ละครมหาเวสสันดรชาดกทางโทรทัศน์แพร่ภาพไปทั่วบ้านทั่วเมือง เมื่อต้นปี 2530นับเป็นมหากุศลกรรมเทิดพระเกียรติที่เยี่ยมยอดที่สุด เทิดพระเกียรติมหากษัตริย์เจ้า “ภูมิพลมหาราช” ผู้ทรงพระคุณธรรมอันประเสริฐด้วย และเชิดชูหลักธรรมสำคัญของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าให้เป็นอมตะด้วย
มหากุศลธรรมชิ้นเอกนั้น เมล็ดออกมาจากศรัทธาประสาทอันบริสุทธิ์ควรแก่คารวะของตระกูลเตชะไพบูลย์ จึงได้รับการสดุดีชื่นชมจากมหาชนทั่วทิศานุทิศอย่างท่วมท้นรวมทั้งผู้เขียนด้วย
ผู้เขียนได้รับการขอร้องจากมิตรสหายให้ช่วยเขียนตีแผ่ความสำคัญของมหาเวสสันดรชาดก ทั้งในมุมที่จะต้องช่วยกันอนุรักษ์ส่งเสริมให้ดำรงอยู่เป็นเบ้าหลอมดวงใจลูกไทยหลานไทยสืบไปชั่วฟ้าดินสลาย และให้ช่วยคลี่คลายข้อข้องใจของคนบางคนบางท่านที่ไม่เห็นด้วยกับการบริจาคลูกบริจาคเมียว่าไม่เห็นจะเป็นบารมีอันยิ่งใหญ่ได้อย่างไร เพราะเป็นภาวะที่สุดแสนจะทนทานได้ในความรู้สึกของเขา
เรื่องของมหาเวสสันดรชาดกมองในมุมกว้างก็เป็นธรรมโอสถยาขนานเอกที่ช่วยบำบัดโรคภัยของสังคมไทยมาแต่โบราณกาล อย่างน้อยก็คงใกล้เคียงกับแพทย์แผนโบราณและยาสมุนไพรซึ่งเรากำลังเห็นคุณค่าและให้ความสำคัญมากขึ้น ทั้งยังเป็นการร่วมเทิดพระเกียรติในปีมหามงคลนี้ด้วย
นักปราชญ์เป็นที่เคารพสูงสุดในประเทศญี่ปุ่นคนหนึ่งชื่อ ดอกเตอร์ไดเซตส์ เททาโร ซูซูกิ เป็นผู้มีชื่อเสียงมากในพุทธปรัชญาของญี่ปุ่น ได้พูดคำคม-สั้น แต่ตรงความจริงมากที่สุดว่า
“ชาติญี่ปุ่นของเราถ้าเอาพระพุทธศาสนานิกายเซนออกไปเสียเพียงอย่างเดียว ญี่ปุ่นก็จะหมดความเป็นญี่ปุ่น”
คือท่านซูซูกิบอกว่าความเข้มแข็งของซามูไร ความขยันขันแข็งทรหดอดทนที่สุดของญี่ปุ่น ความรัก ความสะอาดที่สุด ความมีระเบียบวินัยที่สุด ความสุภาพอ่อนโยนที่สุด โค้งศีรษะขอโทษแก่กันได้ไม่รู้กี่สิบครั้ง ซึ่งเป็นอารยธรรม วัฒนธรรม เป็นเอกลักษณ์ของญี่ปุ่นนั้น ล้วนได้มาจากพระพุทธศาสนานิกายเซนทั้งสิ้น ถ้าจับเอาเซนโยนออกไปจากจิตใจของชาวญี่ปุ่นแล้ว ญี่ปุ่นก็จะหมดความเป็นญี่ปุ่น
สถิติผู้นับถือพุทธศาสนาของญี่ปุ่นมีประมาณ 3 ใน 4 ของประชากรญี่ปุ่นทั้งหมด ซึ่งยังน้อยกว่าไทยเรา เพราะคนไทยเรามีจำนวนถึง 95% ที่นับถือศาสนาพุทธ
