การมีชีวิตยืนยาวเป็นสิ่งที่ทุกคนปรารถนา แต่พอมีบางคนบอกว่าถ้าอยากอายุยืนต้องออกกำลังกาย หลายคนสั่นหน้า...
“ฉันไม่มีเวลาออกกำลัง”
นั่นเป็นเหตุผลที่ได้ยินกันเสมอจนมีผู้เสนอว่า ให้หาทางออกกำลังในชีวิตประจำวัน เช่น เดินแทนการขึ้นรถ หรือขึ้นบันไดแทนการใช้ลิฟต์
นายแพทย์ราล์ฟ พาฟเฟนบาร์เกอร์ผู้ศึกษาชีวิตศิษย์เก่าของมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด จำนวน 16,936 คน1 พบว่าการออกกำลังกาย สัปดาห์ละ 2,000 แคลอรีขึ้นไปตั้งแต่อายุ 25 จนถึง 80 ปี สามารถยืดอายุไปได้ราว 2 ปีครึ่ง การออกกำลังกายในที่นี้ก็รวมเอากิจกรรมในชีวิตประจำวัน เช่น การเดินขึ้นบันได เข้าไปด้วย ซึ่งเมื่อคิดกันให้ละเอียดแล้ว การออกกำลังกายสัปดาห์ละ 2,000 แคลอรี โดยใช้การเดินขึ้นบันไดอย่างเดียว จะเท่ากับเดินขึ้นบันไดสัปดาห์ละ 228 ชั้น (ช่างพิสูจน์อักษรให้ดี “ชั้น” ไม่ใช่ “ขั้น”) หรือ
ถ้าคิดเฉพาะวันทำงาน (สัปดาห์ละ 5 วัน) ก็เท่ากับ 45 ชั้นต่อวัน มีผู้คำนวณต่อไปอีกว่าการขึ้นบันไดจำนวนนี้จะใช้เวลา 42 นาทีต่อสัปดาห์หรือ 36 ชั่วโมงต่อปี
ดังนั้นถ้าเราขึ้นบันไดดังว่าตั้งแต่หนุ่ม (อายุ 35 ปี) จนแก่ (80 ปี) ก็จะใช้เวลาการขึ้นบันไดทั้งสิ้น 102 วัน ซึ่งยืดอายุไปได้ 916 วันตามที่หมอ พาฟเฟนบาร์เกอร์บอก เมื่อหักลบกลบหนี้แล้ว ยังได้กำไรชีวิตมาอีก 814 วัน กำไรชีวิตอันนี้ได้มาจากการขึ้นบันไดทั้งสิ้น 533,520 ชั้น ซึ่งถ้าชั้นหนึ่งมีบันได 22 ขั้น ก็เท่ากับว่าบันไดแต่ละขั้นช่วยยืดอายุให้ 4 วินาที
เป็นไงครับ เหนื่อยไหมกับการคำนวณ ถ้าใครอยากรู้รายละเอียดของวิธีคิดดูได้จากเอกสารอ้างอิงหมายเลขสอง2
ที่ยกมาให้ดู เพื่อจะให้เห็นว่า การเดินขึ้นบันไดก็เป็นวิถีทางยืดอายุได้ ส่วนเรื่องว่าจะสามารถขึ้นบันไดได้ถึงวันละ 45 ชั้น และทำได้จนถึงอายุ 80 ปีไหม ผู้เขียนไม่ทราบ
อย่างไรก็ดี การเดินขึ้นบันไดแม้จะเป็นการออกกำลังกายที่วิเศษอย่างหนึ่ง แต่ก็พึงระวังไว้ในแง่การทำให้หัวใจเต้นเร็วขึ้นอย่างฮวบฮาบ นอกจากนี้ธรรมชาติของการขึ้นบันได เรามักไม่ทำติดต่อกันนานนัก เพราะขึ้นไป 2-3 ชั้นก็มักหมดแรงหรือถึงชั้นที่ต้องการแล้วจึงไม่สามารถจะพูดได้ว่าเป็นการออกกำลังกายแบบแอโรบิกได้เต็มปากเต็มคำ
เวลานี้มีคนทำเครื่องออกกำลังกายเลียนแบบการขึ้นบันได เช่น เป็นสายพานขั้นกระได แบบบันไดเลื่อนตามห้างสรรพสินค้า แต่แทนที่จะเลื่อนพาตัวเราขึ้นไป ก็กลับเลื่อนลง บางชนิดก็ต้องใช้มือช่วยในการปีนป่ายด้วย (เหมือนปีนบันไดพาดของช่างไฟฟ้าหรือช่างทาสี)
วิธีง่ายๆอย่างหนึ่ง ที่เราอาจใช้บันไดที่มีอยู่ทั่วไปเป็นเครื่องออกกำลังกาย คือเดินขึ้นบันไดสามขั้นลับกับการเดินลง เหตุผลที่ทำเช่นนี้ก็เพื่อไม่ให้เหนื่อยมากเกินไป (เดินลงบันไดใช้พลังงานเพียงหนึ่งในสามของการเดินขึ้น) กล้ามเนื้อได้ออกแรงและพักสลับกัน (เดินขึ้นและเดินลงบันไดใช้กล้ามเนื้อคนละชุด) ในขณะเดียวกันหัวใจก็เต้นเร็วพอสมควรติดต่อกันได้นานๆ
จะอย่างไรก็ตาม การใช้บันไดเป็นเครื่องช่วยออกกำลังกายอาจไม่เหมาะนักสำหรับผู้มีปัญหาเรื่องข้อหรือเขาไม่มั่นคง ในคนพวกนี้ควรออกกำลังโดยวิธีอื่นจนแน่ใจว่ากล้ามเนื้อยึดข้อและเข่าแข็งแรงเสียก่อน
แต่สำหรับคนทั่วไป การเดินขึ้นบันไดแทนการใช้ลิฟต์ นอกจากจะเป็นการช่วยชาติประหยัดพลังงาน ยังเป็นการออกกำลังกายที่สะดวก แถมต่ออายุให้โดยไม่รู้ตัว
หมายเหตุ พิเศษสำหรับนักวิ่ง การเดินขึ้นบันไดเป็นการออกกำลังเสริมการวิ่งที่ดี เพราะได้ออกกำลังกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า ต่างจากการวิ่งซึ่งใช้กล้ามเนื้อต้นขาด้านหลังเป็นส่วนใหญ่