"ข้อมูลสมุนไพรเป็นรายงานการวิจัยเชิงเอกสารของโครงการพัฒนาเทคนิคการทำยาสมุนไพร ที่ได้จากการรวบรวมข้อมูลเบื้องต้น การแปล และเรียบเรียง จากหนังสือสมุนไพรไทย อินเดีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ อาฟริกา จีน ส่วนสรรพคุณตำรับยาและวิธีใช้รวมทั้งรายงานทางคลินิก มาจากพจนานุกรมสมุนไพรจีนฉบับสมบูรณ์ เพราะจีนได้ทำการรวบรวมข้อมูลจากการทดลองใช้และเสนอรายงานผลการรักษาผู้ป่วยไว้อย่างเป็นระบบ
ข้อมูลที่เสนอเหล่านี้ยังจำเป็นต้องมีการตรวจสอบ ทดลอง ปฏิบัติ เพื่อพิสูจน์ยืนยันให้แน่นอนอีก แต่คิดว่าการเสนอข้อมูลเหล่านี้จะเป็นการโน้มนำ กระตุ้น หรือท้าทายให้เกิดการศึกษา ค้นคว้า และพัฒนาความรู้เกี่ยวกับสมุนไพรของไทยเราให้กว้างขวางยิ่งขึ้น"
ชื่ออื่น ผักกะโฉม (ภาคกลาง) อัมกบ (เชียงใหม่) จุ้ยห่วยเฮียง (แต้จิ๋ว) สุ่ยหุยเซียง (จีนกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Limnophila rugosa (Roth.) Merr. (Herpestis rugosa Roth.) วงศ์ Scro phulariaceae
(Limnophila roxburghii G. Don.)
ลักษณะต้น
เป็นไม้ล้มลุก อายุปีเดียว มีกลิ่นหอม ลำต้นแตกแขนง สูง 30-60 เซนติเมตร ต้นอ่อนมีขนปกคลุม พอแก่ขนจะร่วงหมด
ใบเดี่ยวออกตรงกันข้าม ใบรียาว 4-8 เซนติเมตร กว้าง 2-3 เซนติเมตร ปลายใบมน หลังใบมีรอยย่น และมีขนปกคลุม ท้องใบมีต่อมเล็กๆ จำนวนมาก ก้านใบสั้น
ดอกเล็กยาว 8 มิลลิเมตร ไม่มีก้านดอก กลีบดอกติดกันเป็นท่อกลม ตรงปลายแยกเป็น 2 แฉกคล้ายรูปปาก ปากบนแยก 2 พู ปากล่างแยก 3 พู กลีบดอกสีน้ำเงินปนม่วงมีแต้มสีเหลืองตรงกลาง มีเกสรตัวผู้ เกสรตัวเมีย 1 อัน มักขึ้นริมคู คันนา และที่ชื้นแฉะ
ส่วนที่ใช้ ทั้งต้น ใบ
สรรพคุณ
ทั้งต้น ขับเสมหะ แก้ไข หอบ ปวดท้องโรคกระเพาะ แน่นท้อง แน่นหน้าอก ลดอาการบวมน้ำและแผลพุพอง
ใบ ขับปัสสาวะ เข้ายาธาตุช่วยเจริญอาหาร ใบมีกลิ่นคล้ายใบโหระพา ใช้แต่งกลิ่นอาหาร และทำหัวน้ำหอม
ตำรับยาและวิธีใช้
1. ใช้ต้นแห้ง 6-15 กรัม ต้มน้ำกินสำหรับอาหารเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร
2. แผลพุพอง ใช้ต้นสดจำนวนพอควร ตำพอกหรือต้มน้ำชะล้างบริเวณที่เป็น