คำถาม ควรฉีดวัคซีน “ไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐” หรือไม่?
ปี พ.ศ.๒๕๕๒ หรือตรงกับ ค.ศ.๒๐๐๙ เกิดการระบาดของ “ไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ใหม่” ที่ประเทศเม็กซิโกและสหรัฐอเมริกา มีผู้ป่วยจำนวนหนึ่งและบางส่วนเสียชีวิตหลังจากป่วยด้วยโรคไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ใหม่นี้
ทำให้ทั่วโลกได้รู้จัก กังวล และตื่นตัวเพื่อหาแนวทางชะลอ บรรเทา หรือหยุดยั้งการระบาดใหญ่ทั่วโลก เพราะหลังจากที่มีการค้นพบโรคใหม่นี้ได้ไม่นาน ก็มีรายงานจากประเทศต่างๆ ถึงการคัดกรองและตรวจพบผู้ป่วยที่ติดเชื้อโรคไข้หวัดใหญ่ชนิดใหม่นี้ และเรียกโรคนี้ตามปีที่พบโรคว่า “ไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ใหม่ ๒๐๐๙” แต่นิยมเรียกกันสั้นๆ ว่า “ไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙”
เหตุผลหนึ่งที่ทำให้ทั่วโลกกังวลต่อความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้น ถ้ามีการระบาดของ “ไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙” เพราะว่าราวๆ ๑๐๐ ปีก่อนเคยมีการระบาดของ “ไข้หวัดใหญ่สเปน” ซึ่งเริ่มระบาดในยุโรป ต่อมาแพร่กระจายข้ามมหาสมุทรแอตแลนติกไปสู่ทวีปอเมริกา สร้างความเสียหายอย่างใหญ่หลวงให้กับสหรัฐอเมริกา เฉพาะผู้เสียชีวิตจากโรคระบาดชนิดนี้ คาดว่าไม่ต่ำกว่า ๒๐ ล้านคนทั่วโลก จนแพทย์ นักวิชาการ และนักวิทยาศาสตร์ทั่วโลกได้คาดการณ์ว่า มีความเป็นไปได้สูงที่ “ไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙” จะเกิดการระบาดใหญ่ทั่วโลก อาจมีความรุนแรงและทำความเสียหายให้แก่มวลมนุษย์มากยิ่งกว่าไข้หวัดใหญ่สเปน
ในเมื่อผู้เชี่ยวชาญได้พยากรณ์และเตือนให้ระวังภัยพิบัติ ก็พึงอย่าตั้งอยู่ในความประมาท
หนึ่งในมาตรการระดับโลกที่คาดว่าจะได้ผลดี ช่วยป้องกันการระบาดของ “ไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙” ก็คือ “วัคซีน” ที่ใช้เพื่อป้องกัน “โรคไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙” และกว่าบริษัทผู้ผลิตจะประสบความสำเร็จผลิตวัคซีนสร้างภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัส “ไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙” ก็ย่างเข้าปลายปี ค.ศ.๒๐๐๙ แล้ว ซึ่งให้ประโยชน์ต่อชาวโลกเป็นจำนวนมาก
วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ เป็นวัคซีนที่ได้ผลดีต่อไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ เพียงสายพันธุ์เดียวเท่านั้น ขณะที่ในวัคซีนไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาลจะผลิตเพื่อให้ครอบคลุมเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ถึง ๓ สายพันธุ์ และมีการเปลี่ยนแปลงสายพันธุ์ของเชื้อไวรัสไปทุกปีตามชนิดของไวรัสที่ถูกคาดการณ์ว่าจะมีการระบาดในปีนั้นๆ
พอมาถึงปีนี้ (พ.ศ.๒๕๕๓ หรือ ค.ศ.๒๐๑๐) องค์การอนามัยโลก (WHO) จึงประสานงานกับผู้เชี่ยวชาญและแนะนำให้ผู้ผลิตวัคซีนรายใหญ่ของโลกผลิตวัคซีนสำหรับปี ค.ศ.๒๐๑๐ โดยให้ครอบคลุมไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ และไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาลอีก ๒ ชนิด และเรียกวัคซีนชนิดใหม่นี้ว่า “วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐” ตามปีที่ผลิตวัคซีนนี้ออกมาจำหน่าย
วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐
“วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐” หรือเรียกชื่อเต็มๆ ว่า “วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาล ๒๐๑๐” ซึ่งได้รับคำแนะนำจากองค์การอนามัยโลกให้ผลิตเพื่อใช้ในปี ค.ศ.๒๐๑๐ ซึ่งสามารถสร้างภูมิคุ้มกันต่อโรคไข้หวัดใหญ่ ๓ ชนิด ได้แก่ ไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาล ๒ ชนิด และไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ อีก ๑ ชนิด รวมอยู่ในเข็มเดียวกัน
ดังนั้น ผู้ที่ได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ ซึ่งฉีดครั้งเดียวจะสามารถกระตุ้นร่างกายให้มีภูมิคุ้มกันป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ได้ถึง ๓ ชนิด คือ โรคไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาล (ที่คาดว่า จะระบาดในปีนี้) ๒ ชนิด และโรคไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ อีก ๑ ชนิด
ใครคือผู้ที่สมควรได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐?
ประเทศไทยมีการระบาดของไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาลมาก โดยเฉพาะช่วงที่มีอากาศเปลี่ยนแปลง (หน้าฝนหรือหน้าหนาว) และเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตได้ โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง เช่น ผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีโรคประจำตัว แต่อัตราการตายจากโรคนี้ในประเทศไทยพบได้ไม่มากนัก ซึ่งแตกต่างจากประเทศตะวันตก เพราะไข้หวัดใหญ่ที่มีการระบาดในประเทศเหล่านี้จะมีโอกาสทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนต่อร่างกาย มีความรุนแรงมากกว่าที่พบในบ้านเรา และยังเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ค่อนข้างบ่อยกว่าโดยเฉพาะผู้สูงอายุและกลุ่มเสี่ยง
จากการติดตามภาวะแทรกซ้อนและการเสียชีวิตของผู้ป่วยไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ใหม่ พบว่า อัตราการตายของ “ไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙” ไม่ได้แตกต่างจากอัตราการตายที่เกิดจากโรคไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาลเลย
อย่างไรก็ตาม “กันไว้ดีกว่าแก้” หรือ “ป้องกันดีกว่ารักษา” วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ จึงเหมือนเป็นอาวุธลับที่สามารถป้องกันการติดเชื้อโรคไข้หวัดใหญ่ทั้ง ๓ ชนิด กระทรวงสาธารณสุขของประเทศไทยแนะนำให้ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนเป็นอันตรายได้ ถ้าเกิดการติดเชื้อไข้หวัดใหญ่ ดังต่อไปนี้
๑. หญิงตั้งครรภ์ที่อายุครรภ์มากกว่า ๗ เดือนขึ้นไป
๒. คนอ้วนที่มีน้ำหนักตัวมากกว่า ๑๐๐ กิโลกรัมขึ้นไป
๓. ผู้ที่พิการทางสมองและไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้
๔. เด็กอายุ ๒ ขวบ จนถึงผู้ใหญ่อายุ ๖๕ ปี ที่เป็นโรคเรื้อรัง ๙ โรค ได้แก่ โรคถุงลมปอดอุดกั้นเรื้อรัง โรคหืด โรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง โรคไตวาย โรคทาลัสซีเมีย โรคเบาหวาน ผู้ที่ได้รับเคมีบำบัด และโรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง (รวมผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่มีอาการ)
๕. เด็กอายุระหว่าง ๖ เดือนถึง ๒ ขวบ
๖. ผู้สูงอายุ ตั้งแต่ ๖๕ ปีขึ้นไป
ผู้ที่เป็นกลุ่มเสี่ยงทั้ง ๖ กลุ่มนี้ควรได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ เพื่อกระตุ้นให้เกิดภูมิคุ้มกันช่วยป้องกันการติดเชื้อโรคชนิดนี้
ผู้ที่ไม่เข้าข่ายกลุ่มเสี่ยง เช่น ผู้ที่มีอายุ ๒ ขวบ ถึง ๖๕ ปี (แต่ไม่ได้เป็นโรคเรื้อรัง) หรือผู้ที่ตั้งครรภ์ ๓ เดือน ก็สามารถจะรับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ นี้ได้ ถ้าสามารถจัดหาวัคซีนมาได้ ทั้งนี้เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันป้องกันการติดเชื้อโรคไข้หวัดใหญ่ทั้ง ๓ ชนิด
ทำไมต้องฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ กันทุกปี?