เพราะฉะนั้นเราก็พูดได้เต็มปากยิ่งกว่าท่านซูซูกิเสียอีกว่าชาติไทยเรานี่นะ ถ้าเอาพระพุทธศาสนาออกไปจากชีวิตจิตใจเสียแล้ว ชาติไทยเราก็หมดความเป็นไทย ว่างเปล่าจากเอกลักษณ์ไทย ไม่ว่าจะเป็นความยิ้มแย้มแจ่มใส ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ความสุภาพอ่อนน้อม ความเคารพกตัญญู ความรักอิสระเสรี ความอดทนอดกลั้น ความรู้จักประสานประโยชน์ ทั้งหมดล้วนเป็นผลผลิตมาจากผ้ากาสาวพัสตร์ทั้งสิ้น
ท่านผู้อ่านเคยตั้งปัญหาถามตัวเองบ้างไหมว่า องค์พระประมุขแห่งชาติไทย พระมหาเถระไทย ท่านมีวิธีการนำหลักธรรมมาหล่อหลอมชาติไทยอย่างไร จึงสามารถปั้นคนไทยทั้งชาติให้เป็น “ดินแดนแห่งความยิ้มแย้ม เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ สุภาพอ่อนโยน” ได้ ซึ่งท้าทายให้อาคันตุกะต่างชาติเดินทางท่องเที่ยวไปพิสูจน์ได้ ตั้งแต่เหนือจนดใต้ และตะวันออกจรดตะวันตก
ผมขอกราบเรียนให้พี่น้องได้ทราบด้วยความภาคภูมิใจอย่างยิ่งว่า บรรพบุรุษของชาติไทยได้นำเอาหลักธรรมที่จำเป็นที่สุดสำหรับสังคมไทย มาทำเป็นบทเรียนของชาติที่ดีที่สุด เด่นที่สุดแล้วปรุงอย่างประณีตที่สุด ทำอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานับพันปีไม่มีหยุด (ไม่ใช่ทำแบบไฟไหม้ฟาง) และทำอย่างกว้างขวางที่สุดอาจกล่าวได้อย่างเต็มปากว่า ทำได้ครบถ้วนทุกตำบลทั่วราชอาณาจักรไทยโดยไม่ต้องใช้งบประมาณของราชการแม้แต่บาทเดียว นั่นคือ ประเพณีการเทศน์มหาชาติ เรื่องพระมหาเวสสันดร
ผมอยากจะท้าว่าเดี๋ยวนี้เราก็ยังไม่มีโครงการที่สร้างอัธยาศัยของชาติไทยได้วิเศษสุด ยั่งยืนที่สุดดุจเทศน์มหาชาติ
- วิธีทำงานของต้นตระกูลไทย
พระมหากษัตริย์องค์พระประมุขของชาติทรงเชื้อเชิญนักปราชญ์ราชบัณฑิต ทั้งสมณะชีพราหมณ์มาช่วยกันร้อยกรองคติธรรมจากตัวอย่างจริงในเรื่องพระเวสสันดรให้เกิดสุนทรียภาพไพเราะซาบซึ้ง ชนะใจผู้ฟัง ที่ล่าที่สุดสมบูรณ์ที่สุด เป็นผลงานของรัตนกวีผู้ยิ่งใหญ่แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ท่านผู้นั้นก็คือ กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส สมเด็จพระสังฆราชเจ้า ทรงนิพนธ์มหาชาติขึ้นใหม่ 11 กัณฑ์ ในจำนวนทั้งหมด 13 กัณฑ์ กัณฑ์ที่ทรงเว้นไม่ต้องนิพนธ์ใหม่คือ กัณฑ์มหาพนกับกัณฑ์มัทรี เพราะนักปราชญ์เก่าท่านทำไว้ดีถึงขั้นแล้ว
นอกจากนั้นนักปราชญ์ในแต่ละท้องถิ่น เช่น ล้านนาไทย ภาคอีสาน ภาคใต้ ต่างได้แต่งขึ้นเป็นภาษาสำนวนท้องถิ่น ใช้เทศนาซาบซึ้งถึงใจผู้ฟังทุกมุมของประเทศอีกด้วย
งานสร้างอัธยาศัยของชาติ บังอบาย-เบิกฟ้า-ฝึกพื้น-ใจเมือง ลำพังพูด-สอนให้ฟังอย่างเดียวยังไม่มีฤทธิ์ จะต้องมีตัวอย่างให้เขาดู ประทับใจและจะต้องฝึกภาคปฏิบัติให้ลงมือทำด้วยจึงจะสำเร็จเป็นอัธยาศัยของชาติ
