ความดันต่ำ
จันทร์/กรุงเทพฯ : ผู้ถาม
ผมมีปัญหาของเพื่อนจะมาขอ เรียนปรึกษาคุณหมอครับ คือเพื่อนผม มักจะมีอาการหน้ามืด วิงเวียนศีรษะ บ่อยครั้ง ซึ่งวัดความดันเลือดได้ค่าB.P. = ๘๐/๖๐ มิลลิเมตรปรอท
ขอเรียนถามคุณหมอดังนี้
๑. จากตัวเลขที่วัดได้แสดงว่า ความดันต่ำใช่หรือไม่
๒. ถ้าหากเกิดหน้ามืดล้มลง จะ มีวิธีช่วยเบื้องต้นอย่างไรก่อนจะนำส่งโรงพยาบาล
๓. การปฏิบัติตัวของผู้ที่เป็นโรคความดันต่ำประจำจะต้องทำอย่างไรบ้าง
หวังว่าคุณหมอคงจะกรุณาตอบ ปัญหาให้ด้วยนะครับ
นพ.สมเกียรติ แสงวัฒนาโรจน์ : ผู้ตอบ
อาการหน้ามืด วิงเวียนศีรษะเป็นปัญหาที่พบได้ในชีวิตประจำวัน เรามักจะทึกทักเอาว่าเกิดจากความ ดันเลือดต่ำเกินไป โดยเฉพาะถ้าไป วัดความดันเลือดแล้วพบว่าความดัน ต่ำกว่าค่าเฉลี่ยปกติของคนทั่วๆไปทั้งๆ ที่ความดันก็ต่ำอย่างนี้มาเป็นปีๆ แล้ว แต่ไม่เคยวัด เลยไม่ทราบพอมีอาการอะไรก็ลองวัดความดันดู แล้วเราก็โทษว่าความดันต่ำทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะ
ดังนั้น ผู้ใหญ่ทุกคนน่าจะวัดความดันเลือดอย่างน้อยปีละครั้ง เพื่อ จะได้ทราบความดันปกติของเราขณะ ที่เราสบายดีว่ามีระดับเท่าไร และตรวจดูว่าเราเป็นโรคความดันเลือดสูง หรือไม่ (ถ้าวัดได้สูงกว่า ๑๔๐/๙๐มิลลิเมตรปรอท หลายๆ ครั้ง ถือว่าเป็น โรคความดันเลือดสูง) และพอเวลามี อาการดังกล่าว แล้ววัดความดันเลือด ได้ต่ำกว่าระดับปกติของเราเกิน ๑๐ ถึง ๒๐ มิลลิเมตรปรอท จึงน่าจะเชื่อ ได้ว่าความดันต่ำเกี่ยวข้องกับอาการ หน้ามืดเวียนศีรษะ แล้วค่อยไปหาอีกทีหนึ่งว่าทำไมความดันถึงต่ำ และ หาทางป้องกันหรือรักษาต่อไป
ส่วนคำถามที่ถามมา ผมขอตอบปัญหาเป็นข้อๆ ดังนี้ครับ
๑. ทางการแพทย์ตะวันตก ไม่ได้ให้ตัวเลขความดันเลือดไว้ว่าระดับเท่าไรจึงถือว่าความดันต่ำ ทั้งนี้ เพราะคนที่ความดันเลือด ๘๐/๖๐ มิลลิเมตรปรอท (ในท่านั่ง) ก็เป็น ความดันปกติของคนนั้นๆ ได้ ถ้าเขา ไม่รู้สึกถึงความผิดปกติอะไร ไม่ว่าจะอายุเท่าไร เราตรวจพบอยู่บ่อยๆ ว่าคุณยายอายุ ๗๐ ปี หรือเด็กวัยรุ่น ที่มีความดันระดับนี้ก็สบายดี ไม่มีอาการอะไร แต่ถ้าความดันเลือดขณะ ปกติ เท่ากับ ๑๑๐/๘๐ มิลลิเมตร-ปรอท ระดับความดันที่ ๘๐/๖๐ มิลลิเมตรปรอท ก็ถือว่าต่ำ (กว่าปกติของคนคนนั้น)