ดังที่กล่าวไปแล้วว่าวัคซีนไข้หวัดใหญ่มีการเปลี่ยนแปลงทุกปี เพราะว่าเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา จึงต้องได้รับวัคซีนไข้หวัดใหญ่ชนิดใหม่ทุกปี เพื่อให้ครอบคลุมตามทันการเปลี่ยนแปลงของเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ชนิดใหม่ๆ ทุกปี
วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ ก็เช่นกัน จะครอบคลุมได้ประมาณ ๑ ปี ดังนั้นจึงต้องฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่กันทุกปี เพื่อช่วยให้ป้องกันการติดเชื้อไข้หวัดใหญ่ได้อย่างต่อเนื่อง และปีต่อไปก็ควรได้รับวัคซีนชนิดใหม่เพื่อให้มีประสิทธิภาพป้องกันการติดเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ที่จะระบาดในปีต่อไป
ถ้าปีก่อนฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ แล้ว ปีนี้จะต้องฉีดวัคซีนชนิดใหม่อีกหรือไม่?
ถ้าเคยฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ เมื่อปลายปีก่อน ก็ควรจะฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ ชนิดใหม่นี้อีกครั้งหนึ่ง เพื่อให้ครอบคลุมการติดเชื้อไข้หวัดใหญ่ของปี ๒๐๑๐ เพราะวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ มีความครอบคลุมเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ได้ถึง ๓ ชนิด และเป็นวัคซีนใหม่ที่น่าจะป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ได้ดีกว่าวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ ที่ได้ผลต่อเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ ๒๐๐๙ เพียงชนิดเดียวเท่านั้น
ฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ แล้ว อาจเป็นไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ได้หรือไม่?
เมื่อฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ แล้ว ก็ยังอาจเป็นไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ (ชนิดอื่นๆ นอกเหนือจาก ๓ ชนิดที่อยู่ในวัคซีนได้อีก)
เพราะอะไร เพราะวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ ครอบคลุมป้องกันการติดเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ได้เพียง ๓ ชนิด ตามองค์ประกอบที่ผสมอยู่ในวัคซีน แต่ในความเป็นจริงยังมีเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ชนิดอื่นๆ นอกเหนือจาก ๓ ชนิดนี้ อีกเป็นจำนวนมาก ซึ่งผู้ที่ฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่แล้ว อาจจะไปรับเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ชนิดอื่นๆ เหล่านี้มาได้ ซึ่งไม่ใช่เชื้อที่บรรจุในวัคซีน
อีกโรคหนึ่งที่มักระบาดในโอกาสเดียวกันกับโรคไข้หวัดใหญ่ ก็คือ ไข้หวัด (ไม่มีคำว่า “ใหญ่”) ซึ่งเป็นคนละโรคกับโรคไข้หวัดใหญ่ และมีสาเหตุจากเชื้อไวรัสคนละชนิดกัน เพียงแต่อาการจะคล้ายคลึงกัน คือ ปวดหัว ตัวร้อน เป็นไข้ มีน้ำมูก ไอ มีเสมหะ จะมีอาการแตกต่างกันบ้างก็คือ อาการปวดเมื่อยเนื้อตัว ปวดตา และท้องเสีย ที่พบได้ในโรคไข้หวัดใหญ่ แต่จะไม่พบในโรคไข้หวัด
ดังนั้น ผู้ที่ฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ จึงไม่ครอบคลุมถึงโรคไข้หวัด ถ้าไปสัมผัสหรือได้รับเชื้อไข้หวัด ก็อาจเกิดการติดเชื้อและแสดงอาการของโรคไข้หวัดได้
การฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ๒๐๑๐ ต้องระวังอะไรบ้าง?
เนื่องจากวัคซีนชนิดนี้ทำมาจากไข่ไก่ จึงห้ามใช้ในผู้ที่เคยมีประวัติแพ้ไข่ หรือแพ้ส่วนประกอบของวัคซีน หรือผู้มีประวัติแพ้วัคซีนโรคไข้หวัดใหญ่อย่างรุนแรง ในเด็กอายุต่ำกว่า ๖ เดือน และผู้ที่กำลังมีไข้หรือมีการติดเชื้ออย่างเฉียบพลัน
นอกจากนี้ ผู้ที่ฉีดวัคซีนควรจะรักษาสุขภาพอนามัยที่ดี เพื่อช่วยให้ร่างกายได้สร้างระบบภูมิคุ้มกันที่มีต่อเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ทั้ง ๓ ชนิดได้มีประสิทธิภาพ
ขอให้ศึกษารายละเอียดของวัคซีนให้ดีเพื่อใช้ประกอบการตัดสินใจรับวัคซีน และการปฏิบัติตัวหลังการฉีดวัคซีนก็ควรรักษาร่างกายให้แข็งแรง เพื่อจะได้สร้างภูมิคุ้มกันที่ดีต่อร่างกาย
“ป้องกันดีกว่ารักษา” หรือ “กันไว้ดีกว่าแก้ เดี๋ยวแย่แล้วแก้ไม่ทัน”