ฉลากนมผงดัดแปลงสำหรับทารก
วันนี้ครึ้มอกครึ้มใจก็เลยชวนเพื่อนที่เป็นพยาบาลผู้ป่วยเด็กมาเดินซูเปอร์มาร์เก็ต เพื่อหาฉลากที่น่าสนใจมาเล่าให้ท่านผู้อ่านตามที่สัญญาไว้ตั้งแต่ครั้งที่แล้ว เมื่อเดินมาถึงส่วนที่จัดวางขายนมผงดัดแปลงสำหรับทารก พบว่า มีหลายยี่ห้อด้วยกัน เอ๊ะ! แล้วนั่นนมผงยี่ห้อเดียวกันทำไมสีกระป๋องนมต่างกัน คุณพยาบาลจึงอธิบายว่า ในแต่ละยี่ห้อมักจะมีนมผงออกมาเป็น 2 ชนิด ที่มีชื่อคล้ายกันหรือมีชื่อเดียวกัน แต่มีสีกระป๋องนมต่างกัน
ชนิดที่หนึ่งเป็นนมผงดัดแปลงสำหรับทารก เหมาะกับเด็กแรกเกิดจนถึงอายุ 6 เดือน ซึ่งจะมีปริมาณโปรตีนที่ต่ำกว่า
ชนิดที่สองเป็นนมผงสำหรับเด็กที่มีอายุตั้งแต่ 6 เดือนขึ้นไป และมักมีข้อความว่า “อาหารเสริมครบถ้วน” สำหรับเด็กอยู่ใต้ยี่ห้อ
ชนิดหลังนี้จะมีปริมาณโปรตีนเพิ่มขึ้น เพื่อให้พอกับความต้องการของเด็ก ดังนั้น เวลาซื้อนมจึงต้องดูฉลากนม และเลือกให้เหมาะสมกับอายุของเด็กด้วย
นมผงดัดแปลงสำหรับทารกนั้น ในทุกยี่ห้อต่างก็มีเครื่องหมาย อย. และมีอักษรภายในเครื่องหมาย อย. ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ ชนิดหนึ่งเป็น “สนท” อีกชนิดหนึ่งเป็น “ผนท”
“ส” คือ ผลิตภัณฑ์ที่นำเข้าจากต่างประเทศ
“ผ” คือ ผลิตภัณฑ์ที่ผลิตภายในประเทศ
และ “นท” คือ นมผงดัดแปลงสำหรับทารก ซึ่งจัดเป็นอาหารประเภทควบคุมเฉพาะตามพระราชบัญญัติอาหาร ปีพุทธศักราช 2522 อาหารควบคุมเฉพาะมักมีการกำหนดมาตรฐานไว้โดยละเอียด ซึ่งผู้ผลิตหรือผู้นำเข้าต้องปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด
นมผงดัดแปลงสำหรับทารก เป็นนมผงดัดแปลงมาจากนมโค เพื่อให้มีส่วนประกอบที่ใกล้เคียงกับนมแม่มากที่สุด ทำให้นอกจากจะพบว่า มีการเสริมวิตามินและเกลือแร่เช่นที่พบในนมผงปกติแล้ว ยังมีการเติมสิ่งต่างๆ ที่สกัดจากนม หรือสารตัวอื่น ซึ่งเชื่อว่าจะเกิดผลดีแก่ทารกมากกว่านมผงที่ผลิตจากน้ำนมโคโดยตรง ส่วนประกอบที่สำคัญที่พบว่า มีในนมผงดัดแปลงสำหรับทารก คือ
1. แล็กโทส เป็นน้ำตาลตามธรรมชาติที่พบในน้ำนมทุกชนิด น้ำตาลชนิดนี้เป็นที่รู้กันดีว่าเป็นสาเหตุให้เกิดอาการท้องอืด ท้องเสียในผู้ใหญ่ไทยส่วนใหญ่เมื่อบริโภคน้ำนมโค แต่สำหรับในเด็กทารกแล้ว ธรรมชาติได้ให้มีน้ำย่อยแล็กโทส ซึ่งช่วยในการย่อยและทำให้ใช้ประโยชน์จากน้ำตาลชนิดนี้ได้ดี และในน้ำนมแม่มีปริมาณแล็กโทสสูงกว่าในน้ำนมโค ดังนั้น ในนมผงดัดแปลงสำหรับทารกทุกยี่ห้อจึงมีการเติมแล็กโทสลงไป ซึ่งอาจจะเติมในรูปของน้ำตาลแล็กโทสโดยตรง หรือเติมโดยการแฝงอยู่ในรูปนมผงขาดมันเนย หรือเวย์โปรตีน เมื่อพิจารณาถึงปริมาณแล็กโทสที่ปรากฏอยู่บนฉลากนมผงดัดแปลงสำหรับทารก จะมีปริมาณร้อยละที่แตกต่างกันมาก แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อผสมกับน้ำในอัตราส่วนที่ถูกต้องแล้วจะมีปริมาณแล็กโทสที่ใกล้เคียงกับนมแม่ คือ ประมาณ 6-7 กรัม/100 ซี.ซี.
