วันหนึ่งผมไปเที่ยวบ้านเพื่อน เขาจัดบ้านสะอาดสะอ้านดี แต่มีอยู่ฝาผนังหนึ่งพื้นที่ใกล้ๆพื้น และสูงจากพื้นประมาณ 30 ถึง 50 เซนติเมตร มีรูปและรอยขูดขีดฝีมือของเด็กเต็มไปทั่วบริเวณมุมฝาผนังนั้น เพื่อนบอกผมว่า “นี่แหละ ฝีมือของลูกเรา เขาชอบวาดรูป”
เป็นเรื่องธรรมดาครับที่เด็กเล็กๆ ชอบขูดขีดและวาดรูป แบบละเลงให้ดูเหมือนเละๆ รูปเลอะๆ เทอะๆ ของเด็ก ไม่ว่าจะใช้ดินสอวาดสีระบาย หรือวัสดุอื่นๆ ขูดๆ ขีดๆ ผลงานฝีมือของเด็กก็จะเป็นงานศิลปะที่พัฒนาไปตามวัย รูปที่ผู้ใหญ่เห็นกับอารมณ์ความรู้สึกของเด็กแตกต่างกันนะครับ เด็กจะรู้สึกสนุกมีความสุข และอยากขีดซ้ำๆ บ่อยๆ หรือวาดอีก เช้าวาด กลางวันวาด และเย็นหรือค่ำๆ ก็ยังอยากวาด วันรุ่งขึ้นถ้าเด็ก ยังมีดินสอหรือสีอยู่ในมือ เด็กๆก็ยังอยากวาดรูปหรือขูดขีดอย่างที่เด็กอยากทำอีก
วิคเตอร์ โลเวนเฟล (Victor Lowenfeld) นักการศึกษาศิลปะชาวอเมริกัน ได้แบ่งขีดความสามารถตามอายุของเด็กเกี่ยวกับศิลปะไว้ดังนี้
เด็กระดับอายุ 0 ถึง 2 ปี เด็กจะใช้ประสาทสัมผัสรับรู้เกี่ยวกับศิลปะเท่านั้น ด้วยการดู การฟัง การรับรส และสัมผัสกลิ่น
เด็กระดับอายุ 2 ถึง 4 ปี เด็กเริ่มใช้อุปกรณ์ทางศิลปะบ้างแล้ว ด้วยการเล่น ขูด ขีด เขี่ย ลาก วาด ข่วนให้เกิดร่องรอยให้เห็น
เด็กระดับอายุ 4 ถึง 7 ปี เด็กเริ่มวาดรูปให้เข้าใจด้วยการแทนค่าเป็นสัญลักษณ์ เช่น คนรูปก้างปลา ผู้ชาย ผู้หญิง ปลา นก พระอาทิตย์ ดอกไม้ ฯลฯ เป็นต้น
และเด็กอายุเกิน 7 ปีขึ้นไป เด็กจะมีขีดความสามารถหรือศักยภาพการแสดงออกทางศิลปะที่ชัดเจนมากยิ่งขึ้น เด็กวัยนี้จะวาดรูปคล้ายจริง และพัฒนาสู่การวาดรูปเหมือนจริงในที่สุด เมื่อโตขึ้นความสามารถการสร้างสรรค์ทางศิลปะอาจจะวาดแบบเหมือนจริง (realistic) หรือแบบนามธรรม (abstract) ก็ได้ ตามแต่เงื่อนไข หรือแนวทางการสร้างสรรค์ตามที่ผู้สร้างต้องการ
จะเห็นได้ว่านักวิชาการศิลปะได้กำหนดแนวทางการพัฒนาการทางศิลปะของมนุษย์ไว้อย่างชัดเจน และเป็นสิ่งสากลแก่มนุษย์ทุกกลุ่ม ทุกชาติ ทุกภาษา จะเป็นไปในทางเดียวกันหรือคล้ายๆกันในวิถีแห่งการพัฒนาการทางศิลปะ