ในกรณีที่เราไม่รู้ค่าความดันปกติ และมีอาการหน้ามืด เวียนศีรษะ ในท่ายืน ให้ลองวัดความดันในท่านั่งและท่ายืน ถ้าความดันตัวบน (ค่า ความดันตัวแรก) ในท่ายืนต่ำกว่าท่านั่งเกิน ๑๕ มิลลิเมตรปรอท เช่น ความดันในท่านั่งวัดได้ ๑๐๐/๘๐ ท่า ยืนได้ ๘๐/๗๐ มิลลิเมตรปรอท น่าจะแสดงว่าอาการดังกล่าวเกิดจากความดันเลือดต่ำ
๒. การช่วยผู้เป็นลมหน้ามืดล้มลง ให้ผู้ป่วยนอนหงายราบในที่อากาศถ่ายเทได้ดี (ไม่ควรมุงดู) ยก เท้า ๒ ข้างสูงกว่าระดับหน้าอก เช่น ยกพาดบนเก้าอี้เตี้ยๆ เพื่อเพิ่มเลือด ที่ไปเลี้ยงสมอง สังเกตดูว่าผู้ป่วยหายใจหรือไม่ ลักษณะการหายใจผิดปกติหรือไม่ คลำชีพจรที่คอเต้นอยู่หรือไม่ ถ้าผู้ป่วยไม่หายใจหรือคลำชีพจรไม่ได้ ต้องเริ่มการกู้ชีวิตเบื้องต้น (basic life support) โดย การช่วยหายใจและ/หรือนวดหัวใจซึ่งจะไม่กล่าวในที่นี้
แต่ถ้าผู้ป่วยหายใจได้ดี ชีพจรคลำได้ อาจให้ดมแอมโมเนีย หรือยาดม ไม่ควรให้ยาหรือของเหลวใดๆ ใส่ปากผู้ป่วยขณะที่ยังไม่รู้ตัว เพราะ จะสำลักลงหลอดลมได้ ถ้าล้มลงศีรษะ กระแทกพื้นอย่างแรง อาจมีการบาดเจ็บที่คอหรือสมองได้ เวลาเคลื่อนย้าย ผู้ป่วยจะต้องหาอะไรหนุนคอ และยึดให้คอและศีรษะอยู่กับที่ เพื่อป้องกันการกดทับไขสันหลังที่คอ
๓. คนทั่วไปที่ความดันปกติต่ำกว่า ๑๐๐/๗๐ มิลลิเมตรปรอท แม้จะไม่มีอาการอะไร มักจะเกิดอาการวิงเวียน หน้ามืดจะเป็นลมได้ง่าย กว่าเวลาที่เกิดการเสียน้ำหรือเลือดเช่น ท้องเสีย ถ่ายอุจจาระสีดำเหมือน เฉาก๊วย (มีเลือดออกทางเดินอาหาร) หรือเวลาเครียด เวลาหิว พักผ่อนไม่ พอ อดหลับอดนอน ยืนนานๆ ในที่อากาศอบอ้าว ร้อน ฝุ่นควันมาก
ส่วนใหญ่มักเป็นในผู้ที่ไม่ได้ออกกำลังกายเป็นประจำ ทำให้ทนต่อ สิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไม่ได้ดีเท่า คนที่ออกกำลังกายเป็นประจำ ดังนั้น จึงควรออกกำลังกายทุกวันอย่างน้อย วันละ ๒๐ นาที สัปดาห์ละ ๓ ครั้ง ครั้งละ ๑ ชั่วโมง และหลีกเลี่ยงเหตุ ที่ทำให้เป็นลมดังกล่าวข้างต้น