ยาขับพยาธิ
โรคพยาธิเป็นโรคที่คนไทยเป็นกันมากถึงกว่า 20 ล้านคน เป็นปัญหาทางสาธารณสุขที่ใหญ่มากปัญหาหนึ่งของประเทศ
โรคพยาธิเดี่ยว ๆ นั้นไม่ทำให้คนเราถึงตายได้ แต่ก็ทำให้เลี้ยงไม่โต เวลาเราพบคนที่กินจุ แต่ร่างกายกลับผอม ไม่อ้วนท้วนแข็งแรงเท่าที่ควร เราก็มักจะตั้งข้อสงสัยไว้ว่าคน ๆ นั้นน่าจะมีพยาธิในตัวมากมายพอสมควรคอยช่วยกินอาหารที่คน ๆ นั้นกินเข้าไป จนไม่เหลืออะไรไว้ให้ เจ้าตัวจึงผอมลง ๆ ความรู้สึกนึกคิดเช่นนี้นับว่ามีเหตุผลอยู่พอสมควร เพราะโรคพยาธิเป็นโรคที่บ่อนทำลายสุขภาพของคนเรา ทำให้ผู้ป่วยเกิดภาวะขาดอาหาร โลหิตจาง คลื่นไส้ อาเจียน ท่อน้ำดีอุดตัน ลำไส้อุดตัน ท้องเดิน อุจจาระเป็นมูกเลือด ซีด อ่อนเพลีย ไอ เป็นผื่นคันคล้ายลมพิษ และพยาธิบางชนิดก็เป็นอันตรายมาก เพราะอาจทำให้ตาบอดได้ ถ้าไชเข้าไปอยู่ในตา
พยาธิเป็นกาฝากในร่างกายของคนเรา มีรูปร่างโดยทั่วไปดูคล้ายหนอน พอจะแบ่งตามรูปร่างได้ 2 พวกใหญ่ ๆ คือ
1. พยาธิตัวกลม รูปร่างกลม ขนาดใหญ่เล็กขึ้นกับว่าจะเป็นพยาธิชนิดไหน ตัวอย่างเช่น พยาธิไส้เดือน พยาธิเส้นดาย พยาธิปากขอ พยาธิ แส้ ม้า ฯลฯ
2. พยาธิตัวแบน มีรูปร่างแบน ๆ เช่นพยาธิใบไม้ บางชนิดติดต่อกันเป็นปล้อง ๆ เช่น พยาธิตัวตืด
โรคพยาธิส่วนมากเป็นโรคที่รักษาให้หายขาดได้โดยใช้ยา ยกเว้นโรคพยาธิบางชนิด เช่น พยาธิตัว-จี๊ด พยาธิใบไม้ในตับ ซึ่งในขณะนี้ยังไม่มียาที่ให้ผลการรักษาเป็นที่น่าพอใจ สำหรับโรคพยาธิซึ่งรักษาให้หายได้โดยการใช้ยานั้น นอกจากการใช้ยาแล้ว ยังต้องป้องกันการติดโรคพยาธิใหม่ด้วย จึงจะหายขาดได้
ยาถ่ายพยาธิที่มีขายตามท้องตลาด มีมากมายหลายชนิด เช่น
1. ยาถ่ายพยาธิขององค์การเภสัชกรรม หรือยาถ่ายพยาธิปิเปอราซีน (Piperazine Citrate Elixir) ยานี้ใช้ถ่ายพยาธิตัวกลม เช่น พยาธิเส้นด้าย พยาธิไส้เดือน ฯลฯ
1.1 สำหรับถ่ายพยาธิไส้เดือน หรือพยาธิตัวกลม ให้กินเพียงครั้งเดียว
- เด็กที่มีน้ำหนักเกิน 20 กิโลกรัมและผู้ใหญ่ให้กินครั้งเดียว 2 ช้อนโต๊ะ (หรือ 1 ขวดบรรจุ 30 มิลลิลิตร) ก่อนอาหารเย็น
- เด็กที่มีน้ำหนักต่ำกว่า 20 กิโลกรัม ให้กินครั้งเดียว 5 ช้อนชา
1.2 สำหรับถ่ายพยาธิเส้นด้าย หรือพยาธิเข็มหมุด ต้องกินติดต่อกัน 7 วัน ขนาดยาที่ใช้ขึ้นกับอายุ
เด็ก 9 เดือน- 2 ขวบ ให้กินครั้งละ 1/2 (ครึ่ง) ช้อนชาวันละ 2 ครั้ง หลังอาหาร เช้า-เย็น ติดต่อกัน 7 วัน