ดังนั้น รูปที่เพื่อนของผมชี้ให้ผมดูที่ข้างฝาบ้านของเขา (มุมหนึ่งนั้น) เป็นผลงานศิลปะของศิลปิน (เด็ก) ผู้ยิ่งใหญ่คนหนึ่ง ดีมากแล้วที่เพื่อนของผมยอมยกฝาผนังบ้านมุมหนึ่งสำหรับการสร้างสรรค์งานศิลปะแก่ลูก เมื่อลูกเข้าสู่วัยอยากวาดและอยากแสดงออก (ทางที่ดีควรเก็บไว้อวดเขาเมื่อตอนโตด้วย)
ทีนี้กลับมาดูที่บ้านของผมบ้าง ลูกสาวของผม 2 คนไม่เคยเอาดินสอหรือสีขูด ขีด เขี่ย หรือข่วน ลงบนฝาผนังบ้านเลย เหตุผลก็คือ ผมวาดรูปให้ลูกเห็นว่าเราวาดรูปลงบนอะไร ผมวาดรูปบนกระดาษขาว (กระดาษสีหรือกระดาษหนังสือพิมพ์ก็ได้) และก็เชิญชวนเขาวาดเล่น ลูกวาดเล่นตั้งแต่ 2 ขวบ ด้วยความสุข และสนุกสนาน
พ่อแม่หรือผู้ปกครองไม่ควรคาดหวังว่าเด็กจะต้อง วาดรูปสวย หรือรูปผลงานดูแล้วต้องเข้าใจ สิ่งแรกคือหาวัสดุแล้วเชื้อเชิญให้เขาคิดสร้างสรรค์หรือแสดงออก และสรุปลงท้ายด้วยการกล่าวยกย่อง ชมเชย ชื่นชม บ่อยๆครั้ง แต่ละครั้งพ่อแม่หรือผู้ปกครองไม่ควรเห็นว่าเป็นเรื่องน่าชวนเบื่อ ควรให้เด็กเห็นและภูมิใจด้วยว่า ผลงานของเขาพ่อแม่หรือผู้ปกครองดูแลและเก็บรักษาอย่างดี เด็กๆเหมือนถูกกระตุ้นให้อยากคิด อยากวาด อยากแสดงออกอีกและมีความสุข เกิดความเชื่อมั่นในตัวเองว่าเขาทำได้ ทำดี ทำด้วยตัวเอง และทำสานฝันอย่างที่ปรารถนาตามความคิด
สิ่งนี้ต่างหากที่ผู้ใหญ่จะสร้างความรู้สึกดีๆ ให้เกิดขึ้นในตัวของเด็ก เรื่องของรายละเอียดของอารมณ์เราปลูกได้ การปลูกรายละเอียดในเรื่องของอารมณ์และความรู้สึกนั้นมีแนวทางมากมาย แต่การเชิญชวนให้เด็กแสดงออกทางศิลปะ เป็นอีกทางหนึ่งที่สร้างและเสริมให้เด็กมีอารมณ์ความรู้สึกชื่นชม ยินดี ละเอียดอ่อน และความรู้สึกดีๆจะพัฒนาสู่การเป็นคนมีน้ำใจไมตรีดีๆ เมื่อเขาโตขึ้นเป็นผู้ใหญ่ เพราะถ้าจิตใจของคนดีแล้ว อย่างไรก็ตามสังคมก็จะน่าสนใจมากขึ้นในอนาคต
เรื่องของเด็กชอบวาดรูปจึงเป็นส่วนหนึ่งที่ผู้ใหญ่ควรให้ความสนใจและสนับสนุนให้เด็กได้เล่น ได้คิด ได้แสดงออก ผู้ใหญ่ควรหาอุปกรณ์ทางศิลปะให้เด็กได้ทดลองหลายๆอย่าง ปั้นก็ได้ วาดก็ดี ประดิษฐ์ก็วิเศษ ลองทำร่วมกันเรื่อยๆ ครอบครัวและสังคมก็จะอบอุ่นด้วยหัวใจเต็มสุข
เด็กชอบวาดรูป ผมมั่นใจว่าเป็นส่วนหนึ่งที่เสริมให้เกิดความอบอุ่นได้แน่นอนทีเดียวที่จะเกิดขึ้นต่อสังคมของเรา