การชำระร่างกายเป็นการทำความสะอาด ขจัดสิ่งสกปรกออกจากผิวของร่างกาย ซึ่งรวมทั้งการสระผม ล้างหน้า ฟอกสบู่ ขัดถูขี้ไคล สิ่งที่สำคัญคือต้องใช้น้ำซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญมาร่วมกิจกรรมนี้เสมอ
น้ำมีความสามารถที่จะละลายสิ่งสกปรกต่างๆซึ่งได้แก่ ฝุ่นละออง เศษดิน ทราย สิ่งปฏิกูลต่างๆ รวมทั้งเหงื่อและสิ่งที่ตกค้างอยู่บนผิวหนังเมื่อเหงื่อระเหยไปคือ เกลือแร่และขี้ไคลซึ่งเป็นส่วนของผิวหนังที่ตายไปลอกออกได้ การใช้น้ำทำความสะอาดร่างกายย่อมทำได้หลายวิธีคือการอาบ เป็นการเอาขันตักน้ำราดลงที่ทุกส่วนของร่างกาย เป็นวิธีที่สะดวกสบาย และใช้ได้ทุกสถานที่ ไม่ว่าที่ปกปิดหรือที่กลางแจ้ง
สิ่งสำคัญคือต้องมีที่รองน้ำ ขันน้ำ หรือ กระป๋องตักน้ำ การตักน้ำมาอาบร่างกายนิยมทำกันมากเพราะเหมาะสมกับสภาพบ้านเมืองเราซึ่งร้อนจัด และต้องอาบน้ำวันละอย่างน้อย 2 เที่ยวหรือมากกว่านั้น น้ำที่อาบอาจเป็นน้ำฝนหรือน้ำที่ตักมาจากบ่อน้ำหรือแม่น้ำลำคลอง ในเขตเทศบาลเมืองมักรองรับได้จากท่อประปา น้ำประปาเป็นน้ำที่ผ่านการฆ่าเชื้อแล้วจึงไม่มีปัญหาในเรื่องความสะอาด
สมัยก่อนน้ำฝนเป็นน้ำที่สะอาดเนื่องจากไม่มีมลภาวะ แต่ปัจจุบันน้ำฝนที่หลั่งลงมาจากท้องฟ้าหรือหลังคาบ้าน อาจเป็นฝนที่มีความเป็นกรดสูงมากจนทำให้ระคายเคืองต่อผิวหนังได้ น้ำฝนในเขตใจกลางเมืองเช่นกรุงเทพฯ จึงไม่สมควรรองรับไว้ทันทีที่ฝนตกลงมา นอกจากจะตกนานกว่าครึ่งชั่วโมงจึงรองไว้ใช้ได้ แต่น้ำฝนแถบชานเมืองกรุงเทพฯอาจรองรับได้หลังจากฝนตกเพียงไม่กี่นาที
น้ำที่ตักมาจากบ่อหรือน้ำบาดาลบางครั้งมีดินทรายมากจนเกินไป เช่นเดียวกับน้ำตามแม่น้ำลำคลอง ซึ่งควรใช้สารส้มกวนให้ตกตะกอน และทิ้งไว้ให้ดินทรายนอนก้นก่อน จึงเทลงถังน้ำที่จะใช้อาบ น้ำในแม่น้ำลำคลองอาจมีสิ่งปฏิกูลต่างๆและเชื้อโรคมาก การใช้น้ำที่สกปรกทำให้ติดเชื้อได้ง่าย โดยเฉพาะผิวหนังที่มีบาดแผลหรือรอยขีดข่วน จึงต้องระมัดระวังเป็นพิเศษ ควรผ่านการกรองหลายชั้น หรือใส่ยาฆ่าเชื้อโรคก่อนอาบ
การอาบน้ำยังอาจใช้ฝักบัวซึ่งมีเฉพาะบริเวณที่มีน้ำประปา หรือมีระบบประปาตามท่อส่งน้ำ เช่น บริเวณน้ำตก หรือห้วยน้ำ ข้อสำคัญในการอาบน้ำด้วยฝักบัวคือ ถ้าเราไม่ทันเตรียมตัวเตรียมใจ ความเย็นของน้ำที่ออกมาจากฝักบัวจะทำให้ร่างกายเกิดความหนาวสั่นได้ ทำให้ไม่สบาย หรือเป็นหวัดได้ง่าย การใช้ฝักบัวจึงควรเอามือรองรับก่อนว่าน้ำเย็นจัดหรือเย็นพอเหมาะก่อนที่จะให้น้ำกระเด็นเต็มทั่วร่างกาย ในกรณีที่มีเครื่องทำความร้อนด้วย ควรจัดน้ำให้อุ่นก่อนที่จะอาบ เพื่อมิให้น้ำร้อนลวกผิวหนังได้ การทดสอบด้วยมือในกรณีหลังนี้ยิ่งมีความจำเป็นอย่างยิ่ง