2. เวย์โปรตีน บางยี่ห้อเรียกว่า “เวย์” (whey) เป็นโปรตีนที่ได้จากนม ซึ่งเป็นผลผลิตจากน้ำนมโคที่นำไปทำเนยแข็ง (cheese) เมื่อถูกทำให้ตกตะกอนแล้วจะเหลือของเหลวใสๆ ที่กรองออกมาได้เรียกว่า “เวย์” ในเวย์มีน้ำตาลแล็กโทส โปรตีน และเกลือแร่บางชนิด เวย์โปรตีนเป็นโปรตีนคุณภาพดีไม่แพ้โปรตีนส่วนอื่นที่มีอยู่ในนมซึ่งเรียกว่า “เคซีน” เดิมเวย์โปรตีนถูกนำไปทำเป็นผงแห้งเพื่อใช้เป็นอาหารสัตว์ แต่ปัจจุบันนำมาเติมในอาหารเสริมชนิดต่างๆ เพื่อเป็นการเพิ่มคุณค่าทางอาหาร
3. เคซีน (casein) เป็นโปรตีนชนิดหลักที่พบในน้ำนมดังที่กล่าวมาแล้ว จากการสำรวจพบว่า นมผงดัดแปลงสำหรับทารกมีการเติมเคซีนลงไป ซึ่งอาจจะเติมในรูปของเคซีน หรือในรูปของเกลือโพแทสเซียมเคซิเนต ซึ่งเคซีนทั้ง 2 รูปแบบก็ให้คุณค่าในแง่ของโปรตีนไม่แตกต่างกัน
4. นมผงขาดมันเนย (skim milk) เป็นน้ำนมที่แยกเอาไขมันออก จึงยังเหลือส่วนประกอบหลักๆ คือโปรตีนนม ทั้งส่วนที่เป็นเคซีนและเวย์และน้ำตาลแล็กโทส วัตถุประสงค์ในการเติมเวย์โปรตีน เคซีน และนมผงขาดมันเนยในนมผงดัดแปลงสำหรับทารก ก็เพื่อที่จะปรับปริมาณโปรตีนให้ได้ประมาณ 1.5-2 กรัม/100ซี.ซี. และปรับลดส่วนของเคซีน:เวย์ เป็น 40:60 เพื่อให้ใกล้เคียงกับปริมาณและสัดส่วนที่มีอยู่ในน้ำนมแม่
5. ไขมันและน้ำมัน มีการเติมอย่างหลากหลายในนมผงดัดแปลงสำหรับทารกยี่ห้อต่างๆ เช่น บางยี่ห้อเติมน้ำมันปาล์ม น้ำมันมะพร้าว น้ำมันข้าวโพด และน้ำมันโอเลอิกจากดอกคำฝอย บางยี่ห้อก็เติมไขมันนมและน้ำมันข้าวโพด และบางยี่ห้อเติมน้ำมันเมล็ดปาล์ม น้ำมันปาล์ม น้ำมันถั่วเหลือง น้ำมันข้าวโพด และไขมันนม แต่จุดประสงค์หลัก ก็คือ ให้ได้ปริมาณกรดไขมันชนิดต่างๆ ใกล้เคียงกับน้ำนมแม่ และให้มีกรดไขมันจำเป็นบางประเภทเพียงพอกับความต้องการของร่างกาย
6. ทอรีนหรือเทารีน ถูกเติมในนมผงดัดแปลงสำหรับทารกหลายยี่ห้อ ทอรีนหรือเทารีนเป็นกรดอะมิโนตัวหนึ่ง ซึ่งเชื่อว่าช่วยทำให้สายตาทารกปกติ และยังเสริมสร้างสมองด้วย
