การสร้างเสริมอารมณ์จิตใจที่ดี เป็นหัวใจสำคัญข้อหนึ่งของการมีสุขภาพที่ดี และความสวยงาม แพทย์แผนจีนให้ความสำคัญของปัจจัยการก่อโรคที่เป็นผลจากภายใน คือความไม่สมดุลของอารมณ์ทั้ง ๗
ตัวอย่าง คำบอกเล่าที่สืบต่อกันมาเกี่ยวกับเรื่องของ อารมณ์ เช่น
“หัวเราะบ่อย อายุร้อยปีก็นับว่าน้อยไป”
“คิดกังวลมากไป ทำให้เลือดของหัวใจถูกทำลาย ผมจะหงอกและขาวง่าย”
“ห่างไกลการขี้ระแวงสงสัย พลังไตจะไม่ถูกทำลาย ผมก็จะไม่หงอกขาว”
“ความโกรธจะทำให้สูญเสียชี่(พลัง)”
“การครุ่นคิดกังวลมากเกิน จะทำลายความมีชีวิตชีวาและจิตวิญญาณ การสูญเสียทั้งพลังและจิตวิญญาณ เป็นสาเหตุของการ เกิดโรคและความแก่เกินวัย”
ผลของอารมณ์มักแสดงออกที่ใบหน้า จึงมีผลต่อสภาพของใบหน้าโดยตรง และมีผลต่อสุขภาพโดยรวมของร่างกายควบคู่ไปด้วย การมองหน้าจะรู้ถึงจิตใจ รู้ถึงโรคภัยไข้เจ็บ จึงมีความเกี่ยวข้องกันอย่างใกล้ชิด เป็นเครื่องบ่งชี้ถึงภาวะความสวยงามที่ปรากฏให้เห็นบนใบหน้า มีพื้นฐานจากภาวะความสมบูรณ์แข็งแรงของร่างกายและจิตใจนั่นเอง
เคล็ดลับของการสร้างความสวยงามบนสุขภาพจิตที่ดี
๑. ใจสงบ รู้จักควบคุมอารมณ์ การกระทบกระเทือนของ จิตอารมณ์ การแกว่งของอารมณ์ทำลายจิตวิญญาณทำลายร่างกาย และความสวยงามทั้งโดยตรงและโดยอ้อม การเพิ่มความสมบูรณ์ของจิตวิญญาณและการมีชีวิตชีวาเป็นพื้นฐานของการปรับสมดุลของร่างกาย การปรับสมดุลของร่างกาย คือ การปรับเปลี่ยนหน้าที่การทำงานในการตอบสนองต่อสิ่งเร้า ไม่ว่าจากปัจจัยภายนอกและภายใน การปรับตัว การควบคุมกลไกของระบบภายในร่างกาย(การ สร้างและควบคุมการสร้าง) การฟื้นฟูและซ่อมแซมสิ่งที่สึกหรอของร่างกาย ถ้าปราศจากสุขภาพจิตที่ดี ก็จะขาดพื้นฐานการสร้างกลไกในการปรับสมดุลของร่างกายนั่นเอง
๒. ใช้ปัญญาและการไตร่ตรองในสิ่งที่สร้างสรรค์และเป็นประโยชน์ จะสร้างสุขและสร้างอายุวัฒนะ
การไม่คิดอะไรเลยกับการคิดวิเคราะห์ กังวลมากเกินไป เป็นด้านสองด้านที่ตรงข้ามกันอย่าง สุดกู่
การรู้จักหยุดคิดและการคิดอย่างมีสติ มีประโยชน์ เป็นสิ่งที่ไม่ขัดแย้งกัน แต่ต้องรู้จักปรับใช้กันอย่างเหมาะสม คนสมัยโบราณมักเสาะหาแพทย์จีนที่สูงอายุ มีประสบการณ์นานปี โดยมีความเชื่อว่าแพทย์จีนยิ่งสูงอายุยิ่งดี นับว่าเป็นเหตุผลที่จริงอยู่พอสมควร ทั้งนี้เนื่องจากแพทย์จีนที่สูงอายุและมีประสบการณ์การรักษาโรคมานาน นอกจากจะเป็นแพทย์ที่ตรวจวินิจฉัย รักษาโรคมามากในกระบวนการวางแผนการเขียนตำรับยาและตัวยาต่างๆ ต้องผ่านการขบคิดไตร่ตรองอย่างวิภาษ(การพูดที่แตกต่าง พูดแย้ง) พลิกแพลง ตามสภาพการณ์ต่างๆของผู้ป่วย รวมถึงการแนะนำ ช่วยเหลือการปฏิบัติตน เพื่อการ พ้นจากความทุกข์ ความเจ็บป่วย การกระทำที่ต่อเนื่องยาวนานในการค้นคิด สร้างสรรค์วิธีการรักษา ผู้ป่วยร่วมกับการกระทำตนเพื่อช่วยเหลือ หรือสร้างประโยชน์แก่ผู้อื่น ซึ่งเป็นพื้นฐานการสร้างความคิดที่ดีงาม และสร้างเสริมสุขภาพ
