หลายกรรีที่ต้องเสียชีวิตไปด้วยโรคนี้ มีอยู่ไม่น้อยที่เลือกวิธีออกกำลังกายเพื่อเผาผลาญอาหารส่วนที่เกินหรือไขมันที่สะสมไว้ที่ร่างกายให้ลดลง แต่การออกกำลังกายเพื่อลดน้ำหนักตัวต้องทำอย่างรุนแรงและหนักหน่วงทุกวัน วันละหลายเวลา เกิดอาการเมื่อยล้ามาก ทำได้ไม่นานหลายคนก็มีอันต้องล้มเลิกไป
ยังมีวิธีลดน้ำหนักอื่นๆ ที่พยายามกำจัดน้ำออกจากร่างกาบโดยวิธีอบไอน้ำ อบซาวน่า หรือออกกำลังกาย กลางแดด เพื่อให้เหงื่อออกมาก แต่พอดื่มน้ำเข้าไปเพียงไม่กี่แก้ว น้ำที่สูญเสียในรูปแบบของเหงื่อย่อมกลับมาสะสมอยู่ในร่างกายได้ในทันที และถ้าเหงื่อออกมาโดยขาดการทดแทนทางเกลือแร่ ร่างกายจะอ่อนเพลียเป็นตะคริวได้ง่าย นอกจากนี้ยังมีวิธีอื่นๆ เช่น การนวดอย่างรุนแรงบริเวณที่มีไขมัน ทำให้เกิดการอักเสบของเนื้อเยื่อใต้ผิวหนัง ซึ่งค่อนข้างรุนแรงและไม่ได้ลดไขมันอย่างที่คาดคิดไว้ เช่นเดียวกับการเอาสายพานมาปั่นที่หน้าท้องและสะโพก ทำให้ปวดหลัง เพราะหลังได้รับการกระเทือนมาก และหน้ามืดได้ง่ายเพราะความดันลงแต่ไม่ลดไขมัน การกระตุ้นด้วยไฟฟ้าก็ไม่สามารถลดไขมันหรือน้ำหนักได้
ศูนย์ควบคุมอาหารในร่างกาย
ความจริงถ้าร่างกายอยู่ในสภาพแข็งแรงและปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ น้ำหนักของร่างกายจะค่อนข้างคงที่ และขึ้นลงประมาณ 1-2 กิโลกรัมเท่านั้น ผู้ที่น้ำหนักตัวลดลงอย่างกะทันหัน หรือเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว จึงเป็นสัญญาณเตือนภัยที่บ่งบอกความไม่ปกติของร่างกาย ถ้าน้ำหนักลดอย่างต่อเนื่องและมีไข้ต่ำๆ ตอนหัวค่ำ อาจเป็นอาการของวัณโรค หรือโรคอื่นๆ ที่ทำให้เบื่ออาหาร ถ้าน้ำหนักขึ้นมากกว่า 5 กิโลกรัม อาจเกิดจากความผิดปกติของศูนย์ควบคุมอาหารที่สมองส่วนที่เรียกว่า ไฮโปทาลามัส ซึ่งอยู่ส่วนล่างภายในสมองใหญ่ และควบคุมต่อมใต้สมองที่ผลิตฮอร์โมนเกี่ยวกับการเผาผลาญอาหารและเติบโต
ศูนย์ควบคุมอาหารจะปรับสภาพร่างกายให้อยู่ในความสมดุล ระหว่างความต้องการพลังงานของร่างกายและปริมาณอาหารที่จะต้องกิน ถ้าร่างกายต้องทำงานหนัก ใช้พลังงานมาก ศูนย์ควบคุมอาหารจะสั่งให้กินอาหารมากขึ้น รู้สึกหิวและไม่อิ่มถ้าไม่กินอาหารหรือปริมาณอาหารน้อยเกินไป ถ้าร่างกายอยู่นิ่งๆ นอนเฉยๆ ไม่ต้องใช้พลังงาน ศูนย์ควบคุมอาหารจะสั่งให้งดกินจึงรู้สึกอิ่มหรือกินไม่มาก
ต่างวัยต่างต้องการ
