การผ่าตัดต้อกระจกด้วยวิธีสลายต้อ กับการผ่าตัดแบบธรรมดามีข้อดี-ข้อเสียอย่างไร
ผู้ถาม สมพงษ์/สระบุรี
ผู้ตอบ พญ.สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต
ถาม ผมอยากจะเรียนปรึกษาขอคำแนะนำจากคุณหมอ เกี่ยวกับการผ่าตัดต้อกระจก ดังนี้
๑.การผ่าตัดต้อกระจกด้วยวิธีสลายต้อ กับการผ่าตัดแบบธรรมดา มีข้อดี-ข้อเสียต่างกันอย่างไรครับ
๒.เลนส์ตาเทียมที่ราคาถูกที่สุดกับเลนส์เทียมที่แพงสุด มีคุณสมบัติต่างกันอย่างไร
๓.เลนส์เทียมที่ฝังเข้าไปในลูกตา นานไปจะเกิดอาการตามัวไหมครับ และจะเกิดผลแทรกซ้อนอะไรบ้างครับ
๔.สมมุติว่าถ้าให้หมอฝังเลนส์เทียมที่แพงที่สุด แต่หมอกลับเอาเลนส์เทียมที่ถูกที่สุดฝังเข้าไป ถ้าเกิดเหตุการณ์แบบนี้ขึ้นจะมีทางรู้ได้อย่างไรครับ
๕.บางคนผ่าตัดฝังเลนส์มา แล้วดูหนังสือเห็นชัดดี แต่บางคนยังต้องสวมแว่นตาอีกจึงจะเห็นชัด ไม่รู้ว่าเป็นเพราะอะไรครับ การผ่าตัดก็ใช้วิธีเดียวกัน
๖.ถ้าผ่าตัดต้อกระจกที่คลีนิค ผ่าเสร็จแล้วหมอให้นอนที่คลีนิค ๑ ชั่วโมง แล้วให้กลับบ้านได้ ถ้าหมอผ่าตัดให้คนไข้ที่โรงพยาบาลหมอให้นอนที่โรงพยาบาล ๒ คืน หมอคนเดียวกันผ่าตัดแบบธรรมดาเหมือนกัน จึงอยากทราบว่าในกรณีการพักฟื้นที่ไม่เหมือนกันจะมีผลเสียอย่างไร
สุดท้ายนี้ขอความกรุณาให้คุณหมอช่วยตอบด้วยนะครับ ขอขอบพระคุณมากครับ
ตอบการผ่าตัดต้อกระจกในปัจจุบันได้มีการพัฒนาวิธีการผ่าตัดไปจากเดิมอย่างมาก เพื่อให้ผู้ป่วยปลอดภัย มีการเห็นได้รวดเร็วและใช้เวลาพักฟื้นน้อยที่สุด ขอตอบคำถามคุณเกี่ยวกับการผ่าตัดต้อกระจกที่คุณถามมาดังนี้
๑.การผ่าตัดวิธีสลายต้อด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง (ultrasound) เป็นวิธีที่ใช้คลื่นเสียงไปสลายแก้วตา ซึ่งมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๘ มิลลิเมตร ให้มีขนาดเล็กลง เพื่อจะได้ดูดออกผ่านแผลผ่าตัดเล็กๆ (ขนาดเพียง ๓.๕ มิลลิเมตร ซึ่งเป็นขนาดของเครื่องมือที่จะสอดให้สัมผัสกับแก้วตา เพื่อให้คลื่นเสียงทำหน้าที่สลายต้อ) ในขณะที่การผ่าตัดแบบธรรมดาต้องเปิดแผลกว้างประมาณ ๘ มิลลิเมตร ถึงจะสามารถเอาแก้วตา ซึ่งเป็นต้อกระจกออกได้ วิธีการสลายต้อจึงมีข้อดีเหนือกว่าการผ่าตัดธรรมดาหลายประการได้แก่
๑.๑แผลผ่าตัดเล็กมาก จึงอาจทำโดยไม่ต้องเย็บแผล
๑.๒ระหว่างผ่าตัด สามารถควบคุมการผ่าตัดได้ดี ถ้าผู้ป่วยเกิดไอหรือจามระหว่างผ่าตัด ก็จะไม่ให้โทษเท่าไรนัก