เด็ก 2-4 ขวบ กินครั้งละ 1/2 (ครึ่ง) ช้อนชา วันละ 3 ครั้ง หลังอาหารติดต่อกัน 7 วัน
เด็ก 4-6 ขวบ กินครั้งละ 1 ช้อนชา วันละ 2 ครั้ง หลังอาหารเช้า-เย็น ติดต่อกัน 7 วัน
เด็ก 6-12 ขวบ กินครั้งละ 1 (หนึ่งช้อนชาครึ่ง) วันละ 2 ครั้ง หลังอาหาร เช้า-เย็น ติดต่อกัน 7 วัน
เด็กอายุมากกว่า 12 ขวบและผู้ใหญ่กินครั้งละ 2 ช้อนชา วันละ 2 ครั้งหลังอาหาร เช้า-เย็น ติดต่อกัน 7 วันโดยปกติแล้ว การใช้ยาถ่ายพยาธิ ดังนี้ ไม่จำเป็นต้องกินยาถ่ายก่อนหรือหลังกินยา แต่ถ้าท้องผูก ก็ให้ยาถ่ายพยาธินี้ ก่อนแล้วให้กินยาถ่ายพวกดีเกลือในวันรุ่งขึ้น
ยาตัวนี้มีพิษและฤทธิ์ข้างเคียงน้อยมาก แต่ถ้าให้ยาขนาดสูงไปหรือบางคนที่ทนยาไม่ได้ จะมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ตาพร่ามัว ชัก กล้ามเนื้อไม่มีแรง ความรู้สึกสัมผัสผิดปกติได้ อาการผิดปกติเหล่านี้จะเป็นเพียงชั่วคราวเท่านั้น ควรลองลดขนาดยาดู ถ้ายังกินยาไม่ได้อีก ก็ให้หยุดยาแล้วปรึกษาแพทย์
ยาถ่ายพยาธิขององค์การเภสัชกรรม ขนาดจุ 30 ซี.ซี. ราคาขวดละ 2.50 บาท
ยาชนิดอื่น ๆ ที่เป็นยาถ่ายพยาธิปีเปอราซีน เช่น แอนตี้พาร์ (Antipar) ปิเปอร์ซิลไซรับ (Pipersil Syrup)
2. คอมแบนตริน (Combantrin)
ใช้ขับพยาธิตัวกลม เช่น พยาธิปากขอ พยาธิเส้นด้าย มีทั้งชนิดเม็ดและชนิดน้ำยาแขวนตะกอน ชนิดเม็ดจะมีตัวยา 125 มิลลิกรัมต่อเม็ด ชนิดน้ำมีตัวยา 50 มิลลิกรัมต่อ มิลลิลิตร ถ้ากินยานี้ครั้งเดียว โดยคิดขนาดยาจากน้ำหนักตัวคือ ใช้ยา 10 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม
ตัวอย่าง การคิดขนาดยา เช่น เด็กหนัก 25 กิโลกรัม ต้องกินยา = 25 10 = 250 มิลลิกรัม ดังนั้น อาจให้ยาเม็ด 2 เม็ด หรือยาน้ำ 5 มิลลิลิตร (1 ช้อนชา)
การใช้ยายาน้ำแขวนตะกอน ต้องเขย่าขวดให้ตัวยากระจายดีทั่วก่อน
ยาเม็ดคอมแบนตริน ราคาเม็ดละ 3 บาท , ชนิดน้ำ ขวดละ 10 ซี.ซี. ราคา 15 บาท , 60 ซี.ซี. ราคา 66 บาท
ยาชนิดอื่น ๆ เช่น แบนเตล (Bantel tablet , Syrup)
3. ดีคารีส (Decaris)
ใช้ขับพยาธิตัวกลม มี 2 ขนาด คือ ยาเม็ดสำหรับเด็ก ขนาดเม็ดละ 50 มิลลิกรัม และสำหรับผู้ใหญ่ ให้ใช้ขนาด เม็ดละ 150 มิลลิกรัม และกินยานี้แล้วไม่จำเป็นต้องกินยาถ่าย
ขนาดยาที่ใช้สำหรับเด็ก ให้ปรับจากน้ำหนักตัว คือ ใช้ยา 2.5 มิลลิกรัม ต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ครั้งเดียว เช่น
