นอกจากความไม่สมดุลระหว่าง จำนวนบุคลากรทางการแพทย์กับจำนวนประชาชนแล้ว ภาวะสังคมและเศรษฐกิจในปัจจุบันยังทำให้ประชาชนจำนวนมากไม่สามารถใช้บริการของสถานพยาบาลได้ทุกครั้ง“การดูแลตนเอง หรือดูแลซึ่งกันและกัน” เมื่อมีความผิดปกติบางอย่าง จึงมีความสำคัญที่จะช่วยแก้ปัญหาเฉพาะหน้าหรือบรรเทาภาวะวิกฤตก่อนที่จะไปสถานพยาบาลได้ และปัญหาบาบอย่างต้องการเพียงพยาบาลในบ้าน |
การคลอดบุตรไม่ใช่การเจ็บป่วยดังนั้นหญิงที่มีการคลอดปกติ บุตรแข็งแรงดี จะพักคลอดอยู่ในสถานพยาบาลประมาณ 1-5 วัน แล้วแต่ว่าจะเป็นท้องแรกหรือท้องหลัง จากนั้นทั้งแม่ละลูกจะกลับไปพักผ่อนตามอัธยาศัยที่บ้าน
สมัยก่อนเด็กเกิดใหม่จะได้รับการห่อสายสะดือ คือพันผ้าพันท้องไว้อย่างมิดชิด ปัจจุบันหลังจากผูกและตัดสายสะดือแล้วจะปล่อยสายสะดือไว้เฉย ๆ ไม่มีการห่อและพันผ้า ขณะอยู่ในโรงพยาบาลสะดือเด็กจะได้รับการทำความสะอาดตามเทคนิค แต่เมื่อกลับบ้านแม่หรือญาติจะต้องดูแลสะดือเด็กเอง ซึ่งสถานพยาบาลบางแห่งอาจให้แอลกอฮอล์กับน้ำยาสีม่วง ๆ แล้ว สอนวิธีทำให้ แต่บางแห่งไม่ให้อะไรเลยบอกเพียงว่า “อย่าเพิ่งแช่น้ำให้สะดือหลุดก่อน”
ตามธรรมชาติแล้วสายสะดือที่ผูกไว้จะค่อย ๆ เหี่ยวและแห้งหลุดไปเองภายใน 7-12 วัน การอาบน้ำเด็กบางครั้งน้ำอาจถูกต้องทำให้สะดือแฉะหรือบางครั้งความไม่สะอาดของเสื้อผ้า การนอนแช่ปัสสาวะ (เด็กนอนคว่ำ) หรือมือของผู้เลี้ยงดูไม่สะอาด ทำให้สะดือมีการติดเชื้อ จะเห็นได้จากลักษณะขั้วสะดือบวมแดง มีน้ำ และเด็กร้องกวน เมื่อดมดูจะได้กลิ่นเหม็นผิดปกติ ซึ่งถ้าอยู่ไกลจากสถานพยาบาล แม่หรือญาติควรทำความสะอาดสะดือให้ลูกเองได้ ยกเว้นรายที่คลอดแล้วตัดสายสะดือด้วยไม้ไผ่หรือตับจาก จะตัองรับนำเด็กส่งโรงพยาบาลด่วนเพราะอาจติดเชื้อบาดทะยัก ซึ่งทำให้เด็กเสียชีวิตได้จากโรคที่ชาวบ้านเรียกกันว่า ตะพั้น
การทำความสะอาดสะดือเด็กเกิดใหม่ที่บ้าน ถ้าแม่รับการสอนจากสถานพยาบาลแล้วคงไม่มีปัญหา แต่แม่บางรายไม่ได้รับการสอนและยังพบว่าลูกสะดือแฉะสามารถปฏิบัติได้ดังนี้
1.ซื้อน้ำยาแอลกอฮอล์สำหรับเช็ดแผลขององค์การเภสัชกรรมพร้อมสำลีสะอาด (ถ้ามีแบบสำลีพันปลายไม้ยิ่งดี)
2.ผู้ทำตัดเล็บให้สั้น ล้างมือฟอกสบู่ทั้งสองข้าง ล้างน้ำให้สะอาด
3.ฉีกสำลีสะอาดเป็นชิ้นเล็กพันปลายไม้จิ้มฟัน หรือใช้สำลีแบบพันปลายไม้สำเร็จรูป จุ่มน้ำยาแอลกอฮอล์พอหมาด ๆ
4.มือซ้ายจับปลายเชือกที่ผูกสายสะดือ (มือไม่สัมผัสสายสะดือเลย) ไว้ยกสายสะดือขึ้นเบา ๆ มือขวาใช้สำลีที่มีน้ำยาเช็ดไปรอบ ๆ ขั้วสะดือในทางเดียวกันเบา ๆ แล้วทิ้งไป
5.ใช้สำพันปลายไม้อันใหม่จุ่มน้ำยาเช็ด เช่นเดียวกัน 2-3 ครั้ง ออกมาเป็นวงกว้างโดยไม่ใช่ส่วนที่เช็ดแล้วมาเช็ดอีก และไม่เช็ดย้อนไปย้อนมาลองดมดูว่ามีกลิ่นผิดปกติเช่น เหม็นเน่าหรือไม่
6.เช็ดสายสะดือจากขั้วไปปลายจนทั่ว
7.ปฏิบัติเช่นนี้หลังอาบน้ำทุกครั้ง มือซ้ายโยกเชือกที่สายสะดือเบา ๆ จะทำให้เช็ดได้ทุกส่วน และระวังอย่าให้น้ำถูกสะดือ ไม่โรยยาใด ๆ ทั้งสิ้น รวมทั้งแป้งฝุ่น ถ้าสะดือแฉะไม่ต้องห่อหรือพันผ้าเพราะถ้าผ้าสกปรกจะเกิดการอักเสบติดเชื้อได้มากขึ้น หรือมีน้ำหนอง ควรนำไปสถานพยาบาล
8. เมื่อสายสะดือหลุดแล้วอาจพบว่าน้ำเหลืองหรือเลือดซึมเล็กน้อย ปฏิบัติได้เช่นเดียวกัน
9.เมื่อสะดือแห้งดีแล้ว สามารถนำเด็กแช่ว่ายน้ำได้ทั้งตัวหลังอาบน้ำเสร็จแล้วใช้ผ้าเช็ดตัวซับน้ำเบา ๆ จากสะดือ