๑.๓แผลเล็กจึงหายเร็ว สายตาเห็นชัดอย่างรวดเร็ว
๑.๔ภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงน้อยกว่า
๑.๕หากผู้ป่วยมีโรคอื่นในส่วนหลักของลูกตาร่วมด้วย สามารถทำต่อได้ทันที เนื่องจากความแข็งแรงของแผลผ่าตัดดีกว่า
๑.๖เหมาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ป่วยที่เคยได้รับการผ่าตัดมาก่อน โดยเฉพาะต้อหิน เนื่องจากวิธีนี้ใช้บริเวณผ่าตัดเล็กกว่า ฯลฯ
อย่างไรก็ตาม วิธีสลายต้อมีข้อเสียด้วยเช่นกัน ได้แก่
๑.๑ต้ออาศัยความชำนาญของแพทย์
๑.๒ใช้เครื่องมือราคาแพงกว่า
๑.๓ระหว่างผ่าตัดต้องใช้น้ำยาป้องกันมิให้คลื่นเสียงไปทำลายส่วนอื่นของตา ซึ่งน้ำยานี้มีราคาแพง
๑.๔ในรายที่ต้อกระจกแก่จัด จะทำได้ยาก อาจมีผลแทรกซ้อนมากได้ ฯลฯ
๑.สำหรับการผ่าตัดแบบธรรมดา มีข้อดีตรงที่ใช้เครื่องมือน้อยกว่า ต้นทุนค่าผ่าตัดถถูกกว่า แต่ต้องใช้เวลาพักฟื้นหรือต้องรอให้แผลหาย สายตาถึงจะดี
๒.อันที่จริงแก้วตาเทียมที่มีใช้ในประทศไทย ที่ผ่านการอนุญาตจากองค์การอาหารและยาประเทศไทยแล้ว ถือว่าเป็นแก้วตาเทียมที่ได้มาตรฐาน ราคาอาจแตกต่างกันบ้างตามสารที่นำมาใช้ ความยากง่ายของการผลิต เก่าหรือไม่ (แก้วตาเทียมที่ปัจจุบันราคาที่ขายให้ผู้ป่วยประมาณ ๓,๐๐๐-๔,๐๐๐ บาทตอยเข้ามาเมืองไทยใหม่ๆเกือบหนึ่งหมื่นบาท) โดยทั่วไปแก้วตาเทียมที่ทำจากสารใหม่ๆ มักจะแพงกว่า ซึ่งต่อไปคงจะถูกลง เท่าที่มีใช้ในประเทศไทยมีชนิดต่างๆ และราคาแตกต่างกัน จากราคาถูกที่สุดไปถึงแพงที่สุด คร่าวๆดังนี้
๑.ทำจากสาร PMMA เป็นมาตรฐารที่ได้ใช้มาตั้งแต่เริ่มแรก ยังเป็นที่นิยมใช้กันมาก
๒.ทำจากซิลิโคน (silicon) ซึ่งมีลักษณะนิ่ม สามารถพับได้ ซึ่งผ่านแผลแคลๆเข้าไปได้ แผลผ่าตัดจึงเล็กกว่าแบบที่ ๑
๓.ทำจากสาร PMMa แต่เคลือบด้วยสารพิเศษ (heparinized) ทำให้มีปฎิกิริยาเมื่ออยู่ในร่างกายเราน้อยที่สุด เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่คาดว่าจะมีปฏิกิริยาหลังผ่าตัดมากกว่าคนปกติ เช่น ผู้ป่วยเบาหวาน มีโรคอื่นทางตาร่วมด้วย
๔.เพื่อแก้ไขข้อเสียของแก้วตาเทียมที่ทำจากซิลิคอนมีแก้วตาเทียมที่พับได้ที่ไม่ใช่ซิลิคอน (acrylic)
๕.ปัจจุบันมีแก้วตาเทียมที่มีหลายโฟกัส ทำให้เห็นชัดทุกระดับ