เด็กหนัก 20 กิโลกรัม ก็ต้องกินยา 2.5 20 = 50 มิลลิกรัม คือกินดีคารีส สำหรับเด็ก 1 เม็ด
สำหรับผู้ใหญ่ ให้กินยาเม็ดขนาด 150 มิลลิกรัม 1 เม็ด ครั้งเดียว
4. ฟูกาคาร์ (Fugacar)
ที่ใช้ขับพยาธิตัวกลม ยาแต่ละเม็ดประกอบด้วยตัวยา 100 มิลลิกรัม (ราคาเม็ดละ 3 บาท) ให้ใช้ยานี้ครั้งละ 1 เม็ด วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น ติดต่อกัน 3 วัน อาจเคี้ยวยาหรือกลืนยาทั้งเม็ดก็ได้ แต่ต้องระวัง คือ ไม่ควรใช้ยานี้ ในสตรีที่เริ่มตั้งครรภ์ ในช่วง 3 เดือนแรก
แต่ถ้าใช้ถ่ายพยาธิตัวตืด ให้ใช้ยาครั้งละ 1 เม็ด วันละ 2 ครั้ง เช้า – เย็น ติดต่อกันนาน 4 วัน
5. โยมีแซน (Yomesan Tablet)
เป็นยาถ่ายพยาธิตัวตืด ซึ่งเป็นพยาธิตัวแบน (ราคาเม็ดละ 5.05 บาท) ขนาดยาที่ใช้ ดังนี้)
เด็กอายุต่ำกว่า 2 ขวบ ให้กิน 1 เม็ด
เด็กอายุ 2-6 ขวบ กิน 2 เม็ด
เด็กอายุมากกว่า 6 ขวบและผู้ใหญ่ กิน 4 เม็ด
การกินยานี้ ควรเคี้ยวให้ละเอียดก่อนกลืน อาจให้ยาถ่าย เช่น ดีเกลือ หลังกินยาถ่ายพยาธิแล้ว 2 ชั่วโมง หรือไม่กินยาถ่ายก็ได้ ถ้ากินยาถ่ายด้วย จะพบพยาธิถูกขับออกมาด้วย แต่ถ้าไม่กินยาถ่าย เพื่อขับพยาธิที่ตายออกมา พยาธิที่ตายแล้ว จะถูกย่อยละลายไป
ยาชื่ออื่นที่เป็นยาชนิดเดียวกัน เช่น ยาเม็ดเทลมิติน (Telmitin Tablet) ยาเม็ดเทปาไซด์ (Tepacide Tablet)
นอกจากยาต่าง ๆ ที่ได้ยกมากล่าวแล้ว ยาสมุนไพรที่ใช้ถ่ายพยาธิได้ เช่น
1. มะเกลือ ใช้ขับพยาธิปากขอในเด็ก โดยใช้ผลมะเกลือที่มีสีเขียว 1 ผลต่ออายุ 1 ปี อย่างมากที่สุด
ให้กินไม่เกิน 20-25 ผล ตำคั้นน้ำ ใช้น้ำที่คั้นได้ผสมกับหัวกะทิ ให้กินตอนเช้ามืด ห้ามใช้ผลแก่
2. ปวกหาด เป็นสมุนไพรที่ได้จากการนำเปลือกของต้นมะหาด มาป่นเป็นผง ใช้ขับพยาธิตัวตืด ให้
ใช้ผงยา 5 กรัม ละลายน้ำเย็น กินตอนเช้ามืดสองชั่วโมงต่อมาก็กินยาถ่ายตาม
การใช้ยาถ่ายพยาธิ จะได้ผลดีก็ต่อเมื่อ ผู้ป่วยโรคพยาธิรู้จักป้องกันไม่ให้มีการติดโรคพยาธิใหม่อีก โดย :-
1. ถ่ายอุจจาระลงในส้วม
2. ต้องรักษาความสะอาดของร่างกาย เสื้อผ้า ควรล้างมือก่อนกินอาหาร ตัดเล็บให้สั้น เพราะไข่พยาธิ อาจติดเล็บและเข้าสู่ร่างกายทางปากได้
3. สวมรองเท้า เพราะพยาธิบางชนิด เช่น พยาธิปากขอสามารถไชผ่านผิวหนังเข้าสู่ร่างกายได้
4. ควรกินอาหารที่สุกแล้ว ไม่ควรกินอาหารดิบ ๆ สุก ๆ เพราะอาจมีพยาธิหรือไข้พยาธิอยู่
5. ถ้าชอบกินผักสด ต้องล้างให้สะอาดด้วยน้ำสะอาดอย่างน้อย 2-3 ครั้ง