ฟันบิ่น
“นี่เธอ คุณนันท์พระเอกคนใหม่ของเธอหล่อดีนะ หุ่นก็เท่ แต่เสียดายที่ฟันหน้าดูแปลกๆ”
“อ๋อ คุณนันท์เขาเคยเป็นนักกีฬาระดับชาติ นัยว่าเคยเก่งทั้งฟุตบอลและรักบี้นะ”
“อ้อ เล่นกีฬาเก่งนี่ ฟันเลยต้องเบี้ยวๆ แปลกกว่าคนอื่นด้วยหรือไง”
“เธอนี่เชยจัง ฉันเคยถามคุณนันท์แล้ว เขาบอกว่า ฟันของเขาน่ะเป็นสัญลักษณ์ของนักกีฬาที่ผ่านสนามมาโชกโชนเชียวล่ะ”
“ถ้างั้น ฉันหาแฟนที่ไม่ใช่นักกีฬาเอกดีกว่า ฟันจะได้เรียบดี”
ท่านที่เป็นนักกีฬาทั้งในอดีตและปัจจุบัน โดยเฉพาะกีฬาที่มีการกระทบกระแทกกันบ่อยๆ เช่น รักบี้ ฟุตบอล ชกมวย คงอาจได้ประสบหรือพบว่าฟันหน้าอาจมีลักษณะไม่เรียบเหมือนคนอื่นๆ ซึ่งถ้าเป็นผู้ชายก็คงจะภูมิใจในความสามารถของตนเอง
แต่ถ้าเป็นผู้อื่นที่ไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์การเป็นวีรบุรุษนักกีฬาของท่าน ก็คงไม่รู้สึกว่า ฟันที่มีลักษณะผิดปกตินั้นน่าดูแต่อย่างใด หรือแม้แต่ตัวนักกีฬาเอง บางคนก็อาจเป็นจุดด้อยแทนจุดเด่น โดยเป็นเหตุให้ไม่กล้ายิ้มโดยเปิดเผยเช่นคนอื่น
โดยปกติแล้ว ธรรมชาติได้สร้างส่วนต่างๆ ของร่างกายอย่างพอเหมาะ ให้สามารถทำหน้าที่ได้ตามอัตภาพ เช่น ฟันหน้าของคนเราจะมีริมฝีปากหุ้มห่ออยู่ เพื่อให้เก็บความชุ่มชื้นที่เหงือก และทำหน้าที่ป้องกันสิ่งสกปรก ฝุ่นละอองไม่ให้เข้าปากได้ง่าย แต่ริมฝีปากก็เป็นเพียงเนื้อเยื่ออ่อนนุ่ม ไม่สามารถป้องกันการกระทบกระแทกรุนแรงได้
ในขณะเดียวกัน ฟันของเราตามธรรมชาติเป็นอวัยวะที่แข็งที่สุดในร่างกาย ไม่แตกหักง่าย แม้เมื่อตายไปแล้วส่วนอื่นๆ ของร่างกายจะเน่าสลายไป แต่กระดูกและฟันยังอาจคงอยู่ได้เป็นเวลานานถึงพันๆปี ถึงกระนั้นก็ตาม ถ้าได้รับการกระทบกระแทกแรงๆที่ได้จังหวะ ฟันก็อาจเสียหายได้ ตั้งแต่น้อยๆ ในกรณีเป็นฟันบิ่น หรือถ้ารุนแรงมากขึ้นก็อาจฟันแตก หรือในรายที่รุนแรงจริงๆ อาจฟันหลุดออกมาเลยก็ได้
ในสมัยก่อน อาจเดาอาชีพของคนที่หน้าตาดุๆ ฟันบิ่น หัก หลอ ว่า ไม่ใช่นักมวย ก็เป็นอันธพาลที่ชอบมีเรื่องมีราวจนต้องตัดสินกันด้วยความรุนแรง ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีโอกาสเสี่ยงต่อการกระทบกระแทกรุนแรงจนเป็นเหตุให้ฟันผิดปกติได้บ่อยมาก