ในวัยหนุ่มสาวซึ่งกำลังอยู่ในสภาวะเจริญเติบโต อีกทั้งต้องประกอบกิจกรรมต่างๆ มากมาย ปริมาณอาหารที่กินจึงต้องมาก และต้องการอาหารประเภทโปรตีนสูง ส่งผลให้มีร่างกายสันทัดและแข็งแรง เมื่อย่างเข้าวัยกลางคนหรือวัยสูงอายุ กิจกรรมต่างๆ ที่ต้องทำเริ่มลดน้อยลง การเคลื่อนไหวเชื่อช้าลง จึงไม่จำเป็นต้องกินอาหารมาก และควรลดอาหารจำพวกไขมันมากๆ ลงด้วย แต่ถ้ายังกินอาหารในปริมาณเท่าเดิม ร่างกายย่อมอ้วนขึ้นกว่าวัยหนุ่มสาว ดังสุภาษิตจีนที่กล่าวว่า “ในวัยหนุ่มสาว ร่างกายควรจะบึกบึนเพราะต้องทำงาน ในวัยสูงอายุ น้ำหนักตัวควรจะเบาจึงจะแข็งแรง” จึงเป็นข้อสรุปที่เป็นจริงทีเดียว
อย่างไรก็ดี การที่น้ำหนักตัวขึ้นมาถึงระดับหนึ่ง เมื่ออายุมากขึ้นแล้วน้ำหนักคงที่ย่อมไม่ต้องวิตกกังวลมาก ไม่ต้องเปรียบเทียบกับผู้อื่นในวัยเดียวกันว่าผอมกว่าเรามาก เนื่องจากศูนย์ควบคุมอาหารในสมองของแต่ละคนย่อมแตกต่างกัน
เมื่อศูนย์ควบคุมอาหารประท้วง
ที่กล่าวมาทั้งหมดนั้น คือ การควบคุมอาหารเมื่อร่างกายอยู่ในสภาพปกติ แต่ในกรณีที่เกิดความผิดปกติของศูนย์ควบคุมอาหารในสมอง ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ เช่น ในสภาวะที่อารมณ์ผันแปร เกิดอาการซึมเศร้าเพราะผิดหวังจากชีวิตการงาน หรือการแต่งงาน อารมณ์มีอิทธิพลต่อศูนย์ควบคุมอาหารจนทำให้ผิดปกติไป ผู้ที่อกหักหรือสามีไปมีบ้านเล็กบ้านน้อยจึงมักมีพฤติกรรมกินอาหารผิดจากคนทั่วไป คือ กินบ่อยและกินจุบจิบ จนทำให้น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นอย่างมากและกะทันหัน ไม่สามารถลดลงให้อยู่ในสภาพเดิมได้ ถ้าไม่ปล่อยให้สภาพนี้อยู่นานเกินไปโดยการสงบอารมณ์ ปล่อยวางได้ การควบคุมอาหารอาจเข้าสู่ภาวะปกติ แต่ถ้าปล่อยทิ้งไว้นานเกินไปอาจยากที่จะกลับคืนสภาพเดิมได้อีก
ในกรณีหนุ่มสาวที่ไม่ยอมกินอาหารเพราะความเชื่อผิดๆ ว่ายิ่งผอมยิ่งเท่หรือยิ่งสวย หรืออยากเป็นนางแบบ แต่หารู้ไม่ว่าทำให้ร่างกายไม่สมประกอบ การอดอาหารเป็นเวลานานทำให้ศูนย์ควบคุมอาหารไม่ทำงาน เกิดโรคประหลาดอย่างที่กล่าวไว้ในข้างต้น ยังมีอีกหลายกรณีที่ศูนย์ควบคุมอาหารอาจทำงานไม่ปกติ เช่น การแพ้ท้อง มีความผิดปกติในสมอง โรคพิษสุราเรื้อรัง ติดยาเสพติด ล้วนมีผลต่อการควบคุมอาหาร และทำให้น้ำหนักตัวผิดปกติไปได้ การที่น้ำหนักตัวคงที่ และร่างกายไม่อ้วนหรือผอมเกินไป จึงแสดงว่า ร่างกาย อยู่ในสภาพสมดุล และมีสุขภาพที่ดีทั้งร่างกายและจิตใจ