ปักษาสวรรค์ไม้ดอกแสนงามสมนามเรียกขาน
" ปักษาสวรรค์เป็นไม้ดอกที่ได้รับความนิยมอย่างสูงชนิดหนึ่ง ใช้ได้ทั้งเป็นไม้ตัดดอก ไม้ประดับ ปลูกเป็นสวนหย่อม "
ดอกไม้นับเป็นสิ่งมหัศจรรย์อย่างหนึ่งของธรรมชาติ ที่มนุษย์ชื่นชมในความงามมาเนิ่นนาน หรือจะพูดอีกอย่างได้ว่า ความงามของดอกไม้เป็นความอัศจรรย์ที่ธรรมชาติแสดงออก และมนุษย์มีสติปัญญาพอที่จะรับรู้และชื่นชมได้ เนื่องจากดอกไม้มีความหลากหลายแตกต่างกันมากมายทั้งขนาด รูปทรง สีสัน และกลิ่น ฯลฯ ความงามของดอกไม้จึงมีหลายรูปแบบยิ่งนัก การตั้งชื่อเพื่อเรียกขานถึงความงามที่แตกต่างเหล่านั้นก็เป็นสิ่งที่น่าสนใจเช่นเดียวกัน ดอกไม้บางชนิดมีรูปทรงคล้ายลีลาของสัตว์ในจินตนาการ เช่น หงส์ ก็ได้ชื่อว่า มหาหงส์ หรือมีสีสันสดใส จนมีชื่อว่า หางนกยูง เป็นต้น ต้นไม้ดอกชนิดหนึ่งมีรูปทรงและสีสันงดงามโดดเด่นคล้ายนกชนิดหนึ่ง จึงถูกตั้งชื่อโดยใช้ชื่อนกชนิดนั้นโดยตรงนั่นคือ ต้นปักษาสวรรค์ ซึ่งมาจากชื่อของนกที่ชื่อปักษา-สวรรค์ หรือ Bird of Paradise นั่นเอง
ปักษาสวรรค์ : จากนกแสนสวยมาถึงดอกไม้แสนงาม
ปักษาสวรรค์ เป็นชื่อของพืชที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Strelitzia reginae Banks ex Dryand. อยู่ในวงศ์ Strelit-ziaceae บางตำราจัดให้อยู่ในวงศ์ Musaceae ซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับกล้วย ดังนั้นปักษาสวรรค์จึงมีลักษณะภายนอกบางชนิดคล้ายคลึงกับกล้วย เช่น มีลำต้นใต้ดิน หรือเหง้า (rhizome) ลำต้นส่วนเหนือพื้นดินเกิดจากกาบใบรวมตัวกันเป็นลำต้นเทียม เช่นเดียวกับกล้วยหรือข่า สูงราว 100-150 เซนติเมตร
ใบ รูปร่างคล้ายใบกล้วย แต่ค่อนข้างเรียวยาวกว่า กว้างราว 10-15 เซนติเมตร ยาวราว 40-60 เซนติเมตร ปลายใบมีติ่งแหลม ผิวใบด้านบนค่อนข้างกระด้าง ผิวใบด้านล่างเป็นมัน สีเขียวบางสายพันธุ์ เส้นกลางใบสีแดง ขอบใบทั้ง 2 ข้างห่อเข้าหากันเล็กน้อยทางด้านบน
ดอก ออกเป็นก้านยาวตรงปลายยอด ดอกออกเป็นกระจุก สลับกันตามความยาวก้าน แต่ละกระจุกมีกาบดอกขนาดใหญ่ รูปร่างคล้ายเรือรองรับอยู่ กาบหุ้มดอกนี้เป็นแผ่นแข็งหนา ปลายแหลม อาจยาวถึง 20 เซนติเมตร มีสีต่างกันไปตามสายพันธุ์ เช่น สีน้ำเงิน ขอบแดง สีเขียวอมแดง สีแดงสด เป็นต้น บนก้านหนึ่งมีกาบหุ้มดอกราว 3-5 ชั้น กาบหุ้มดอกแต่ละชั้นมีดอกอยู่รวมกันราว 4-8 ดอก แต่ละดอกมีกลีบดอก 2 กลีบและเกสรตัวผู้ 5 อัน กลีบดอกปักษาสวรรค์มีทั้งสีส้ม สีเหลืองและสีเหลืองอ่อน
รูปทรงของดอกปักษาสวรรค์ มองคล้ายนกกำลังกระพือปีกเพื่อเหินบิน โดยมีกลีบดอกสีสดใส มองคล้าย ปีกนกที่กำลังกระพือ คงจะเนื่องจากรูปร่างดอกคล้าย นกและมีสีสันงดงาม จึงมีผู้ตั้งชื่อให้ว่า ปักษาสวรรค์ (Bird of paradise) ซึ่งเป็นชื่อของนกที่ได้ชื่อว่างดงามที่สุดในโลก นั่นคือ Bird of paradise อันเป็นนกที่อยู่ในวงศ์ Paradisaeidae มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตที่ราบสูงของเกาะปาปัวนิวกินี และเกาะใกล้เคียง มีทั้งหมดราว 40 ชนิด จุดเด่นของนกวงศ์นี้คือ ตัวผู้มีขนยาวที่งดงาม ใช้สำหรับแสดงอวดตัวเมียในฤดูผสมพันธุ์
ปักษาสวรรค์ที่เป็นไม้ดอกมีถิ่นกำเนิดในทวีปแอฟริกาตอนใต้ คาดว่าเพิ่งนำเข้ามาปลูกในประเทศไทยเมื่อไม่กี่สิบปีที่ผ่านมานี้เอง เพราะไม่พบว่ามีการเอ่ยถึงในเอกสารที่เก่ากว่านั้นเลย ทั้งชื่อที่ใช้เรียกก็คงแปลมาจากชื่อในภาษาอังกฤษโดยตรง (Bird of paradise) ชื่ออื่นๆ ในภาษาไทยที่ไม่นิยมเรียกกันก็คือ วิหคสวรรค์ และปักษาศิลป์
ประโยชน์ของปักษาสวรรค์
ปักษาสวรรค์เป็นไม้ประดับที่มีชื่อเสียงรู้จักกันทั่วโลก โดยเฉพาะในสหรัฐอเมริกา ปักษาสวรรค์เป็นไม้ดอกเศรษฐกิจสำคัญของรัฐแคลิฟอร์เนียและฮาวาย ซึ่งปลูกส่งไปขายทั่วประเทศสหรัฐอเมริกา สำหรับในประเทศไทย ปักษาสวรรค์เป็นไม้ดอกที่ได้รับความนิยมอย่างสูงชนิดหนึ่ง ใช้ได้ทั้งเป็นไม้ตัดดอก ไม้ประดับ ปลูกเป็นสวนหย่อม ประดับอาคารสถานที่ ปลูก 2 ข้างทางเดิน และเป็นไม้กระถาง ฯลฯ ปักษาสวรรค์ปลูกง่ายขยายพันธุ์ได้ด้วยการแยกหน่อ ออกดอกได้ตลอดปี ทนได้ทั้งสภาพร่มเงาและกลางแจ้ง จึงเป็นไม้ประดับที่น่าปลูกมากอีกชนิดหนึ่ง