ในปัจจุบัน ถ้าใครที่ดูมวยในจอแก้ว หรือดูมวยที่ในสนามก็ตาม คงจะเคยสังเกตว่า ในระหว่างช่วงให้น้ำในเวลาพักระหว่างยก จะเห็นพี่เลี้ยงนักมวยดึงก้อนอะไรออกจากปากนักมวย และพอระฆังเริ่มยก พี่เลี้ยงก็รีบยัดก้อนนี้เข้าปากนักมวยอีก หรือในบางครั้ง ในขณะที่กำลังชกต่อยกันอย่างถึงพริกถึงขิง ถ้าคนใดคนหนึ่งถูกชกที่ใบหน้าตรงๆ แรงๆ อาจเห็นก้อนนี้กระเด็นหลุดออกจากปากนักมวยที่ถูกชกด้วย
ก้อนที่นักมวยใช้ใส่ในปากขณะชกมวย คือ ยางสำหรับกัด เพื่อถ่ายทอดแรงที่มากระทบกระแทกให้กระจายลงที่ยางนี้ ประกอบกับเป็นการป้องกันไม่ให้แรงกระแทกทำอันตรายต่อฟันด้วย จะเห็นได้ว่าเรารู้จักวิธีป้องกันอันตรายต่อฟันมานานแล้ว แต่น่าสนใจว่านักมวยโดยเฉพาะนักมวยไทยยังคงมีฟันบิ่น แตก หลุด ให้เห็นอยู่เสมอ
ในปัจจุบันนี้ ผู้ที่มีฟันบิ่นไม่เฉพาะในหมู่นักกีฬาเท่านั้น แต่ผู้ที่ได้รับอุบัติเหตุจากท้องถนน ไม่ว่าจะเป็นผู้ขับขี่หรือผู้โดยสารรถจักรยานยนต์ รถจักรยาน หรือรถยนต์ แม้กระทั่งคนเดินถนนที่อาจพลอยฟ้าพลอยฝนได้รับอุบัติเหตุจากยวดยานชนิดต่างๆ ก็เป็นเหตุให้เกิดอันตรายต่อฟันได้เช่นเดียวกับนักมวยดังกล่าว แต่ในกรณีของอุบัติเหตุจากยานพาหนะโดยทั่วไปมักรุนแรงกว่า และมักร่วมไปกับการฉีกขาดของริมฝีปากหรือเหงือก หรือแม้กระทั่งกระดูกขากรรไกรร่วมด้วย
ฟันบิ่น อาจเกิดได้อีกกรณีหนึ่ง คือ เนื่องจากการใช้ฟันผิดหน้าที่ เช่น ใช้ฟันเปิดฝาขวดน้ำอัดลมหรือโซดา หรือในรายที่ฟันบิ่นเพราะใช้ทำหน้าที่มากเกินไปเป็นเวลานานๆ เช่น ใช้ฟันดึงด้ายเสมอๆ ในผู้ที่มีอาชีพสอยผ้า หรือในช่างไม้ ที่ใช้ฟันคีบตะปูเสมอๆ เป็นเวลานานๆ ฟันก็อาจค่อยๆสึกไปจนแลดูบิ่นในที่สุด
การรักษาฟัน บิ่น แตก หลุด
ในที่นี้ จะได้กล่าวถึงการรักษาฟัน บิ่น แตก หลุด ในส่วนที่เกี่ยวกับฟันโดยตรงเท่านั้น ในรายที่ฟันบิ่นเพียงเล็กน้อย เฉพาะที่บริเวณชั้นเคลือบฟัน ในกรณี ถ้าการบิ่นนั้นไม่มากจนเป็นที่เห็นชัดเจนก็อาจปล่อยไว้ได้ ซึ่งโดยทั่วไปชั้นเคลือบฟันไม่หนามากอยู่แล้ว การบิ่นเฉพาะชั้นเคลือบฟันจึงมองไม่ค่อยเห็นโดยตรง ในรายที่บิ่นถึงชั้นเนื้อฟันข้างในจะมีอาการเสียวฟันมาก เนื่องจากไม่มีเคลือบฟันมาปกคลุมชั้นเนื้อฟัน ทำให้เนื้อฟันสัมผัสกับการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ ความเข้มข้นของสารต่างๆ ในปาก และถ่ายทอดความรู้สึกไปที่ประสาทฟัน