พอได้ยินเรื่องการจัดฟัน ทุกคนมักจะคิดถึงภาพเครื่องมือคล้ายรางรถไฟติดแน่นอยู่บนซี่ฟันทั้งปาก และมีสีสันแพรวพราวสารพัดสี ราคาเป็นหมื่น ซึ่งในปัจจุบันได้กลายเป็นแฟชั่นอย่างหนึ่งในหมู่วัยรุ่นที่มีสตางค์ไปแล้ว
แต่เดี๋ยวนี้ ภาพลักษณ์นั้นกำลังเริ่มเปลี่ยนไป ด้วยการแทรกเข้ามาของเครื่องมือแบบง่าย ๆ ราคาถูก ( เกือบ 10 เท่า ) โดยเทคโนโลยีที่ใหม่กว่า บนแนวคิดของการอาศัยหลักธรรมชาติของสรีระ กล้ามอวัยวะในปาก รอบริมฝีปากของคนเรา แต่เสียดายที่ไม่ใช้เทคโนโลยีของไทยเอง
ทว่าน่าสนใจฐานะการเลือกหนึ่งที่ไม่แพงและไม่ยุ่งยากสลับซับซ้อนอะไร อีกทั้งไม่มีผลข้างเคียงหรืออันตรายใด ๆ
เครื่องมือนี้เรียกง่ายมากว่า “ เทรนเนอร์ ” ( Trainer ) ที่แปลว่า “ ผู้ฝึก ” ที่มาของชื่อนี้ก็คือลักษณะและความมุ่งหมายในการทำงานของเครื่องมือชิ้นนี้ กล่าวคือ มันจะช่วยฝึกการทำงานของกล้ามเนื้อโดยรอบริมฝีปากเสียใหม่ให้เข้าสู่สภาวะสมดุล
ในขณะเดียวกันก็ช่วยจัดการเรียงตัวของฟัน รวมทั้งตำแหน่ง ขนาด และรูปร่างของกระดูกขากรรไกร ทั้งบนและล่างให้เหมาะสมที่สุด ในขอบเขตของธรรมชาติของคนไข้แต่ละคน อย่างค่อยเป็นค่อยไป
คนไข้บางคนหลังจากใส่เทรนเนอร์จนเสร็จสิ้นกระบวนการแล้ว อาจไม่จำเป็นต้องจัดฟันต่อด้วยเครื่องมือติดแน่นดังกล่าวข้างต้น แต่ในบางคนต้องทำต่อ แต่ก็ช่วยลดระยะเวลาในการจัดฟันให้สั้นลงได้ไม่น้อย ทั้งยังช่วยให้ผลลัพธ์ที่ได้หลังจากการจัดฟันแบบติดแน่นมีความยั่งยืนยิ่งขึ้น เพราะไม่มีปัญหาเรื่องความไม่สมดุลของการทำงานของอวัยวะในปากและรอบริมฝีปากหลงเหลืออยู่อีก
หลักการทำงานของ “ เทรนเนอร์ ”คือ ในขณะที่คนไข้ใส่เครื่องมืออยู่ในปากโดยคาบเบา ๆ นาน 1 ชั่วโมง ในเวลากลางวัน และ 8 ถึง 10 ชั่วโมง ในเวลาหลับตอนกลางคืน เทรนเนอร์จะบังคับให้ขากรรไกรล่างอยู่ในตำแหน่งที่สัมพันธ์กับขากรรไกรบน เป็นผลให้เกิดการปรับตัวของกล้ามเนื้อต่าง ๆ โดยรอบ สู่สภาวะใหม่ที่สมดุล ซึ่งก็เป็นผลย้อนกลับไป เป็นการควบคุมตำแหน่งของกระดูกขากรรไกรที่เปลี่ยนไปให้สมดุลด้วย เป็นลักษณะเสริมซึ่งกันและกันในตัว เนื่องจากเครื่องมือนี้จำกัดการใช้ในเด็กที่ยังมีการเจริญเติบโตอยู่ตามปกติ
