ลิ้นทางคลินิก
การดูลิ้นเป็นวิธีการในการวินิจฉัยโรควิธีหนึ่งของแพทย์จีน การดูลิ้นนั้นจะต้องดูที่ตัวลิ้น (สีของลิ้น รูปร่างลักษณะของตัวลิ้น) และฝ้าบนลิ้น (สีของฝ้าบนลิ้น)
ทฤษฎีการแพทย์จีนนั้นเชื่อว่า อวัยวะต่างๆของร่างกายเป็นองค์รวมที่ตรงกันข้าม และเป็นเอกภาพกัน ขณะเดียวกันร่างกายมนุษย์กับสิ่งแวดล้อมก็เป็นองค์รวมที่ตรงกันข้ามและเป็นเอกภาพกันด้วย
การเปลี่ยนแปลงของร่างกายแต่ละส่วนนั้นย่อมส่งผลกระทบต่อส่วนอื่นๆของร่างกาย ดังคัมภีร์การแพทย์จีนกล่าวไว้ว่า “มีความผิดปกติภายในย่อมปรากฏให้เห็นภายนอก” ด้วยเหตุนี้เราจึงสามารถเข้าใจธาตุแท้ของความขัดแย้งภายในร่างกายโดยการมองจากสิ่งที่ปรากฏออกมาภายนอกร่างกาย แล้วมองลึกเข้าไปหาความขัดแย้งที่เกิดขึ้นภายในร่างกายได้
ในการศึกษาร่างกายของมนุษย์นั้น แพทย์จีนจะไม่ใช้วิธีการแยกร่างกายออกเป็นส่วนๆ หรือที่เรียกว่า “วิเคราะห์” แต่จะใช้วิธีการมองร่างกายเป็นแบบองค์รวม
บนพื้นฐานของการมองร่างกายที่เป็นองค์รวมและไม่สามารถแยกเป็นส่วนๆนี้ แพทย์จีนจะทำการเปรียบเทียบ วิเคราะห์ และสังเคราะห์ผลสะท้อนของร่างกายมนุษย์เมื่อถูกกระตุ้นจากการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมรอบข้าง แล้วสรุปออกมาเป็นกฎเกณฑ์
การเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงทางด้านสรีรวิทยาของอวัยวะต่างๆภายในร่างกาย ไม่เพียงแต่จะสะท้อนออกมาให้เห็นภายนอกร่างกายตรงจุดใดจุดหนึ่งเท่านั้น แต่ยังสะท้อนให้เห็นในแต่ละส่วนบนภาพจำลองย่อยๆของร่างกายอีกด้วย(ดูหมอชาวบ้านฉบับที่ 182 มิถุนายน 2537)
แพทย์จีนมองความสัมพันธ์ระหว่างการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมรอบๆตัวมนุษย์กับสภาวะที่ร่างกายมีปฏิกิริยาโต้ตอบต่อการเปลี่ยนแปลงนี้ โดยสังเกตจากสิ่งที่ปรากฏมาภายนอกของร่างกาย และลิ้นก็เป็นอวัยวะๆหนึ่งที่สามารถสะท้อนความผิดปกติที่เกิดขึ้น ดังนั้นการดูลิ้นจะทำให้เราเข้าใจสภาวะที่ร่างกายสะท้อนความผิดปกติออกมาอย่างชัดเจน
ภาพที่1 ลิ้นคนปกติ ภาพที่2 ลิ้นคนปกติ
ภาพที่3 ลิ้นคนปกติ ภาพที่4 เป็นลิ้นที่ค่อนข้างปกติ เพียงแต่มีอาการ
โรคคกระเพาะอาหารท้องอืดมีแก๊สเรื้อรังเล็กน้อย
ความหมายของการดูลิ้นในทางคลินิก
การดูลิ้นบอกโรคนั้น จะสามารถสะท้อนให้เราเห็นถึงสภาพของร่างกายและโรคได้ดังนี้
1.การบ่งบอกถึงความแข็งแรงหรืออ่อนแอของร่างกาย ถ้าตัวลิ้นแดงเรื่อๆ ชุ่ม แสดงว่าร่างกายแข็งแรง แต่ถ้าลิ้นขาวซีดแสดงว่าร่างกายอ่อนแอ
2 การบ่อบอกถึงความหนักเบาของโรค ในกรณีที่เป็นโรคซึ่งเกิดจากปัจจัยภายนอก (เช่น เป็นหวัด) ความหนาของฝ้าบนลิ้นจะบ่งบอกถึงความหนักเบาของโรค ถ้าฝ้าบนลิ้นบางแสดงว่าโรคเพิ่งเกิด แต่ถ้าฝ้าบนลิ้นหนาแสดงว่าโรคเป็นมานานและค่อนข้างหนักหากลิ้นแดงสดและแห้ง แสดงว่าอาการของโรครุนแรงมาก
3 การบ่งบอกถึงคุณสมบัติของโรค เช่น ถ้าฝ้าบนลิ้นสีเหลือง (ต้องระวังสังเกตและถามผู้ป่วยว่ากินอะไรที่มีสีเหลืองมาก่อน) แสดงว่าเป็นโรคร้อน ต้องให้ยาที่มีคุณสมบัติเย็น (รสขม) แต่ถ้าฝ้าบนลิ้นขาว มักเป็นโรคเย็น ต้องให้ยาที่มีคุณสมบัติร้อน (รสเผ็ด) เป็นต้น
4 การบ่งบอกถึงการพัฒนาหรือเสื่อมถอยของโรค โรคที่เกิดจากปัจจัยภายนอก (เช่นเป็นหวัด) ถ้าโรคพัฒนา (รุนแรงขึ้น) ฝ้าบนลิ้นจะเปลี่ยนจากขาวเป็นเหลือง ถ้าหนักจะเป็นสีดำ แต่ถ้าโรคเปลี่ยนจากหนักเป็นเบา ฝ้าบนลิ้นก็จะเปลี่ยนไปในทางตรงกันข้าม
ข้อควรรู้
จากภาพลิ้นปกติ 3ภาพ ท่านผู้อ่านจะเห็นว่าลิ้นทั้งสามจะไม่เหมือนกันไปเสียทุกอย่าง แต่ถ้ามองภาพรวมๆของลิ้นคนปกติคือ ลิ้นจะมีสีแดงเรื่อๆ ไม่เล็กหรือโตเกินไป ฝ้าบนลิ้นขาวบางๆ ตัวลิ้นชุ่มเล็กน้อย ดังนั้นท่านผู้อ่านเมื่อดูลิ้นตัวเองควรจำไว้ว่า เวลาเราสุขภาพดีสภาพลิ้นของเรามีลักษณะอย่างไร เมื่อเกิดเปลี่ยนแปลงก็สามารถรู้ได้ว่าได้เกิดการเปลี่ยนแปลงภายในแล้ว
ข้อควรระวัง
ในทางคลินิก บางครั้งแม้โรคจะเป็นหนัก แต่การเปลี่ยนแปลงของตัวลิ้นและฝ้าบนลิ้นอาจไม่ได้บ่งบอก (มีน้อยราย) ดังนั้นการวินิจฉัยโรคจะต้องดูอาการอื่นๆประกอบด้วย จึงจะสามารถวินิจฉัยโรคได้แม่นยำขึ้น