จึงรู้สึกเสียวได้ ในกรณีนี้จำเป็นต้องรักษาโดยการใส่ยาปิดเนื้อฟันไม่ให้มาสัมผัสกับสิ่งแวดล้อมในปาก หรือแม้กระทั่งการอุดฟัน มิฉะนั้น นอกจากจะเสียวฟันแล้ว ยังมีปัญหาเรื่องความสวยงามเพราะจะเห็นได้ชัดเนื่องจากบิ่นมาก และถ้าปล่อยไว้อาจเป็นจุดของการสะสมเชื้อในปาก และเกิดฟันผุลุกลามไปที่โพรงประสาทฟันในที่สุด
ในรายที่ฟันบิ่น ไม่ว่าจะในชั้นเคลือบฟัน หรือเนื้อฟัน ถ้าแรงกระแทกรุนแรงมาก อาจไปกระเทือนถึงโพรงประสาทฟัน ทำให้ฟันตายโดยที่ฟันไม่ผุ และเป็นสาเหตุหนึ่งให้ฟันมีสีดำคล้ำได้ด้วย เนื่องจากเส้นเลือดภายในโพรงประสาทฟันแตก เลือดออกภายในและสะท้อนออกมาให้เห็นเป็นสีดำคล้ำด้วย ในกรณีนี้อาจต้องรับการรักษารากฟัน เพื่อเก็บฟันก่อนที่จะอุดฟันให้ถาวรต่อไป
ในปัจจุบัน มีวัสดุอุดฟันหลายชนิดที่มีสีเหมือนฟัน และมีคุณสมบัติดีทนทานใช้ในการอุดฟันบิ่นได้ผลดีจนแลดูไม่ออกว่าเป็นฟันอุด แต่ต้องระวังไม่ใช่ใช้พลาสติกสีขาวที่ใช้ทำฟันปลอมมาอุด เพราะสีจะเปลี่ยนได้ง่ายและแตกหลุดได้ ซึ่งมีผู้รู้เท่าไม่ถึงการณ์มักนำไปอุดฟันให้ชาวบ้านที่อยู่ในชนบท ซึ่งจะเกิดผลร้ายตามมาในภายหลัง
ในรายที่ฟันเป็นมากกว่าบิ่นจนเป็นฟันหัก เช่น ส่วนตัวฟันหัก แต่รากฟันยังติดแน่นในเบ้ากระดูกรองรับฟันดีอยู่ ในกรณีนี้จะมีอาการเจ็บปวดมาก เพราะประสาทฟันที่อยู่ในโพรงฟันสัมผัสกับสิ่งแวดล้อมภายนอก ควรรักษาทันทีทันใด เพื่อลดอาการเจ็บปวดรุนแรงนั้น โดยการฉีดยาชาแล้วทำลายประสาทฟันและรักษารากฟันต่อไป ซึ่งอาจเก็บรากฟันไว้สำหรับใส่ฟันปลอมต่อไป ดีกว่าการถอนเอารากฟันออก ซึ่งจะเป็นปัญหาในการใส่ฟันต่อไป
ในกรณีที่ฟันแตกจากการกระทบกระแทก ซึ่งอาจเกิดจากการบดเคี้ยวของแข็งมากๆ แรงๆ ก็ได้ ถ้าเกิดฟันแตกแล้วปล่อยทิ้งไว้ จะมีอาการเจ็บปวดขณะที่เคี้ยวอาหาร เพราะอาจไปกระทบถูกบริเวณฟันแตกนี้ การรักษาในกรณีที่ฟันแตกเฉพาะส่วนตัวฟัน ถ้าบริเวณที่แตกไม่ใหญ่มาก ก็อาจหยิบชิ้นที่แตกน้อยๆ ออก และใส่ยาปิดชั้นเนื้อฟันและอุดฟัน เช่นเดียวกับในรายที่ฟันบิ่น แต่ถ้าฟันแตกมากซึ่งอาจถึงโพรงประสาทฟัน ถ้าฟันนั้นยังไม่แตกถึงรากฟัน ก็อาจเก็บโดยการรักษารากฟันได้ แต่ถ้าแตกถึงรากฟันก็คงต้องถอนทิ้งไป
