โภชนาการ หมายถึง อาหารที่เข้าสู่ร่างกายมนุษย์ แล้วร่างกายสามารถนำไปใช้เป็นประโยชน์ในด้านการเจริญเติบโต การค้ำจุน และการซ่อมแซมส่วนต่างๆ ของร่างกาย ดังนั้นการได้กินอาหารที่เพียงพอและถูกสัดส่วน จึงเป็นสิ่งจำเป็นที่สุดสำหรับมนุษย์ เพื่อให้มีสุขภาพที่แข็งแรง
คอลัมน์ “กินถูก...ถูก” ได้รับความร่วมมือจากสถาบันวิจัยโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล ครั้งนี้เสนอเรื่อง “อาหารดีราคาถูก” โดย ผศ.ดร.ประไพศรี ศิริจักรวาล
อาหารดีราคาถูก
“อื้ม...ดูโฆษณาซิน่ากินจัง”
“แค่ดูก็น้ำลายไหลแล้ว”
อาหารในยุคเร่งรีบไม่ว่าจะเป็นพิซซ่า แฮมเบอร์เกอร์ ไก่ทอด มันฝรั่งทอด ล้วนแล้วแต่เป็นปัญหาที่ชวนเรียกน้ำย่อยสำหรับคุณทั้งสิ้น แต่คุณรู้ไหมว่า อาหารเหล่านี้นอกจากราคาแพงแล้ว คุณค่าทางอาหารยังต่ำกว่าอาหารราคาถูกที่คุณมองข้ามไปเสียอีก
ในยุคที่เต็มไปด้วยการแข่งขันและเร่งรีบเช่นนี้ ทำให้หลายคนคำนึงถึงความสะดวกสบาย เลือกซื้ออาหารตามความนิยมที่เป็นแฟชั่น หรือได้รับอิทธิพลจากการโฆษณา จนลืมนึกถึงคุณค่าและประโยชน์ของอาหารไป เราควรใส่ใจกันสักนิดถึงอาหารที่ดีและมีประโยชน์ต่อร่างกาย ก่อนที่โรคจะถามหาคุณ
อาหารที่ดีเป็นอย่างไรกัน
อาหารที่ดี หมายถึง อาหารที่เรากินเข้าไปแล้วเกิดประโยชน์ต่อร่างกาย ร่างกายสามารถย่อยอาหารเหล่านั้นเพื่อนำไปใช้ประโยชน์ได้เต็มที่ ทำให้ร่างกายเจริญเติบโตแข็งแรง ไม่ทำให้ร่างกายเกิดความเจ็บป่วย เช่น ปวดท้อง ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน หรืออุจจาระร่วง รวมทั้งไม่มีผลเสียต่อร่างกายระยะยาวด้วย
ตัวอย่างอาหารดี ราคาถูก และใกล้ตัวเราจนเรามองข้ามไป ได้แก่ น้ำนมแม่ นมแม่เป็นอาหารที่ราคาถูกแสนถูก มีคุณค่าอนันต์ ปลอดภัยและเหมาะสมที่สุดสำหรับเด็กทารก เพราะลูกจะได้สารอาหารที่ครบถ้วน ได้ภูมิต้านทานโรค ได้รับรู้ถึงความรัก ความอบอุ่น ความผูกพันอันลึกซึ้งที่แม่มีต่อลูก มีผลให้ลูกมีสุขภาพกายและใจที่สมบูรณ์ แต่ในปัจจุบัน อิทธิพลจากการโฆษณามีบทบาทให้โน้มน้าวความเชื่อของแม่หันมาใช้นมผงทดแทนนมแม่มากขึ้น รวมทั้งความเชื่อผิดๆ ที่ว่า ของยิ่งราคาแพงมากเท่าใด แสดงว่าเป็นของดีมากขึ้นเท่านั้น นับว่าเป็นเรื่องที่น่าเศร้าใจที่เราได้ปล่อยให้เกิดความสูญเสียทางเศรษฐกิจ สูญเสียความอบอุ่น ความผูกพันอันลึกซึ้งระหว่างแม่กับลูกไปอย่างน่าเสียหาย
อาหารราคาแพง ใช่ว่าจะเป็นอาหารที่ดี