เข้าตำราที่ขงจื้อสอนจริยธรรมด้วยบันได 3 ขั้นว่า
- หนี่ทิง หนี่วั่งจี้ - you hear you forget - แม้ยิน มักลืม
- หนี่คั่น หนี่เยิ่นซึ - you see you remember - หากเห็น จึงจำ
- หนี่จั้ว หนี่จื่อ - you do you understand - ถ้าทำ เข้าใจ
คราวนี้ขอเชิญชวนท่านที่เคารพมาดูผลผลิตที่มหาเวสสันดรทำให้กับชาติไทย
1. พระมหากษัตริย์ไทย ซึ่งได้รับอิทธิพลพระเวสสันดรบันดาลใจให้ดำเนินพระราชปฏิปทาดุจพระเวสสันดร เช่น
- พ่อขุนรามคำแหง พญาลิไท พระเจ้าบรมไตรโลกนาถ ที่หลั่งผลงานเป็นความร่มเย็นแก่ชาติไทยเหลือคณา
- บารมีพระมากล้น รำพัน ของพระปิยมหาราชและของพระภูมิพลมหาราช ใกล้ชิดกับพระเวสสันดรที่สุด พระราชกรณียกิจของในหลวงองค์ปัจจุบันทรงพระราชทานที่ดิน จำได้ว่า 5 หมื่นไร่ให้แก่พสกนิกร ทรงพัฒนาแหล่งน้ำ ส่งเสริมอาชีพและศิลปาชีพนั่นคือ การขยายผลของคำว่า “บริจาคทาน” ให้กว้างขวางทันสมัยยิ่งขึ้น ยิ่งงานพระราชทาน “ฝนหลวง” ยิ่งใกล้เคียงกับงานให้ทานช้างมหาเศวตกุญชรปัจจัยนาคของพระเวสสันดรเพื่อช่วยทำฝนหลวงให้แก่ชาวกลิงคราษฐ์เป็นอย่างยิ่ง
2. อัธยาศัยของชนชาติไทยชอบให้ทาน สร้างวัด สร้างโรงเรียน สร้างเมรุเผาศพ สร้างบ่อน้ำ สระน้ำ ยามประสบภัยธรรมชาติ คนไทยทุกมุมของประเทศจะพร้อมใจกันช่วยเหลือผู้ตกทุกข์ได้ยาก ช่วยขจัดปัญหาความเดือดร้อนของสังคมด้วยจิตใจที่เปี่ยมด้วยบุญกุศล
พ.ศ. 2530นี้ เรามีโครงการเทิดพระเกียรติในหลวงมากมาย งานสร้างสวนหลวง ร.9 สร้างโรงพยาบาลตึกสยามินทร์ ตึกภูมิพล โปรดทราบว่าต้องสำเร็จเรียบร้อยทุกแห่งอย่างแน่นอน เพราะอิทธิพลอันล้ำลึกของพระมหาเวสสันดรในดวงใจของชาติไทยนั่นเองเป็นผู้บันดาลให้สำเร็จ
ผมชอบสำนวนของพี่น้องในภาคเหนือ ใครถ้าตั้งเนื้อตั้งตัวได้แล้ว ก็ยื่นแขนไปโอบอุ้มสังคม ช่วยเหลือผู้ยากไร้ บำรุงพระพุทธศาสนา เขาผู้นั้นจะได้รับสมัญญาจากมหาชนว่าพ่อเลี้ยงแม่เลี้ยง ก็แปลง่ายๆว่า ท่านเหล่านั้นบำเพ็ญทานบารมีเจริญรอยตามพระเวสสันดร ส่วนคนที่ใจคับแคบถึงจะร่ำรวยแค่ไหนก็หาได้รับยกย่องให้เป็นพ่อเลี้ยง-แม่เลี้ยงไม่
โปรดทราบว่าสังคมไทยแต่โบราณตราบปัจจุบันเป็นดุจแผ่นดินอันชุ่มเย็น รักกันเหมือนพี่น้อง ช่วงสงเคราะห์กันในยามทุกข์ยากโดยไม่ต้องเดือดร้อนกรมประชาสงเคราะห์แต่ประการใด เพราะอิทธิพลของมหาเวสสันดร-มหาเวสสันดร-มหาเวสสันดร