“คุณหมอคะ ดิฉันมักมีอาการหน้ามืดวิงเวียนบ่อย ใช่เป็นโรคเลือดจางหรือเปล่าคะ? ”
“คุณหมอคะ ดิฉันมีประจำเดือนออกน้อยทุกเดือน ใช่เป็นโรคเลือดน้อยหรือเปล่าคะ”
คำถามทำนองนี้มักจะได้ยินในห้องแพทย์อยู่เป็นประจำ เมื่อแพทย์ตรวจดูสีของเปลือกตา ริมฝีปาก ลิ้น ฝ่ามือและเล็บ ซึ่งพบว่ามีสีชมพูเรื่อๆ อันแสดงถึงเลือดฝาดที่ปกติของคนไข้ ก็มักจะมีคำตอบจากปากของแพทย์ว่า “เปล่า คุณไม่ได้เป็นโรคเลือดจางหรือเลือดน้อยหรอก”
คำว่า เลือดจาง หรือ เลือดน้อย ในภาษาหมอ หมายถึง ภาวะที่คนไข้มีปริมาณของเม็ดเลือดแดงน้อยกว่าปกติ ทำให้หน้าซีดเซียว เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย ถ้าตรวจดูสีของเปลือกตา ริมฝีปาก ลิ้น ฝ่ามือ และเล็บจะมีลักษณะขาวซีดกว่าปกติพร้อมกันทุกส่วน ภาษาหมอเรียกว่า โลหิตจาง หรือ อะนีเมีย (Anemia)
โรคโลหิตจางส่วนใหญ่มีสาเหตุจากการขาดอาหารประเภทธาตุเหล็กหรือโปรตีน เพราะ 2 อย่างนี้เป็นองค์ประกอบของการสร้างเม็ดเลือดแดง จึงพบได้บ่อยในคนที่ไม่มีจะกิน (โรคทรัพย์จางเป็นบ่อเกิดของโรคโลหิตจาง) หรือคนที่เบื่ออาหารเพราะเป็นโรคเรื้อรัง หรือเนื่องจากสาเหตุอื่นใดก็ตาม
นอกจากนี้ คนที่ตั้งครรภ์ ซึ่งมีความต้องการอาหารมากขึ้นเพื่อสร้างทารกในครรภ์ ถ้าหากกินอาหารโปรตีนและธาตุเหล็กไม่เพียงพอ ก็อาจเกิดโรคโลหิตจางได้
คนที่เสียเลือด เช่น มีอาการตกเลือด (เช่น ถูกยิง ถูกแทง) ก็จะเกิดภาวะโลหิตจางเฉียบพลัน
ในบางครั้ง อาจมีการเสียเลือดทีละเล็กละน้อยเรื้อรัง เช่น มีเลือดไหลซิบๆ จากแผลในกระเพาะลำไส้ (ทำให้ถ่ายดำ) หรือเป็นโรคพยาธิปากขอ ซึ่งค่อยๆดูดเลือดจากลำไส้ทีละน้อย ก็อาจทำให้กลายเป็นโรคเลือดจางได้เช่นกัน
สาเหตุที่ร้ายแรงของโรคโลหิตจาง ก็คือ ความผิดปกติของระบบเลือด(โรคเลือด) ทำให้ร่างกายสร้างเม็ดเลือดแดงได้น้อย หรือมีการทำลายเม็ดเลือดแดงมากกว่าปกติ เช่น โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว(ลิวคีเมีย) โรคธาลัสซีเมีย (ซึ่งมีสาเหตุจากกรรมพันธุ์) เป็นต้น ซึ่งเป็นโรคที่รักษาได้ยาก
เนื่องจากเม็ดเลือดแดงมีหน้าที่ลำเลียงออกซิเจน(อากาศดี)ไปเลี้ยงส่วนต่างๆ และนำก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์(อากาศเสีย)กลับไปที่ปอดเพื่อขับออกทางลมหายใจ จึงทำให้ร่างกายส่วนต่างๆทำงานได้เป็นปกติแต่ถ้าร่างกายมีจำนวนเลือดแดงน้อยกว่าปกติ ก็จะทำให้หน้าที่ดังกล่าวเสียไป เป็นเหตุให้ร่างกายขาดออกซิเจน มีอาการอ่อนเพลียเหนื่อยง่าย ร่วมกับอาการซีดเซียว
ถ้าโลหิตจางมากๆ ก็อาจมีอาการหน้ามืด วิงเวียน หรือประจำเดือนออกน้อยกว่าปกติ
แต่อย่างไรก็ตาม อาการหน้ามืดวิงเวียน และประจำเดือนออกน้อย ส่วนใหญ่เกิดจากสาเหตุอื่นๆมากกว่าเกิดจากโรคโลหิตจางโดยตรง ซึ่งควรจะต้องให้แพทย์ตรวจหาสาเหตุอย่างละเอียดต่อไป
อย่าได้เหมาเอาว่าเป็นเพราะเลือดน้อยหรือเลือดจางเสมอไป