ยาคุมแบบฉุกเฉิน
ถาม : กรุณา/บุรีรัมย์
ปกติเป็นคนที่ไม่ชอบกินยาคุมกำเนิดชนิดแผงติดต่อกันหลายๆ เม็ด ต้องการใช้ยาคุมแบบฉุกเฉิน และใช้อย่างไรถึงจะปลอดภัย
ตอบ : นพ.ชำนาญ แท่นประเสริฐกุล
การใช้ยาชนิดเม็ดเป็นวิธีที่สะดวกและนิยมใช้มากที่สุด เดิมเรียกยากลุ่มนี้ว่า"ยาคุมกำเนิดหลังเพศสัมพันธ" แต่ต่อมาเพื่อความเข้าใจและการใช้ที่ถูกต้องจึงได้เปลี่ยนชื่อเป็น " ยาคุมกำเนิดแบบฉุกเฉิน" ซึ่งเป็นยากลุ่มที่มีผลต่อฮอร์โมนเพศทั้งสิ้นคือ ฮอร์โมนโพรเจสเตอโรนอย่างเดียว และฮอร์โมนรวม
ยาเม็ดโพรเจสเตอโรนอย่างเดียวมีส่วนประกอบ หลักเพียงอย่างเดียว คือ Levonorgestrel ขนาดเม็ดละ 0.75 มิลลิกรัม กิน 2 ครั้ง ระยะห่างกัน 12 ชั่วโมง และต้องกินภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์
ผลข้างเคียงที่อาจพบได้คือ เวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน คัดเต้านม และระดูมาผิดปกติ โดยอาจมาเร็วขึ้นหรือช้าก็ได้ บางครั้งอาจพบเลือดออกกะปริดกะปรอย ดังนั้นถ้าขาดระดูหรือระดูมากะปริดกะปรอยหลังใช้ยานี้ จำเป็นจะต้องตรวจให้ทราบว่าเป็นการตั้งครรภ์หรือเป็นผลของยา กรณีที่ป้องกันไม่ได้ยังมีโอกาสตั้งครรภ์นอกมดลูกสูงกว่าปกติอีกด้วย
ยาเม็ดฮอร์โมนรวม เป็นการใช้ฮอร์โมน ethinyl estradiol ๐.๑ มิลลิกรัม และ Levonorgestrel ขนาด 0.5 มิลลิกรัม โดยแบ่งกิน 2 ครั้ง ระยะห่างกัน 12 ชั่วโมงโดยกินภายใน 72 ชั่วโมง
วิธีนี้นิยมใช้กันหลายประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา และยุโรป ข้อเสียคือ มีผลข้างเคียงมากกว่าแบบแรก และประเทศไทยยังไม่มีบริษัทใดผลิตออกมาจำหน่ายโดยตรง
ยาคุมแบบฉุกเฉินควรใช้เมื่อมีความจำเป็น" ฉุกเฉิน"เท่านั้น เนื่องจากประสิทธิภาพป้องกันการ ตั้งครรภ์ยังไม่สูงเท่ากับการใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดแบบปกติ โดยมีประสิทธิภาพป้องกันราวร้อยละ 58-95 ซึ่งขึ้นกับ วิธีและระยะเวลาที่เริ่มใช้ โดยถ้ากินครั้งแรกภายใน 24 ชั่วโมง พบว่าจะมีประสิทธิภาพสูงกว่า (the sooner -the better)
การกินยามากกว่าขนาดที่กำหนดพบว่าไม่ได้ประโยชน์แต่มีผลข้างเคียงมากขึ้นควรใช้ยาคุมแบบฉุกเฉินกรณีต่อไปนี้
1. มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ตั้งใจและไม่ได้คุมกำเนิด
2. มีความผิดพลาดของการใช้วิธีคุมกำเนิดอื่น เช่น ลืมกินยาคุมมากกว่า 3 วัน ลืมฉีดยาคุม หรือถุงยางอนามัยเกิดรั่วหรือแตก
3. ถูกข่มขืน