หลายท่านเข้าใจผิดว่าอาหารแพงคุณภาพต้องสูงตามไปด้วย แต่จริงๆ อาหารที่ดีไม่จำเป็นต้องมีราคาแพง อาหารราคาแพงบางอย่างอาจจะไม่มีคุณค่า หรือมีคุณค่าน้อยมากไม่สมกับราคา เช่น หูฉลาม เห็ดเป๋าฮื้อ ราคาอาหาร 2 อย่างนี้สูงมาก แต่เมื่อพิจารณาถึงคุณค่าอาหารแล้ว จะเห็นว่ามีน้อยมากเมื่อเทียบกับไข่หรือนม ซึ่งมีราคาถูกกว่ามาก
หูฉลามเป็นโปรตีนที่มีองค์ประกอบไม่สมบูรณ์ และเห็ดเป๋าฮื้อเป็นเห็ดชนิดหนึ่งที่มีส่วนประกอบเป็นใยอาหารที่เป็นพวกเซลลูโลสเป็นส่วนใหญ่ จะช่วยในการขับถ่าย แต่ในแง่ของโปรตีนนับว่ามีอยู่น้อยมาก คือ ในเห็ดสดๆจะมีโปรตีนเป็นส่วนประกอบอยู่เพียง 2 กรัมต่อ 100 กรัม หรือประมาณ ¼-1/5 ของไข่เท่านั้น คุณมีอิสระเพียงพอที่จะเลือกรับใยอาหารมาช่วยในการขับถ่ายจากผักและผลไม้สด ซึ่งมีราคาถูกกว่า ทั้งยังอุดมไปด้วยวิตามิน เกลือแร่มากกว่าอาหารราคาแพงดังกล่าวมิใช่หรือ
อาหารฟาสต์ฟู้ดฝรั่งกินประจำไม่ดีแน่
ชีวิตที่เร่งรีบ การมีเวลาจำกัดของคนปัจจุบัน ทำให้ไม่มีเวลาสนใจกับตัวเองมากนัก อาหารปรุงสำเร็จ เช่น ข้าวมันไก่ ข้าวหมูแดง ข้าวผัด ข้าวราดแกง เกี๋ยวเตี๋ยวชนิดต่างๆ ขนมจีน สุกียากี้ ฯลฯ จึงเป็นอาหารที่ได้รับการบรรจุอยู่ในรายการอาหารประจำวันให้เราเลือกกินได้ตามความพอใจ แต่มีผู้ซื้อประเภทหนึ่งที่หลงใหลกลิ่นอายอาหารฝรั่ง ด้วยคิดว่ามีคุณค่ามากกว่าอาหารไทย กินแล้วเพิ่มรสนิยมให้หรูเลิศ หรือหลุดพ้นจากการถูกตราหน้าว่า “เชย” อาหารประเภทที่ว่า ก็คือ อาหารฟาสต์ฟู้ดหรืออาหารกินด่วน ซึ่งได้แก่ พิซซ่า แฮมเบอร์เกอร์ ไก่ทอด กินกับมันฝรั่ง อาหารเหล่านี้ราคาไม่ต่ำกว่า 20-25 บาทต่อชิ้น เมื่อเทียบกับอาหารไทยจะเห็นว่าราคาแพงกว่ากันมาก
ในขณะที่คนไทยเราตื่นเต้นนิยมกินอาหารพวกนี้ ฝรั่งเองกำลังชี้ให้คนของเขาเห็นว่า อาหารฟาสต์ฟู้ดนั้น มีไขมันและเกลือสูงเกินไป เป็นผลเสียต่อสุขภาพ เป็นสาเหตุของโรคต่างๆ เช่น ไขมันในเลือดสูง ความดันเลือดสูง และมีปริมาณกากน้อย สำหรับคนที่นิยมกินอาหารประเภทนี้อย่าเพิ่งท้อใจ คุณสามารถกินได้เป็นครั้งคราว แต่อย่าบรรจุเป็นรายการอาหารประจำวันก็แล้วกัน
คุณรู้ไหมว่าอาหารที่คุณโปรดปรานประเภทไส้กรอก เบคอน หมูแฮม มีพิษภัยแอบแฝงอยู่ และพร้อมที่จะโจมตีคุณทุกเมื่อ อาหารเหล่านี้มักเติมสารพวกไนเตรต และไนไตรต์เพื่อให้มีสีแดงชวนกิน แต่เมื่อคุณกินเข้าไป ร่างกายจะเปลี่ยนเป็นไนโตรซามีนซึ่งอาจทำให้คุณมีสิทธิ์เป็นมะเร็งที่ตับได้
อาหารกระป๋อง ต้องรู้จักเลือกซื้อ