ในกรณีที่ฟันได้รับการกระทบกระแทกแรงๆ จนฟันโยก ยังไม่ถึงกับฟันหลุดจำเป็นต้องเข้าเฝือกฟันด้วย โดยการใช้เส้นลวดพิเศษไร้สนิมเส้นเล็กผูกมัดติดแน่นกับฟันข้างเคียง หรือใช้พลาสติกทำเป็นเฝือกต่อกับฟันข้างเคียง เพื่อป้องกันการขยับเขยื้อนฟัน ทิ้งไว้จนกว่าแผลที่เหงือกและกระดูกที่รองรับหายดีเป็นเวลาประมาณ 1 เดือน เช่นเดียวกับการเข้าเฝือกกระดูก จนกว่าฟันที่โยกจะติดแน่นดังเดิม จึงเอาลวดหรือเฝือกพลาสติกออกได้
ในกรณีที่ฟันหลุดออกมาเลย ถ้าสามารถเก็บฟันที่หลุดออกมานั้นไว้ และล้างน้ำทำความสะอาดให้ดี เก็บโดยใช้สำลีหรือกระดาษชุบน้ำห่อหุ้มไว้ แล้วรีบไปพบทันตแพทย์เพื่อให้ใส่กลับเข้าไปในเบ้ากระดูกฟันทันทีทันใด แล้วเข้าเฝือกฟันโดยใช้ลวดยึดเช่นเดียวกับในกรณีที่ฟันโยก ถ้าทำได้เร็วโอกาสที่ฟันที่หลุดจะติดแน่นดังเดิมก็มีมาก
อย่างไรก็ดี ทั้งในกรณีที่ฟันโยกหรือฟันหลุดแล้วใส่กลับเข้าที่นี้ แม้ฟันอาจติดแน่นดังเดิมแล้วก็ตาม อาจต้องรับการรักษารากฟันตามด้วย ในรายที่ฟันตาย
การป้องกันฟันบิ่น
ในหมู่นักกีฬา ทันตแพทย์สามารถช่วยป้องกันฟันบิ่นได้ โดยการทำยางป้องกันฟัน ซึ่งต้องทำเฉพาะตัวของแต่ละคน โดยต้องให้กระชับกับฟันที่แตกต่างกันไปในแต่ละคน ใช้วัสดุผสมที่คล้ายพลาสติกแต่มีความหยุ่นแบบยาง ทำเฉพาะสำหรับฟันบนทั้งหมดให้คลุมตัวฟันบนทุกซี่ และมีความหนาพอสมควร ยางป้องกันฟันนี้จะใส่ได้กระชับกว่ายางกัดของนักมวยโดยทั่วไป จึงไม่หลุดได้ง่าย และทำหน้าที่ป้องกันอุบัติเหตุให้กับฟันได้ดีกว่า ซึ่งในต่างประเทศได้กำหนดให้นักกีฬาที่มีความเสี่ยงสูง เช่น นักมวย นักฟุตบอลอเมริกัน นักรักบี้ ต้องใส่ยางป้องกันฟันนี้ในขณะเล่นหรือซ้อมกีฬาเป็นประจำ ซึ่งได้ผลในการป้องกันฟันบิ่น แตกหัก หลุดได้อย่างดี
การป้องกันอีกวิธีหนึ่ง คือ การใช้ฟันให้ถูกกับหน้าที่ ไม่ใช้บดเคี้ยวของแข็งเกินไป และต้องคอยระมัดระวังอุบัติเหตุบริเวณใบหน้าและขากรรไกร เช่น การใส่หมวกกันน็อกในขณะขับขี่จักรยานยนต์ ซึ่งนอกจากจะใส่ส่วนที่เป็นหมวก สำหรับป้องกันอุบัติภัยบริเวณศีรษะแล้ว การผูกรัดส่วนใต้คางก็เป็นการป้องกันอุบัติภัยบริเวณฟันและขากรรไกรได้อย่างดีด้วย
การป้องกันอุบัติภัยต่อฟันอย่างถูกต้อง จะทำให้ท่านเป็นได้ทั้งนักกีฬาเอก และมีบุคลิกภาพดี ไม่เป็นจุดด้อยที่จะมาบดบังจุดเด่นของท่านโดยไม่สมควร และมีสุขภาพฟันสมบูรณ์ในที่สุดด้วย