ถามตอบปัญหาสุขภาพ
โรคที่มากับ...มือ
ถาม : จาตุรนต์/ลพบุรี
มีข่าวจากกระทรวงสาธารณสุข เชิญชวนให้ใช้ช้อนกลาง ล้างมือด้วย เพื่อป้องกันโรค ผมต้องการทราบว่าการล้างมือป้องกันโรคอะไรได้บ้าง
ตอบ : นพ.นพวัชร์ สมานคติวัฒน์
คนเราใช้มือจับต้องสิ่งต่างๆ ตั้งแต่ลืมตาขึ้นมาตอนเช้า ล้างหน้า แปรงฟัน อาบน้ำ สัมผัสผู้อื่น รวมทั้งหยิบอาหารเข้าปาก ป้ายตา มือจึงอาจนำเชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายได้ด้วย
ถ้ามีใครเป็นโรคติดเชื้อ มือนี้ก็สามารถกระจาย เชื้อไปสู่ผู้อื่น จากการสัมผัสกันโดยตรง หรือแม้กระทั่งสัมผัสผ่านตัวกลาง สิ่งที่พบบ่อยและผู้คนมักมองข้าม ได้แก่ ลูกบิดประตู ราวโหนรถเมล์ และราวบันไดเลื่อนมีโรคติดเชื้อมากมาย สามารถติดต่อผ่านการสัมผัส ตัวอย่างโรคที่พบบ่อย ดังนี้
๑. โรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจ เช่น หวัด วัณโรค ไข้หวัดใหญ่ โรคหัด หัดเยอรมัน นอกจากจะติดต่อผ่านการหายใจเอาเชื้อเข้าไปแล้ว การที่มือไปสัมผัสกับสิ่งของเครื่องใช้ที่ใช้ร่วมกับบุคคลอื่น หรือเครื่องใช้ในที่สาธารณะ เช่น ลูกบิดประตู ราวโหนรถเมล์ หรือราวบันได แล้วมาแคะจมูก เชื้อโรคก็จะเข้าสู่โพรงจมูกส่วนหน้า เมื่อหายใจเข้าไป ก็ทำให้เกิดโรคได้
๒. โรคติดเชื้อทางเดินอาหาร เช่น ท้องเสีย โรคตับอักเสบชนิดเอ โรคบิด อหิวาตกโรค โรคพยาธิชนิดต่างๆ ซึ่งติดต่อได้จากการที่มือปนเปื้อนเชื้อเหล่านี้ แล้วหยิบจับอาหารกินเข้าไป
๓. โรคติดต่อทางการสัมผัสโดยตรง เช่น โรคตาแดง โรคเชื้อรา แผลอักเสบที่ผิวหนัง หิด เหา โรคเริม
๔. โรคที่ติดต่อได้หลายทาง เช่น โรคอีสุกอีใส อาจติดต่อได้จากการหายใจ และการสัมผัส
โรคติดเชื้อเหล่านี้ เป็นโรคที่พบบ่อย และบางครั้ง อาจมีภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงตามมาได้ มีวิธีป้องกันง่ายๆ ลงทุนน้อย และได้ผลตอบแทนมาก ในการควบคุมและป้องกันโรคติดเชื้อที่ผ่านทางมือ ก็คือ "การล้างมือ"
จากการวิจัยทางการแพทย์ ค้นพบมานานกว่า ๑๕๐ ปีแล้วว่า การล้างมือของแพทย์จะช่วยลดอัตราการเกิดโรคติดเชื้อในโรงพยาบาล นอกจากนี้ การล้างมือบ่อยๆ ในผู้ป่วยที่เป็นโรคตาแดง ก็เป็นวิธีป้องกันการระบาดของโรคได้ หรือการล้างมือของผู้ประกอบอาหาร ก็ป้องกันการระบาดของโรคติดเชื้อทางเดินอาหารเช่นกัน แต่ปัญหาก็คือคนทั่วไปไม่ค่อยได้สนใจและไม่ระวัง เนื่องจากเชื้อก่อโรค ดังกล่าวข้างต้นแม้จะมีอันตราย แต่ก็มีขนาดเล็ก มองด้วยตาเปล่าไม่เห็น การล้างมือให้สะอาดอยู่เสมอ จึงมีความสำคัญ อย่างยิ่ง
การล้างมือนี้ไม่จำเป็นต้องใช้น้ำยาฆ่าเชื้อโรค เพียงแค่ใช้สบู่กับน้ำสะอาด ล้างอย่างถูกวิธีก็จะสามารถลดการติดเชื้อได้อย่างดีมากแล้ว
เพื่อสุขภาพ จะต้อง "ล้างมือ" กรณีต่างๆ ดังนี้
- หลังเสร็จกิจกรรมที่ทำให้มือสกปรก เช่น ทำงาน ยกของ พรวนดิน กวาดบ้าน ล้างห้องน้ำ เป็นต้น
- เมื่อจะประกอบอาหาร หรือหยิบจับอาหารเข้าปาก
- ก่อนล้างหน้า แปรงฟัน หรือหลังเข้าห้องน้ำ
- เมื่อจะสัมผัสจมูก ปาก หรือตา
- ก่อนและหลังสัมผัสผู้ป่วย รวมทั้งกรณีที่ป่วยเองก็ยิ่งต้องล้างมือให้บ่อยๆ หลังเช็ดน้ำมูก ไอ จาม
- ก่อนสัมผัสบุตรหลาน
- หลังจากกลับจากที่ทำงานมาถึงบ้าน
- การล้างมือควรกระทำบ่อยๆ ให้เป็นนิสัย เนื่องจากการสัมผัสบริเวณตา จมูก ปาก หยิบจับอาหาร สามารถนำเชื้อโรคบนมือเข้าสู่ร่างกายได้ นอกจากนี้ การเลี้ยงดูบุตรหลาน โอบกอด ป้อนอาหาร ก็สามารถนำโรคสู่เด็กเหล่านั้นได้ด้วย
ถึงเวลาหรือยัง ที่จะสละเวลาที่มีค่าสักนิด ล้างมือให้สะอาดเพื่อตัวท่าน บุตรหลานของท่าน และสังคมส่วนรวม