อาหารกระป๋อง เช่น ปลากระป๋อง ผัก ผลไม้กระป๋อง หรือแม้แต่นมผง เป็นอาหารอีกประเภทหนึ่งที่เข้ากับวิถีชีวิตที่เร่งรีบได้เป็นอย่างดี เพราะไม่ต้องเสียเวลาปรุง แต่คุณต้องมีเคล็ดลับที่จะพิชิตอาหารพวกนี้ เช่น คุณไม่จำเป็นต้องเลือกซื้อนมผงราคาแพงๆ ที่จริงแล้วนมผงทุกยี่ห้อมีคุณค่าใกล้เคียงกัน ราคาที่แพงนั้นมาจากการลงทุนโฆษณาที่สูงกว่า หรือมีการดัดแปลงใช้เทคโนโลยีที่แตกต่างออกไปเล็กน้อย
การเลือกซื้ออาหารกระป๋องโดยทั่วๆ ไปนั้น ต้องดูลักษณะภายนอกของกระป๋อง ดูวันที่ผลิต และวันที่หมดอายุ กระป๋องต้องไม่บุบ ไม่โป่งพอง ไม่มีสนิมจับ บางครั้งร้านค้าบางแห่งอาจนำอาหารกระป๋องที่หมดอายุหรือเสียแล้วมาขายลดราคา ดังนั้น ก่อนซื้อควรตรวจดูให้ดีเสียก่อน มิฉะนั้นจะได้ของถูกจริง แต่กินไม่ได้ หรือกินแล้วเกิดอันตราย
เลือกซื้ออย่างไรจึงจะได้อาหารดี ราคาถูก
การจะตัดสินใจเลือกซื้อสิ่งใดมากินนั้น ควรระลึกอยู่เสมอว่า เรากินเพื่อให้สุขภาพแข็งแรง ไม่ใช่กินตามใจปาก การจะกินอาหารให้สุขภาพแข็งแรงในแต่ละวันนั้น เราต้องกินอาหารให้ครบทั้ง 5 หมู่ คือ เนื้อสัตว์ ข้าว น้ำมัน ผักและผลไม้ หลักการง่ายๆในการเลือกซื้ออาหาร คือ
1. เลือกซื้อตามฤดูกาล เพราะของนอกฤดูย่อมมีราคาแพง โดยเฉพาะผักและผลไม้
2. ต้องรู้จักการหมุนเวียนอาหารมาทดแทนกัน เช่น เนื้อสัตว์ เราอาจใช้เนื้อไก่ เนื้อหมู หรือเนื้อวัว ปลา ไข่ หรือถั่วเหลืองมาทดแทนกันได้ เพื่อให้ร่างกายได้โปรตีนครบถ้วนในแต่ละวัน
3. ต้องมีสติในการกิน คือ การกินเพื่ออยู่ ไม่ใช่อยู่เพื่อกิน สำหรับบางคนใครว่าอาหารที่ไหนอร่อยต้องเสาะแสวงหาไปกินให้ได้ ทั้งๆ ที่ราคานั้นแพงไปตามความนิยมหรือคำร่ำลือ ซึ่งจริงๆ แล้วก็ไม่ใช่อาหารวิเศษ และไม่ควรหลงเชื่อคำโฆษณาจนอาจทำให้เกิดความฟุ่มเฟือย ไม่คุ้มกับประโยชน์ที่ควรได้
4. ความสะอาดและสุขลักษณะของอาหาร เราต้องคำนึงถึงสุขลักษณะของอาหารด้วย เช่น อาหารกระป๋องที่มีการลดราคาถูกมากๆ นั้น ต้องตรวจดูสักนิดว่า อาหารนั้นหมดอายุหรือยัง กระป๋องมีรอยบุบแตก มีการปนเปื้อนของสารพิษหรือไม่ ถ้าสงสัยก็ไม่ควรซื้อมากิน น้ำมันพืชต่างๆ ที่หมดอายุ มีกลิ่นหืน แสดงว่าคุณสมบัติของมันเสียหมดแล้ว อาจจะทำให้ส่วนประกอบต่างๆ ถูกเปลี่ยนไปกลายเป็นสารที่อันตรายได้ ถ้าเป็นอาหารสดตามธรรมชาติ เช่น ผัก ผลไม้ ก็ต้องรู้จักทำความสะอาดเพื่อหลีกเลี่ยงพวกจุลินทรีย์ รวมทั้งสารเคมีที่ตกค้างอยู่
คุณมีส่วนอย่างมากที่จะหยิบยื่นสุขภาพที่ดีให้แก่ชีวิต โดยการกินอาหารที่ดี ซึ่งอาหารที่ดีนั้นจะต้องมีประโยชน์ทำให้สุขภาพแข็งแรง ไม่มีพิษภัยต่อร่างกาย สามารถหาได้ง่าย และราคาไม่แพง