อย่างไรก็ตามมิได้หมายความว่า แก้วตาเทียมที่แพงที่สุดจะดีที่สุด แก้วตาเทียมแต่ละชนิดมีข้อดี ข้อเสียต่างๆกันไป ส่วนใหญ่ของที่แพงมักจะเป็นของที่ออกใหม่ คงจะแพงที่สารที่ทำ และบริษัทคงคิดค่าประดิษฐ์คิดค้นกระมัง โดยหาข้อดีเพิ่มมาเล็กน้อย แต่ก็อาจมีข้อเสียบางอย่างเพิ่มขึ้น
๓.แก้วตาเพียมที่ฝังเข้าไปในตาเป็นสารซึ่งเฉื่อย และได้รับการทดลองพิสูจน์ว่าไม่มีอันตรายต่อร่ากายเราทั้งนั้น และมีอายุอยู่นานไม่มีเสื่อมสลาย ในบางคนหลังผ่าตัดหลายๆปี ตาอาจมัวลงเนื่องจากมีพังผืดหลังแก้วตาเทียม ซึ่งแก้ไขได้ง่ายโดยวิธียิงแสงเลเซอร์ อนึ่งผู้ป่วยหลังผ่าตัดแก้วตาเทียม ตาอาจมัวลงจากโรคอื่น ซึ่งมิใช่จากแก้วตาเทียม เช่น ผู้ป่วยโรคทางจอประสาทตาในคนเป็นเบาหวาน เป็นต้น
๔.แก้วตาเทียมที่มีใช้ในประเทศไทย เป็นแก้วตาเทียมที่ได้มาตรฐานทั้งนั้น อันที่จริงผู้ป่วยไม่ควรจะต้องบอกแพทย์ว่าเอาของแพงที่สุด โดยเข้าใจว่าของแพงที่สุดจะดัที่สุด ให้อยู่ในวิจารณญาณของแพทย์ว่าคุณควรใช้แก้วตาเทียมชนิดไหนจะดีกว่า ตามความเหมาะสมของตาผู้ป่วย ความถนัดของแพทย์ การตรวจอย่างละเอียดในแก้วตาเทียมบางชนิดเมื่ออยู่ในตาคนไข้แล้วอาจจะพอบอกได้ว่าเป็นชนิดไหน แต่บางครั้งอาจบอกยาก
๕.ขึ้นอยู่กับกำลังของแก้วตาเทียมที่ฝังเข้าไป ตลอดจนการหายของแผลที่แตกต่างกัน ในบางครั้งแพทย์บางคนอาจเลือกกำลังแก้วตาเทียมเพื่อให้ผู้ป่วยดูหนังสือชัดที่สุดหรือมองไกลชัดที่สุด คนที่อ่านหนังสือชัด ก็จะดูไกลไม่ค่อยชัด ถ้าดูไกลชัด ดูหนังสือจะไม่ค่อยชัด ถ้าผู้ช่วยสูงอายุชอบอ่านหนังสือมากกว่าดูไกลๆ จักษุแพทย์มักจะเลือกแก้วตาเทียมที่ทำให้ผู้นั้นมีสายตาสั้นเล็กน้อย คนที่เคยสายตาสั้นเราสามารถคำนวณแก้วตาเทียมแก้ไขสายตาสั้ยไปเลยได้
อย่างไนก็ตาม การเลือกกำลังแก้วตาเทียมอาจผิดพลาดได้ เนื่องจากด้วยเครื่องมือวัดและคำนวณกำลังแก้วตาเทียมในปัจจุบันอาจผิดพลาด ซึ่งโดยทั่วไปอาจมีไม่มาก และแก้ไขด้วยแว่นตา
๖.ปัจจุบันการผ่าตัดต้อกระจกมีความปลอดภัยสูง การรักษาแผลง่าย (โดยเฉพาะวิธีสลายต้อ) ถ้าผู้ป่วยแข็งแรงดี ปัจจุบันจึงนิยมทำแบบที่ไม่ต้องนอนโรงพยาบาล แต่ถ้าผู้ป่วยสูงอายุมีตาเดียว มีโรคทางร่างกาย มีความลำบากในการเดินทางมาพบแพทย์ในวันรุ่งขึ้น หรือผู้ป่วยที่รู้สึกว่านอนโรงพยาาลจะปลอดภัยกว่า อีกทั้งปัจจัยที่โรงพยาบาลมีเตียงพอก็อาจนอนพักที่โรงพยาบาล ๑-๒ คืน ไม่มีข้อแตกต่างในการเห็นหลังผ่าตัดทั้ง ๒ แบบ โดยแพทย์จะพิจารณาเป็นรายๆไป