แพงพวยฝรั่ง งามอย่างเรียบง่ายและมีคุณค่า
กิจวัตรปกติประจำสัปดาห์ของผู้เขียน ก็คือ เช้าวันจันทร์ออกเดินทางจากบ้านที่บางกรวยมาจังหวัดสุพรรณบุรี โดยรถโดยสาร (ปรับอากาศ) ประจำทาง ผู้เขียนจึงคุ้นเคยกับสถานีขนส่งสุพรรณบุรีเป็นอย่างยิ่งโดยเฉพาะต้นไม้ต่างๆ ที่ปลูกอยู่ด้านหน้า-หลัง และด้านข้างของสถานีฯ ต้นไม้ดอกส่วนใหญ่ผู้เขียนเคยนำเสนอในคอลัมน์นี้ไปแล้ว ยังเหลืออีกชนิดหนึ่งที่ยังไม่เคยนำเสนอ นั่นคือ ต้นแพงพวยฝรั่ง
แพงพวยฝรั่ง : คล้ายแพงพวยไทย แต่ไม่ใช่พี่น้องกัน
แพงพวยฝรั่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Catharanthus roseus G.Don (บางตำราใช้ Vinca rosea Linn.) อยู่ในวงศ์ Apocynaceae เป็นไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน พุ่มเตี้ย สูงไม่เกิน ๙๐ เซนติเมตร มีกิ่งก้านสาขามาก ใบเป็นชนิดใบเดี่ยวออกเป็นคู่ๆ ตรงข้ามกัน ใบหนาแข็ง รูปไข่ สีเขียวเข้ม ขอบใบเรียบ ปลายใบมน โคนใบแหลมหรือมน เส้นกลางใบสีเขียวอ่อน หรือเหลืองเห็นได้ชัดเจน ใบกว้าง ๒-๓ ซม. ยาว ๔-๕ ซม. ใบดก
ดอก ออกเป็นกลุ่มตามส่วนปลายกิ่ง แต่ละกลุ่มมีดอกราว ๓-๔ ดอก เป็นดอกกลีบชั้นเดียว มีกลีบ ๕ กลีบ แยกจากกัน กลีบดอกมี ๒ สี คือ สีขาวและสีชมพู พันธุ์ดอกสีขาว ตรงกลางดอกมีสีเหลือง ส่วนพันธุ์ดอกสีชมพู ตรงกลางดอกมีสีแดง ดอกบานเต็มที่เส้นผ่าศูนย์กลางราว ๔ ซม. เมื่อติดฝักเป็นรูปทรงกระบอก เมื่อแก่จัดจะแตกออกเป็น ๒ ซีก มีเมล็ดขนาดเล็กมากมาย แพงพวยฝรั่งมีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกากลาง แล้วแพร่ไปสู่ทวีปยุโรปในปี ค.ศ. ๑๗๕๗ (พ.ศ. ๒๓๐๐) สันนิษฐานว่ามีผู้นำเข้ามาปลูกในประเทศไทยช่วงหลัง พ.ศ. ๒๔๑๖ เพราะในหนังสืออักขราภิธานศรับท์ (พ.ศ. ๒๔๑๖) ไม่มีการบันทึกชื่อแพงพวยฝรั่งเอาไว้ มีแต่คำว่า แพงพวย ซึ่งเป็นพืชพื้นบ้านของไทย ดังนี้
แพงพวย : เป็นชื่อต้นผักอย่างหนึ่ง เป็นผักเกิดในน้ำ ต้นมันมีนม เลื้อยไปตามผิวน้ำ ความจริงแพงพวย ซึ่งเป็นพืชพื้นบ้านดั้งเดิมของไทยนั้น มีรูปร่างใบและดอกคล้ายคลึงกับแพงพวยฝรั่ง แต่เป็นพืชที่อยู่คนละวงศ์ คือ แพงพวย อยู่ในวงศ์ Onagraceae เป็นพืชทอดเลื้อยอยู่ในน้ำ และมีทุ่นสีขาวคล้ายสำลีเป็นเครื่องช่วยพยุงให้ลอยน้ำได้ (เรียกว่านม) คนไทยนิยมเก็บมากินเป็นผัก ส่วนแพงพวยฝรั่ง เป็นไม้พุ่มบนบก ใช้เป็นผักไม่ได้ แต่ใช้เป็นไม้ดอกไม้ประดับ ที่รู้จักกันทั่วโลก แพงพวยฝรั่ง มีชื่ออังกฤษว่า MADAGASCA PERIWINKLE หรือ ROSE PERIWINKLE ชื่อภาษาไทย คือ แพงพวยฝรั่ง แพงพวยบก พังพวยฝรั่ง พังพวยบก นมอินทร์ (สุราษฎร์ธานี) ผักปอดบก
ประโยชน์ของแพงพวยฝรั่ง
แพงพวยฝรั่งเป็นที่รู้จักแพร่หลายทั่วโลกในฐานะไม้ดอก ไม้ประดับที่งดงาม ทนทาน ออกดอกตลอดปี ขึ้นได้ในดินแทบทุกชนิด ทนโรคแมลงได้ดี ปลูกง่าย โตเร็ว ปลูกเป็นไม้กระถางก็งดงามเช่นเดียวกับปลูกเป็นแปลงหรือตามริมทางเท้าในสวนสาธารณะ ฯลฯ ทนแห้งแล้งได้ดี จัดเป็นไม้ดอกที่ปลูกง่าย ดูแลง่าย ตายยากที่สุดชนิดหนึ่ง ดอกแพงพวยฝรั่ง มีความงดงามแบบเรียบง่าย สดใส เป็นสากล ดูไม่เบื่อง่าย เหมือนดอกไม้บางชนิดที่งามแบบฉูดฉาด หรือแปลกประหลาด
แพงพวยฝรั่งยังมีคุณสมบัติทางยารักษาโรคอีกด้วย เช่น โรคเบาหวาน และโรคมะเร็ง เป็นพืชที่มีผู้ศึกษาคุณสมบัติในการรักษาโรคมะเร็งมากที่สุดชนิดหนึ่งในปัจจุบัน
ในอนาคตหากมีการผสมพันธุ์ให้แพงพวยฝรั่ง มีสีดอกมากยิ่งขึ้นหรือมีกลีบ รูปร่างแปลกออกไป (เช่น ซ้อน หรือยาวขึ้น ฯลฯ) คนไทยก็อาจนิยมปลูกแพงพวยฝรั่งมากกว่าที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน หรือบางทีแพงพวยฝรั่งอาจจะมีรูปร่างดอกและสีที่สมบูรณ์แบบอยู่แล้ว แต่ขาดชื่อที่ไพเราะเหมาะสมกับความงามก็ได้ หากเป็นเช่นนั้นจริง การหาชื่อที่ไพเราะเหมาะสมใหม่ให้กับแพงพวยฝรั่ง ก็อาจเพียงพอแล้ว