ความคิด การศึกษาเรียนรู้ที่ขาดคุณธรรมจะสร้างความเครียด และทำลายสุขภาพ รวมทั้งการทำลายความอ่อนวัยและความสวยงาม ที่ปรากฏบนใบหน้า
๓. ควบคุมความโกรธ ผ่อนคลายการอัดอั้นใจสามารถขจัดโรคได้ ได้เคยกล่าวไว้ในเรื่องอารมณ์ทั้ง ๗ กับการเกิดโรคมาแล้ว การควบคุม อารมณ์ที่ดีที่สุด คือการใช้สติปัญญา และสร้างอารมณ์พิชิตอารมณ์
“อารมณ์ทั้งปวงที่แปรปรวนผิดปกติ จะทำลายจิตวิญญาณ ทำลายการไหลเวียนของเลือดลม ทำลายอวัยวะภายในและก่อเกิดโรค” มีรากฐานที่เชื่อมโยงอารมณ์กับสรีระสภาพและอวัยวะภายในเข้าด้วยกันดังนี้
หัวใจ ควบคุมจิต ความคิด ควบคุมชีพจร การไหลเวียนเลือดเกี่ยวข้องกับอารมณ์ดีใจ มีทวารเปิดที่ลิ้น แสดงออกที่ใบหน้า
ตับ สะสมเลือด ควบคุมการไหลเวียนไม่ให้อุดกั้น(อารมณ์อุดกั้น การย่อยดูดซึมติดขัด พลังเลือดอุดกั้น) ควบคุมเกี่ยวกับเอ็น เกี่ยวข้องกับอารมณ์โกรธ มีทวารเปิดที่ตา แสดงออกที่เล็บ
ม้าม ควบคุมการลำเลียงอาหาร การแปรเปลี่ยนอาหารเป็นสารอาหารเพื่อการดูดซึม ควบคุมกล้ามเนื้อแขนขาทั้ง ๔ เกี่ยวข้องกับอารมณ์วิตกกังวล มีทวารเปิดที่ปาก แสดงออกที่ริมฝีปาก ปอด กำหนดพลัง ควบคุมการ หายใจและกระจายพลังสู่เบื้องล่างให้กับไต กระจายน้ำ เกี่ยวข้องกับอารมณ์โศกเศร้าเสียใจ มีทวารเปิด ที่จมูก แสดงออกที่ผิวหนังและขน
ไต ควบคุมสารจิง* ควบคุมน้ำ การเก็บกักพลังที่ส่งมาจากปอด เกี่ยวกับการสร้างกระดูกไขสันหลัง (เกี่ยวข้องกับอารมณ์กลัว ตกใจ) ทวารเปิดที่อวัยวะเพศและทวารหนัก รวมทั้งหู ๒ ข้าง แสดงออกที่ผมบนศีรษะ อารมณ์ที่มีความสำคัญมากที่สุด ที่ต้องควบคุมคือ อารมณ์โกรธ และต้องผ่อนคลายอารมณ์ ระบายความอัดอั้นในใจออกมา
๔. มองโลกในแง่ดี, สุขนิยม การทำงานอะไรต้องไม่ฝืนความรู้สึก ไม่คิดในสิ่งที่ให้โทษต่อผู้อื่น มองการเปลี่ยนแปลงของภาวะการณ์ต่างๆในด้านที่ดี ยอมรับความเป็นจริงที่เกิดขึ้น อย่าปล่อยให้อารมณ์ถูกแปรเปลี่ยนไปกับสิ่งกระตุ้น อย่าถือเรื่องเล็กมาเป็นสาระ รู้จักปล่อยวาง ปล่อยจิตใจให้มีความ สุขพร้อมเผชิญกับปัญหาต่างๆที่จะเกิดขึ้นอย่างไม่ประมาท ด้วยภาวะจิตที่เป็นสุข จึงจะสามารถแก้ไขปัญหาต่างๆได้อย่างมีสติ ยืนหยัด และมั่นคง
* สารจิง เป็นสารที่เกี่ยวข้องกับพันธุ-กรรม เกี่ยวข้องกับพลังที่สะสมในร่างกาย ซึ่งเป็นส่วนที่มีตั้งแต่เกิดและได้รับมาจากอาหารที่กินเข้าไป