การอาบน้ำอาจใช้วิธีแช่ร่างกายลงในน้ำ ซึ่งอาจแช่ในถังน้ำ ในบ่อน้ำ ลงไปแช่ในแม่น้ำลำคลอง หรือลงแช่ในอ่างอาบน้ำ
ในต่างประเทศ เนื่องจากอากาศหนาว การแช่น้ำอุ่นเป็นที่นิยมกันมากโดยเฉพาะญี่ปุ่น และยุโรปตะวันออก น้ำที่แช่ยิ่งร้อนยิ่งดี แต่ข้อเสียของการแช่น้ำมีหลายประการคือ
ประการแรก อ่างที่ใช้ต้องสะอาด เพราะเป็นแหล่งเพาะเชื้อโรคได้ง่าย ผู้ที่ชอบไปแช่น้ำตามสถานอาบอบนวดซึ่งมีผู้ใช้อ่างคืนละหลายคน และอ่างไม่มีโอกาสแห้ง ย่อมเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรคทุกชนิดได้เป็นอย่างดี โดยเฉพาะกามโรค
มีความเข้าใจผิดว่า ถ้าใช้น้ำร้อนลวกอ่างแล้วจะฆ่าเชื้อโรคได้ทันที ซึ่งไม่เป็นจริงเสมอไป เชื้อโรคส่วนใหญ่มีเกราะป้องกันเมื่ออยู่ภายนอกร่างกาย ความร้อนของน้ำไม่เพียงพอที่จะฆ่าเชื้อโรคเหล่านี้ได้ นอกจากไอน้ำที่มีความร้อนจัด และต้องใช้เวลานานพอสมควร จึงจะฆ่าเชื้อโรคได้
วิธีที่ปลอดภัยกว่าคือ ควรล้างอ่างด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อโรคและปล่อยให้มีโอกาสแห้งก่อนที่จะอาบคนต่อไป
ข้อเสียของการแช่น้ำร้อนอีกประการหนึ่งคือ ถ้าถุงอัณฑะได้รับความร้อนนานเกินไป อาจทำให้เป็นหมันได้ เนื่องจากถุงอัณฑะไม่ชอบความร้อนจึงออกอยู่นอกร่างกายเพราะต้องการอุณหภูมิต่ำกว่า 37 องศาเซลเซียส
อีกประการหนึ่ง อ่างน้ำมักออกแบบเพื่อความสูงของชาวยุโรป มักไม่ได้ออกแบบให้เหมาะสมกับคนไทย ดังนั้นจึงมีขนาดยาวเกินไป ทำให้นอนไม่สบาย เพราะขาเหยียดไม่ถึงปลายอ่าง ร่างกายจะลื่นลงทำให้ต้องเกร็งตัวอยู่ตลอดเวลา ไม่ผ่อนคลายเท่าที่ควร
ประการสุดท้าย ผู้ที่เป็นโรคปวดหรือโรคหัวใจอาจไม่เหมาะที่จะแช่น้ำอุ่น เพราะแรงกดดันของน้ำทำให้หายใจไม่ออก น้ำร้อนทำให้หลอดเลือดบริเวณผิวหนังขยายตัว หัวใจต้องสูบฉีดโลหิตมากขึ้น หลังการแช่น้ำอาจทำให้เกิดเป็นลมหน้ามืดได้
ข้อดีคือ การแช่น้ำอุ่นมีประโยชน์ในการลดความเมื่อยล้าหลังจากใช้แรงงาน และช่วยทำให้ผ่อนคลายความตึงเครียดได้ แต่ไม่ควรแช่นานกว่า 20-30 นาที และน้ำไม่ควรร้อนจัดเกินไป
การแช่ในสระน้ำ แม่น้ำลำคลอง จำต้องว่ายน้ำเป็น ดังนั้นแทนที่จะแช่ไว้นิ่งๆ การว่ายน้ำหรือบริหารในน้ำเป็นการออกกำลังกายที่ดีเยี่ยมสำหรับผู้ที่มีอาการปวดหลัง ไขข้ออักเสบ เนื่องจากแรงลอยตัวของน้ำทำให้ไม่ต้องลงน้ำหนักที่ข้อต่อเหล่านี้ ทั้งช่วยบริหารกล้ามเนื้อหลัง และกล้ามเนื้อรอบข้อต่อให้แข็งแรงขึ้นเป็นการป้องกันอาการปวดหลัง และข้อต่อเสื่อมได้
