คอลัมน์นี้ จะสอนให้รู้จักอาการและโรคต่างๆ รวมทั้งวิธีตรวจร่างกายด้วยตนเอง ซึ่งผู้อ่านนำไปปฏิบัติได้เลย หรือภายหลังจากที่ได้ฝึกจากผู้รู้สักครั้งสองครั้ง เราจะนำมาเสนอเป็นประจำทุกครั้ง
การตรวจดูอาการ “ตาเหลือง (ดีซ่าน) และโรคตับแข็ง”
อาการดีซ่าน
หมายถึง อาการตาเหลืองตัวเหลือง ปัสสาวะสีเหลืองเหมือนสีขมิ้น (ถ้าสีเหมือนน้ำชา และเหลืองเป็นเพียงบางครั้ง ไม่ใช่อาการของดีซ่าน) พบได้ในคนที่เป็นโรคเกี่ยวกับตับ ถุงน้ำดี และโรคทางเลือด
ตรวจเมื่อไร
เมื่อมีอาการไข้ตัวร้อน อ่อนเพลีย ปวดท้อง (โดยเฉพาะปวดเฉียบตรงบริเวณชายโครงข้างขวา) ซีดเหลือง หรือปัสสาวะสีเหลืองเข้มเหมือนสีขมิ้นทุกครั้งที่ถ่ายปัสสาวะ
ตรวจอย่างไร
ตรวจในที่ที่มีแสงแดดสว่าง ไม่สลัวจนเกินไป (ไม่ควรตรวจในเวลากลางคืนหรือใต้แสงไฟ) โดยให้คนที่สงสัยว่าจะเป็นดีซ่าน นั่ง นอน หรือยืนก็ได้ แล้วให้เหลือกมองลงปลายเท้า ส่วนผู้ตรวจใช้นิ้วมือเลิกเปลือกตาบนขึ้น แล้วมองดูที่บริเวณเปลือกตาขาวมีสีเหลืองผิดไปจากปกติหรือไม่ (รูปที่ 1) บางคนที่เป็นดีซ่านมากๆ ก็จะเห็นตาขาวเป็นสีเหลืองอย่างชัดเจน แต่ในรายที่เป็นไม่มาก อาจมองเห็นไม่ชัด หากสงสัยควรแนะนำให้ไปหาหมอตรวจให้แน่ใจ
การดูแลรักษา
ถ้าสงสัยเป็น ดีซ่าน ควรจะหาหมอทุกราย (สาเหตุและการปฏิบัติตนเกี่ยวกับอาการดีซ่าน ให้ดูในเรื่อง "โรคดีซ่าน-ตาเหลือง” ในครั้งนี้ประกอบ)
ของแถมสำหรับคอเหล้า
ท่านที่เป็นคอเหล้าหรือมีญาติพี่น้อง เป็นคอเหล้า ถ้ามีอาการอ่อนเพลีย เบื่ออาหาร น้ำหนักลด ท้องอืดเฟ้อ ความรู้สึกทางเพศลดลง พึงตรวจสอบตัวเองดูว่ามีอาการตาเหลือง (รูปที่ 1) ฝ่ามือแดง (รูปที่ 2) มีจุดแดงคล้ายตัวแมงมุม (รูปที่ 3) ขึ้นตามหน้าอก ต้นแขน ใบหน้า หรือมีอาการนมโตเหมือนผู้หญิง (รูปที่ 4) หรือไม่
ถ้ามีอาการอย่างหนึ่งอย่างใดดังกล่าว ก็พึงรู้ไว้เถิดว่า โรคตับแข็งกำลังมาเยือนท่านแล้ว ให้หาหมอเสียและเลิกเหล้าเป็นอันขาด มิเช่นนั้นต่อไปท่านอาจเป็นท้องมาน (รูปที่ 5) และมัจจุราชคงจะมาถามหาท่านในไม่ช้า
คนที่ไม่ได้กินเหล้า ก็อาจมีอาการเช่นนี้ได้เหมือนกัน เช่น คนที่ขาดอาหาร (กินข้าวกับเกลือ) นานๆ หรือเป็นโรคตับอักเสบ ถ้าท่านพบอาการอย่างใดอย่างหนึ่งดังกล่าว ก็ควรหาหมอเสียแต่เนิ่นๆ เลยนะครับ
ถ้าพบว่าเป็น โรคตับแข็ง จริง หมอก็จะแนะนำให้บำรุงด้วยอาหารพวก เนื้อ นม ไข้ ผักสด ผลไม้ ให้ยาวิตามินรวม หรือวิตามินบีรวม สั่งให้เลิกกินเหล้า โดยเด็ดขาด และถ้ามีอาการเท้าบวม ท้องบวมก็จะแนะนำให้งดกินอาหารเค็ม ให้ยาลดบวม (เช่น ลาชิกช์ไลคลอไทร์ด) กินวันละ 1-2 เม็ด
โรคนี้มีแต่ทรงกับทรุด แต่ถ้ารักษาตัวให้ดีๆ ก็อาจมีชีวิตอยู่ได้นานทีเดียวครับ
รูปที่ 1 อาการตาเหลือง สังเกตดูสีเหลืองที่ตาขาว
รูปที่ 2 ฝ่ามือแดง บริเวณเนินใต้นิ้วหัวแม่มี และนิ้วก้อยจะมีสีแดงกว่าคนปกติ แต่เมื่อกดรั้งจะจางหายไป หญิงตั้งครรภ์และคนปกติก็อาจพบได้
รูปที่ 3 จุดแดงคล้ายตัวแมงมุมเกิดจากเส้นเลือดที่พองตัวมีเส้นเลือดฝอยแตกออกโดยรอบ คล้ายเส้นทแยงมุมดึงรั้งให้ตึงจะจางหาย พบในบริเวณหน้าอก ต้นแขน ใบหน้า และจมูก หญิงตั้งท้องก็พบได้
รูปที่ 4 อาการท้องมาน หรือท้องบวม เนื่องจากน้ำขังในช่องท้อง
รูปที่ 5 อาการนมโต และ จุดแดงตัวแมงมุม ในผู้ชายที่เป็น โรคตับแข็ง