การดูฉลากนอกเหนือจากการดูส่วนประกอบ และคุณค่าทางโภชนาการของนมผงดังกล่าวมาแล้ว ยังต้องให้ความสนใจในวิธีการชงนมผงด้วย ในนมผงดัดแปลงสำหรับทารกทุกยี่ห้อจะบอกถึงวิธีการชงนม ปริมาณการตวงนมผง ปริมาณน้ำที่ต้องใช้ ซึ่งผู้ใช้จะต้องปฏิบัติตามวิธีดังกล่าว เพื่อที่จะให้ได้นมผงที่มีคุณค่าเหมาะสมกับทารกของท่าน และขณะที่ท่านซื้อนมผงนั้น อย่าลืมดูวันหมดอายุด้วย ซึ่งมักจะอยู่ด้านใต้ของกระป๋องนม เพื่อที่จะได้นมผงที่ยังมีคุณภาพดี
นมผงดัดแปลงสำหรับทารกยี่ห้อต่างๆ ไม่ได้มีคุณสมบัติเหมือนกันหมด แต่ละบริษัทที่ผลิตย่อมต้องบอกว่า ผลิตภัณฑ์ของตนเหมาะสมที่สุด มีคุณภาพที่ดี ณ จุดนี้ ท่านผู้อ่านคงอยากถามว่า ยี่ห้อไหนดีกว่ากันล่ะ ผมอยากจะขอตอบว่า คงไม่มีนมผงยี่ห้อใดจะดีเท่ากับยี่ห้อต้นตำรับ คือ น้ำนมแม่
น้ำนมแม่ให้หลายๆ สิ่งที่นมผงให้ไม่ได้ มิใช่แต่เพียงคุณค่าทางโภชนาการ ภูมิคุ้มกันที่เหมาะสมกับมนุษย์เช่นพวกเราเท่านั้น แต่ยังให้ความผูกพันทางจิตใจระหว่างแม่และลูกอย่างที่ไม่มีวิทยาการระดับไหนๆ จะสร้างได้ อย่างไรก็ตาม ถ้าท่านยังมีความจำเป็นต้องใช้นมผงดัดแปลงสำหรับทารกเลี้ยงลูกของท่านอยู่ การพิจารณาเลือกซื้อคงต้องดูจากการอ่านฉลาก ดูส่วนประกอบและคุณค่าทางโภชนาการ และในขั้นตอนต่อไป คือ ดูปริมาณเทียบกับราคา
นมผงดัดแปลงสำหรับทารกมีราคาแตกต่างกันตั้งแต่ 70-100 บาทต่อน้ำหนัก 450 กรัม ถ้าลูกของท่านไม่ได้มีปัญหาเมื่อได้รับนมผงดัดแปลงสำหรับทารกชนิดที่มีราคาต่ำกว่า ก็ไม่จำเป็นที่ต้องไปหาซื้อชนิดที่มีราคาสูง ทั้งนี้ไม่มีใครบอกได้ว่าส่วนประกอบที่แตกต่างกันในแต่ละยี่ห้อก็อาจมีผลให้ลูกของท่านมีอาการแพ้สารอาหารบางตัวที่มีมากในบางยี่ห้อซึ่งอาจทำให้ท่านต้องเปลี่ยนยี่ห้อไป แต่สำหรับในแง่คุณค่าและประโยชน์ที่แท้จริง ก็ไม่แตกต่างกันมากนัก