การว่ายน้ำทำให้ปอดแข็งแรงขึ้น ร่างกายกระปรี้กระเปร่า หลังจากว่ายน้ำเรายังสามารถบริหารแขนขาในน้ำได้ โดยไกวไปมาในน้ำให้เร็วขึ้นๆ เป็นการเพิ่มการเคลื่อนไหวของข้อต่อและออกกำลังกล้ามเนื้อพร้อมกันได้
สิ่งหนึ่งที่ควบคู่กับการอาบน้ำคือสบู่ กิจการสบู่มีผลประโยชน์มหาศาล เนื่องจากถ้าคนหนึ่งใช้สบู่สัปดาห์ละหนึ่งก้อน ในหนึ่งสัปดาห์ประเทศต้องใช้สบู่ถึง 50 ล้านก้อน บริษัทขายสบู่จึงมีผลกำไรมากมายแม้จะต้องเสียค่าโฆษณาเป็นจำนวนมากเพื่อแข่งขันกัน สบู่หลายยี่ห้อทำมาจากโรงงานทำสบู่เดียวกัน ที่แตกต่างกันคือ กลิ่นหอม ขนาดและวิธีการห่อเท่านั้น จึงไม่จำเป็นต้องสิ้นเปลืองเงินทองเพื่อซื้อสบู่ที่แพงเนื่องจากราคาที่เพิ่มขึ้นคือ น้ำหอม ค่าใช้จ่ายในกระดาษที่ห่อสบู่และค่าโฆษณา
สบู่มีฤทธิ์เป็นด่าง จึงสามารถชำระน้ำมันบนผิวหนังและสิ่งต่างๆที่ละลายได้ในน้ำมันมะพร้าว เนื่องจากผิวหนังร่างกายมีฤทธิ์เป็นกรดอ่อนๆ สบู่ที่มีฤทธิ์ด่างเล็กน้อยย่อมถนอมผิวหนังได้ดีกว่าสบู่ที่มีฤทธิ์เป็นด่างมาก
ปัจจุบันมีสบู่ออกมาหลายรูปแบบ ทั้งสบู่แข็งและสบู่เหลว และมีฤทธิ์ด่างหลายระดับ รวมทั้งสบู่ยาที่ช่วยฆ่าเชื้อโรคบนผิวหนังได้ ไม่ควรใช้สบู่ยา ถ้าไม่ได้ปรึกษาแพทย์ เพราะสบู่ยามีน้ำยาฆ่าเชื้อที่อาจทำให้เซลล์ผิวหนังถูกฆ่าตายไปด้วย
ข้อสำคัญในการอาบน้ำคือ อย่าฟอกสบู่มากเกินไป และควรจะฟอกเพียงวันละครั้งไม่ว่าจะอาบน้ำกี่ครั้ง เนื่องจากการฟอกสบู่มากไปจะทำให้ความเป็นกรดของผิวหนังซึ่งทำหน้าที่ป้องกันผิวหนังจากเชื้อโรคสูญเสียไป ขณะเดียวกันถ้าใช้ยาฆ่าเชื้อโรคมากไป จะทำให้เชื้อราเข้ามาแทนที่ เชื้อรารักษาได้ยากกว่าเชื้อโรคอีกหลายเท่าตัว น้ำมันบนผิวหนังยังช่วยให้ผิวหนังเปล่งปลั่งและสดชื่นได้
การชำระร่างกายด้วยน้ำจึงไม่จำเป็นต้องใช้สบู่ทุกครั้งเสมอไป และการเลือกใช้สบู่ควรเลือกสบู่ที่มีกลิ่นหอมไม่รุนแรง เพราะน้ำหอมอาจทำให้ระคายเคืองต่อผิวหนัง ทำให้เกิดอาการแพ้ได้ง่าย การที่หลังอาบน้ำแล้ว ยังมีกลิ่นหอมฟุ้งตลบไปทั่วอาจแสดงว่าไม่ได้ชำระร่างกายให้สะอาดจึงมีเศษสบู่หลงเหลืออยู่จนส่งกลิ่นหอมออกมา
การชำระร่างกายที่ถูกต้องและทำให้เกิดความสุขสดชื่น จึงเป็นการอาบน้ำชะล้างเอาความสกปรกออกจากผิวหนังไป ทำให้ร่างกายไม่มีรส(เค็ม) ไม่มีกลิ่น(เหม็น) รู้สึกเบา(ปราศจากขี้ไคล) และผิวหนังนิ่มนวลจากน้ำมันธรรมชาติที่ถูกกระตุ้นให้ออกจากรูน้ำมันตามผิวหนัง