ถาม : นุชนาฏ/กรุงเทพฯ
ดิฉันอายุ ๒๗ ปี เพิ่งคลอดลูกชายคนแรกอายุได้ ๔ เดือนแล้วค่ะ (เลี้ยงเองค่ะ มีคุณแม่มาช่วยเลี้ยงด้วย) อยากจะขอเรียนถามคุณหมอ ว่าลูกอายุขนาดนี้ควรจะให้ลูกกินอาหารเสริมอะไรบ้าง เพราะอยากให้ลูกเติบโตขึ้นมาอย่างคนสุขภาพดีและแข็งแรงค่ะ
ขอความกรุณาคุณหมอ ช่วยตอบด้วยนะคะ
ตอบ : นพ.ยุทธสิทธิ์ ธนพงศ์พิพัฒน์
นมแม่ คือ อาหารที่ดีที่สุด และจำเป็นที่สุดสำหรับทารกแรกเกิด เนื่องจากนมแม่มีคุณค่าทางโภชนาการครบถ้วนให้ภูมิต้านทานลูก ส่งเสริมให้เกิดความสัมพันธ์ระหว่างแม่ลูก และช่วยในการพัฒนาของเด็กได้ดีที่สุดทั้งร่างกายและจิตใจ ดังนั้น ในระยะ ๓ เดือนแรกของชีวิตลูกน้อยจึงควรได้รับแต่น้ำนมแม่ซึ่งธรรมชาติได้ปรุงแต่งให้สะอาด เหมาะสม มีคุณค่า และเพียงพอสำหรับเด็กทุกคนแต่เพียงอย่างเดียว ไม่มีความจำเป็นที่จะต้องให้อาหารเสริมอื่นใด แม้แต่น้ำ อย่างไรก็ดี น้ำนมแม่จะพอเพียงสำหรับลูกไปจนถึงอายุ ๔-๖ เดือน หลังจากนั้นน้ำนมแม่จะเริ่มมีปริมาณไม่เพียงพอต่อความต้องการในการเจริญเติบโตของลูก ดังนั้นลูกจึงจำเป็นต้องได้รับอาหารเสริมตั้งแต่เดือนที่ ๔ เป็นต้นไป ทั้งนี้เพื่อช่วยให้การเจริญเติบโตของลูกเป็นไปเหมาะสม แต่อย่างไรก็ตามน้ำนมแม่ก็ยังต้องให้เป็นมื้อหลักอยู่เช่นเดิม
หลักเกณฑ์ทั่วไปที่แนะนำในการให้อาหารเสริมแก่ทารก
๑. เมื่อเริ่มให้อาหารเสริมควรให้ทีละอย่าง
๒. เริ่มให้แต่ละอย่างทีละน้อยเท่านั้น แล้วจึงค่อยๆ เพิ่มปริมาณเมื่อลูกรับได้ดี
๓. เมื่อจะเริ่มให้อาหารใหม่แต่ละชนิด ควรเว้นระยะห่างกันสัก ๑-๒ สัปดาห์ เพื่อดูปฏิกิริยาตอบสนองจากร่างกายเสียก่อน
๔. อย่าเริ่มอาหารเสริมจำพวกกล้วยครูดหรือข้าวบด ก่อนอายุ ๓ เดือน เพราะระบบย่อยของลูกยังไม่พร้อม อาจเกิดปัญหาท้องอืด อาหารไม่ย่อย และทำให้เด็กดื่มนมลดลง
๕. ต้องเตรียมอาหารเสริมให้ลูกอย่างสะอาด
๖. ถ้าลูกไม่สมัครใจ ปฏิเสธไม่ยอมกินอาหารในครั้งแรกๆ อย่าพยายามยัดเยียดหรือบังคับให้ลูกกิน ควรจะให้เวลาลูกบ้าง งดเสียก่อนชั่วคราว อีกสัก ๓-๔ วันค่อยลองใหม่ ลองฝึกไปเรื่อยๆ จนกว่าลูกจะกินได้
๗. ให้เด็กหัดช่วยตัวเอง โดยทั่วไปเด็กจะนั่งได้เมื่ออายุ ๗ เดือน และชอบหยิบของเข้าปากเอง ดังนั้นช่วงนี้จึงควรสอนให้ลูกจับช้อน และส่งอาหารเข้าปาก
๘. อย่าให้อาหารรสจัดแก่ลูกควรปรุงรสจืดเป็นพื้นไปก่อน
๙. ไม่ให้อาหารจำพวกน้ำหวาน น้ำอัดลมแก่ลูก เพราะจะทำให้ลูกติดใจในรสหวานของอาหารเหล่านี้ แล้วปฏิเสธอาหารรสอื่น
๑๐. ในวันหนึ่งๆ เมื่อลูกกินอาหารเสริมได้ ๑ มื้อหลัก ควรให้อาหารที่ครบคุณค่าทั้ง ๕ หมู่แก่ลูก ไม่ควรกินอาหารจำกัดแต่หมู่เดียว หรือให้ลูกกินซ้ำซากจำเจจนลูกเคยชินกับอาหารเพียงอย่างเดียว ไม่ยอมกินอย่างอื่น
การให้อาหารเสริมที่แนะนำมาข้างต้นนั้น จะให้เวลาใดก็ได้แล้วแต่ความสะดวกของคุณพ่อคุณแม่ แต่ควรให้เป็นเวลาเพื่อให้ระบบการย่อยของลูกได้ฝึกปรับตัว
การให้อาหารเสริมแก่ลูกน้อยของคุณ
ครบ ๓ เดือน ข้าวบดใส่น้ำแกงจืด ผลัดเปลี่ยนกับกล้วยครูด(กล้วยสุก)
ครบ ๔ เดือน ข้าวบดกับไข่แดงต้มสุก ข้าวบดกับตับหรือข้าวบดกับถั่วต้มเปื่อย
ครบ ๕ เดือน เริ่มอาหารจำพวกปลา ควรเติมฟักทองหรือผักบดด้วย
ครบ ๖ เดือน อาหารมื้อหลัก ๑ มื้อ ให้กล้วยหรือมะละกอสุกเป็นอาหารว่างอีก ๑ มื้อ
ครบ ๗ เดือน เริ่มเนื้อสัตว์บดผสมข้าวสุก และให้ไข่ทั้งฟองได้
ครบ ๘-๙ เดือน อาหารมื้อหลัก ๒ มื้อ
ครบ ๑๐-๑๑ เดือน อาหารมื้อหลัก ๓ มื้ออาหารเสริมของลูกน้อย