โรคโทสันทฆาต เป็นโรคที่เรียกชื่อกันตามภาษาชาวบ้านและวงการหมอโบราณแต่กาลก่อน ผู้เขียนได้เขียนอาการและยารักษาแบบโบราณ ให้ผู้ที่สนใจติดตามเรื่องของหมอโบราณในหนังสือ "หมอชาวบ้าน" เพื่อการรักษาตนเองและการสาธารณสุขมูลฐานซึ่งให้ความรู้หลายอย่างที่น่าสนใจ
ประการหนึ่งของโรค "โทสันทฆาต" ย่อมบังเกิดได้ทั้งชายและหญิง ท่านว่าสตรีประจำเดือนไม่มาตามปกติ คือ ประจำเดือนขาดหายไปเป็นเดือนๆ แล้วมีอาการเจ็บปวดหลัง 14-15 วัน แล้วก็มีอาการเป็นลมในท้อง จุกแน่นหน้าอกดุจขาดใจ ยิ่งกินยาโบราณที่มีรสเผ็ดร้อนลงไปยิ่งทำให้มีอาการมากขึ้นอีก และทำให้ประจำเดือนตกออกมาเป็นล่มเป็นก้อน มีเลือดตกออกมาทางทวารหนัก ทวารเบา บางทีก็เป็นดังน้ำหมากจางๆ บางทีเป็นน้ำขาวดังดินสอพอง
อาการดังนี้อาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ ถ้าชาย ท่านกล่าวไว้ว่า เมื่อแรกบังเกิดโรคดังนี้ ย่อมเป็นไข้พิการต่างๆ คือตกต้นไม้ และล้มลงถูกกระทบกระแทกขัดขวางอย่างแรงหรือเรียกว่าโรคพิฆาตถูกทุบถองโบยตี ซึ่งเป็นสาหัสฟกช้ำในอกใจ โลหิตช้ำใน ย่อมให้เจ็บร้อนในอก เสียดแทงเจ็บสันหลังก็มี มีอาการให้กระทำโทษต่างๆ ภายใน ในการฟกช้ำอาจเกิดเป็นเม็ดและช้ำภายใน โลหิตไม่กระจายออก ทำให้เส้นต่างๆ อักเสบ กระดูกสันหลังได้รับความกระทบกระเทือน
หมอโบราณบางทีก็เรียกว่า "อาสันทฆาต" เหตุว่าเกิดเพราะไข้พิฆาตบอบช้ำ และโรคนี้ถ้าหมอให้การรักษาไม่ถูกต้องก็อาจตายได้ และโรคนี้รักษาไม่หาย นานเข้าหมอก็เรียกว่า "ตรีสันทฆาต" เพราะความชอกช้ำที่ได้รับแต่ครั้งแรก มักจะทำให้เกิดเป็นเม็ดขึ้นในดี, ตับ, หัวใจ และลำไส้ โบราณเรียกว่า "เม็ดกาฬ" จะทำให้ผู้ป่วยมีอาการอุจจาระเป็นโลหิต คลั่งเพ้อจุกเสียด ท้องขึ้นพองเหมือนท้องมาน ถ้าอาการเป็นเช่นนี้แล้ว หมอโบราณว่าหมดทางรักษา
ถ้ารู้ตัวว่าเป็นโรคโทสันทฆาตก็ต้องรับรักษาเสียเมื่อมีอาการเริ่มเป็นอย่างทิ้งไว้นาน โบราณถือว่าการกระทบกระแทกฟกช้ำอย่างแรง เลือดที่ช้ำไม่กระจายจะเป็นโทษแก่ร่างกาย หรือสตรีที่ประจำเดือนไม่มาก็เป็นโทสันทฆาตได้ แต่ที่ท่านไม่มีอาการดังกล่าวก็ไม่เป็นโรคโบราณดังกล่าวนี้ก็ได้ แต่ถ้าท่านมีอาการดังกล่าวขึ้นมาก็ควรรักษาและปรึกษาหมอก่อน เพื่อความปลอดภัยของตัวเอง
ยารักษา
มีตัวยาดังนี้ เถาระค้าน ผักแพวแดง หัวดองดึง หัวว่านน้ำ มหาหิงคุ์ ยาดำ โกศจุฬาลัมภา โกศสอ โกศพุงปลา หัวอุตพิด ชะเอมเทศ ดอกดีปลี แก่นแสมทะเล หนักสิ่งละ 15 กรัม พริกไทยหนัก 195 กรัม
วิธีทำ
เอายารวมกันบดให้ละเอียด
วิธีใช้
ผสมน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอนเท่าปลายนิ้วก้อย รับประทานมื้อละ 2-3 เม็ดวันละ 3 เวลาก่อนอาหาร แก้อาการและโรคโทสันทฆาตนั้นแล