สปรส. (สำนักงานปฏิรูประบบสุขภาพ) ได้ส่งร่างกรอบความคิดเรื่องระบบสุขภาพออกไปให้ประชาชน ช่วยกันวิจารณ์ เพิ่มเติมเสริมแต่ง ผู้สนใจติดต่อขออ่านได้จาก สปรส. กระทรวงสาธารณสุข มีการกล่าวถึงคำว่าสุขภาพว่า หมายถึงสุขภาวะที่สมบูรณ์ : ทางกาย ทางจิต ทางสังคม และทางจิตวิญญาณ ควรจะทำแผนที่ความคิด (mind mapping) หาความหมายของแต่ละคำให้แตกแขนงงอกงามออกไป ในที่นี้ทำให้ดูพอเป็นตัวอย่าง
สุขภาวะทางกาย = ร่างกายแข็งแรง ไม่เจ็บป่วย ไม่ได้รับอุปัทวันตราย มีเศรษฐกิจพอเพียง
มีสิ่งแวดล้อมดี
สุขภาวะทางจิต = มีจิตใจดี มีเมตตา มีสติ มีสมาธิ มีความหย่อนคลายสบายใจ
สุขภาวะทางสังคม = มีครอบครัวอบอุ่น ชุมชนเข้มแข็ง มีศีล ไม่เบียดเบียนกัน มีความเอื้อเฟื้อ
เผื่อแผ่ มีการงานชอบ มีความยุติธรรมในสังคม
สุขภาวะทางจิตวิญญาณ = จิตวิญญาณหมายถึงมีจิตสูง กล่าวคือมีความดี ลดละความเห็นแก่ตัว
มีปัญญา มีการเข้าถึงสิ่งสูงสุด
สิ่งสูงสุดในทางพระพุทธศาสนาคือพระนิพพาน ในศาสนาอื่นหมายถึงพระผู้เป็นเจ้า
ในทางพุทธจะพูดถึงการพัฒนา 4 ด้าน คือ กาย จิต สังคม ปัญญา ไม่ใช่เพียง 3 ด้าน
ข้อ 4 จะว่าสุขภาวะทางปัญญาก็ได้ ปัญญาในทางพระพุทธศาสนามีความหมายจำเพาะ ไม่ตรงกับที่ใช้อย่างดาษดื่น คำว่าจิตวิญญาณเป็นการเอาคำเก่า 2 คำมาต่อกัน ใช้ในความหมายใหม่ที่เพิ่มมิติใหม่ขึ้น คือมิติความสูงของจิต
จิตหรือวิญญาณเป็นคำกลางๆ สัตว์ก็มีจิตหรือวิญญาณ แต่ไม่มีจิตวิญญาณหรือจิตสูง
สัตว์มี กาย จิต สังคม
มนุษย์มี กาย จิต สังคม จิตวิญญาณ
จิตวิญญาณจะใช้ความหมายทางพุทธหมายถึงปัญญาก็ได้ หรือทางสากล หรือทางศาสนาอื่น ที่ตรงกับคำว่า spiritual ก็ได้
ถ้าเข้าใจความหมายแล้วก็สุดแต่จะต้องการใช้อย่างไร อย่าไปกล่าวหากัน ทางพุทธนั้นเน้นที่ความเมตตา และถักทอกันด้วยปัญญา ไม่ใช่ด่าทอและตัดรอนหักโค่น