ดังนั้นจึงบังเกิดผลในการเปลี่ยนแปลงขนาดและรูปร่างของกระดูกขากรรไกรในทิศทางที่เหมาะสมด้วย โดยมีเหตุมาจากแรงกระทำของกล้ามเนื้อต่าง ๆ โดยรอบ แรงดังกล่าวมาจากกล้ามเนื้อรอบรืมฝีปากประมาณ 200 ถึง 300 กรัม จากลิ้นราว 500 กรัม ในขณะที่มีการเคลื่อนไหวในกรอบของเงื่อนไขที่เกิดจากการใส่เทรนเนอร์ที่ถูกวิธี คล้ายการว่ายน้ำที่ทำให้กระดูกแขน ขา และลำตัวยาวออกได้ โดยรูปแบบการทำงานของกล้ามเนื้อที่เป็นระบบ
ลักษณะของเทรนเนอร์เป็นซิลิโคลนชนิดอ่อน รูปตัวยู มีร่องเป็นแนวยาวตลอดทั้งด้านบนและด้านล่าง ( ดังภาพ ) คนไข้สามารถถอดและใส่ได้เองโดยสะดวก ตามช่วงเวลาดังกล่าว โดยจะต้องใส่ทุกวันติดต่อกัน จะเริ่มเห็นผลประมาณ 3 ถึง 4 สัปดาห์ แล้วแต่ระดับความซับซ้อนของปัญหา
ข้อบ่งชี้และข้อห้ามในการใช้เทรนเนอร์
1. ใช้เฉพาะในเด็กอายุตั้งแต่ 6 ถึง 10 ปี หรือการเจริญเติบโตยังมีอยู่ในอัตราที่ค่อนข้างสูง
2. ไม่ใช้กรณีที่กระดูกขากรรไกรล่างยื่นออกมาหน้าขากรรไกรบน
3. ไม่ใช้กรณีที่ฟันซ้อนเกมาก หรือฟันหน้ายื่นออกมามากทั้งบนและล่าง
4. ไม่ใช้กรณีที่ฟันซ้อนเกเพราะขนาดฟันใหญ่ผิดปกติ ในขณะที่ขากรรไกรเล็กมาก
5. ห้ามใช้โดยเด็ดขาด ในกรณีที่คนใช้ไม่สามารถหายทางจมูกได้ ไม่ว่าจะด้วยเหตุใดก็ตาม
6. ใช้ได้ในกรณีของการซ้อนเกของฟันอยู่ในระดับน้อยหรือปานกลาง
7. ก่อนใช้ควรได้รับการตรวจวินิจฉัยจากทันตแพทย์จัดฟันก่อน อย่างน้อยจะได้ไม่เสียเงินเปล่า
8. ไม่ควรใชกับเด็กที่ไม่อยากใส่เครื่องมือ หรือไม่สามารถรับผิดชอบต่อการใส่และดูแลเครื่องมือได้ดี
9. ควรใช้ โดยอยู่ในความดูแลของทันตแพทย์จัดฟันตลอด เพื่อจะได้รับคำแนะนำที่ถูกต้อง และเกิดประสิทธิภาพอย่างเต็มที่
ถึงแม้จะเป็นเครื่องมือที่ใช้ง่าย สะดวก และไม่แพง แต่ก็มีรายละเอียดปลีกย่อยบางอย่างที่สมควรได้รับคำปรึกษาจากทันตแพทย์จัดฟันด้วย ซึ่งไม่สามารถนำเสนอในบทความได้ เพราะอาจก่อให้เกิดความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนได้ไม่มากก็น้อย อันจะเป็นผลเสียต่อคนไข้โดยตรง
ผมเองหลังจากได้ทดลองให้ลูกหลานในครอบครัวใช้ และติดตามดูผลจนเป็นที่ประจักษ์ชัดในประสิทธิภาพแล้วจึงได้นำเสนอสู่สังคม โดยประสงค์จะให้เกิดทางเลือกใหม่ ๆ ที่สอดคล้องกับภาวะวิกฤตของเศรษฐกิจในยุคนี้ บนพื้นฐานของความเป็นจริงและไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพของประชาชน