330. การดูแลเด็กเป็นหวัด
โรคหวัดเป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสซึ่งไม่มียาฆ่าเชื้อ ต้องรักษาไปตามอาการ และในกรณีของเด็กขาดอาหาร (ขาดวิตามินเอ) เยื่อบุหลอดลมไม่แข็งแรง เมื่อมีเชื้อตัวอื่นเข้าผสมโรงด้วย อาการจะลุกลามจากหวัดกลายเป็นโรคปอดอักเสบ เชื้อไวรัสของโรคหวัดไม่ทำให้เด็กป่วยจนถึงแก่ชีวิต แต่ถ้าติดเชื้อปอดบวม เด็กอ่อนแออาจถึงตายได้
สำหรับเด็กที่มีโภชนาการดีสมัยนี้มียาปฏิชีวนะ โรคหวัดจากเชื้อไวรัสจึงมีโอกาสลุกลามเป็นปอดบวมและทำให้เด็กตายได้น้อยลง เด็กที่ปกติแข็งแรงดี เวลาเป็นหวัดถ้าเราให้แกพักผ่อนอย่างเพียงพอและดูแลรักษาตามอาการ ไม่กี่วันก็หาย
เด็กบางคนซนมาก มีไข้ประมาณ 38 องศาเซลเซียส ยังไม่ยอมนอน ถ้าเด็กไม่ยอมเราอย่าบังคับดีกว่า เพราะเด็กแบบนี้การให้แกอยู่เฉยๆเป็นการทรมานยิ่งกว่าอาการไข้เสียอีก ยิ่งกว่านั้น หากแกดื้ออาละวาดร้องไห้เสียงดัง แกจะเสียพลังงานยิ่งกว่าปล่อยให้แกเล่นตามสบาย แต่ระวังอย่าให้ไปเล่นกับเด็กอื่น เพราะจะเอาหวัดไปติดเขา
หากเป็นหวัดลงกระเพาะมีอาการท้องเสียร่วมด้วย ควรเปลี่ยนไปให้อาหารอ่อนจำพวกโจ๊ก หรือข้าวต้มสักหนึ่งวัน แต่ถ้าเป็นหวัดธรรมดามีน้ำมูกและไอบ้าง ก็ให้กินอาหารตามปกติ ไม่จำเป็นต้องเปลี่ยนอาหารเป็นข้าวต้มทุกครั้งที่เด็กเป็นไข้
เวลามีไข้แต่ท้องไม่เสีย น่าจะให้เด็กได้กินอาหารที่แกชอบ เพราะเวลามีไข้เด็กมักไม่ค่อยอยากอาหาร กินข้าวน้อยลง และไม่ยอมกินของมันๆ กับข้าวควรเป็นอาหารจำพวกโปรตีน เช่น ปลา และของโปรดอื่นๆ ถ้าอากาศร้อนให้กินไอศกรีมเด็กคงดีใจ
ช่วงที่มีไข้เด็กเหงื่อออกมาก ทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำไปมาก ควรให้ดื่มน้ำทดแทน หรือให้กินผลไม้มากๆ ไม่ควรอาบน้ำจนกว่าจะหาย เช็ดตัวให้บ่อยๆ
ถ้ารู้แน่ชัดว่าลูกเป็นหวัดและอาการไม่หนักหนาอะไร ก็ไม่จำเป็นต้องพาไปหาหมอ ปฏิบัติตามคำแนะนำของ “หมอชาวบ้าน” (ดูได้จากฉบับก่อนๆ) ไม่นานวันโรคหวัดก็หาย และจะทำให้คุณแม่รู้จักกระบวนอาการของโรคหวัดตามธรรมชาติ จึงไม่ตระหนกตกใจทุกครั้งที่ลูกเป็นหวัดด้วย
331. ปวดท้อง
อาการปวดท้องเป็นประจำของเด็กวัยอนุบาลถึงประถมต้น มักเริ่มเมื่อเด็กอายุใกล้จะ 4 ขวบ เด็กอุทธรณ์ว่า ปวดท้องระหว่างอาหารเช้า หรือหลังอาหาร เมื่อถามว่าปวดแถวไหน ก็จะชี้ไปไปแถวๆสะดือ แต่ไม่มีไข้และท้องไม่เสีย อาการปวดท้องก็ดูเหมือนไม่รุนแรงนัก เป็นอยู่ประมาณ 10-20 นาที หลังจากนั้นก็หาย เด็กเล่นสนุกได้ดังปกติ แต่วันรุ่งขึ้นประมาณช่วงเวลาเดียวกัน เด็กจะร้องปวดท้องอีก เมื่อพาไปหาหมอก็ไม่พบอะไรผิดปกติ แม้จะตรวจอุจจาระก็ไม่พบไข่พยาธิ หมอจึงสรุปว่าอาจเกิดจากภาวะทางจิตใจ เด็กวัยนี้เกือบจะกล่าวได้ว่ายังไม่เป็นไส้ติ่งอักเสบ แต่เราพบเด็กเล็กอุทธรณ์ว่าปวดท้องเป็นจำนวนมาก ในจำนวนเด็กที่ติดตามดูแลสุขภาพตั้งแต่วัยเด็กอ่อนจนกระทั่งจบชั้นประถมต้นนั้น มีมากกว่า 1 ใน 3 ที่เคยอุทธรณ์ว่าปวดท้องโดยไม่ทราบสาเหตุเช่นนี้ แต่ทุกคนก็เติบโตเป็นผู้ใหญ่โดยไม่มีอะไรผิดปกติ
ส่วนใหญ่เด็กจะร้องปวดท้องตอนเช้า แต่เด็กบางคนก็เป็นตอนเย็น และบางคนปวดมากจนน้ำตาหยด
เด็กซึ่งธรรมดาเป็นคนกินน้อย เมื่อได้กินอาหารอร่อยถูกใจบางครั้งจะกินมากกว่าปกติ และร้องโอดโอยว่าปวดท้องหลังจากนั้นไม่นาน
อาการปวดท้องในวัยเด็กแบบนี้เรายังไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด อาจเป็นเพราะอวัยวะภายในรับความรู้สึกไว เมื่อลำไส้ขยับตัวทำงานตามธรรมดาเด็กก็รู้สึกปวด ถ้าให้เข้าห้องน้ำถ่ายอุจจาระออก เด็กบางคนจะรู้สึกสบายขึ้น
เด็กบางคนถ่ายอุจจาระ 3 วันต่อครั้ง และก่อนถ่ายจะรู้สึกปวดท้องบริเวณรอบสะดือ เพราะฉะนั้นเวลาเด็กร้องปวดท้อง ลองสั่งให้ไปถ่ายอุจจาระออกเสีย
หากเด็กร้องปวดท้องหลังจากหัดให้ดื่มนมสดไม่นาน ลองงดนมสด ถ้าหายสาเหตุก็มาจากนมวัว ในกรณีที่เราไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด ก็ไม่มีวิธีแก้ไข นอกจากพยายามไม่ให้แกท้องผูก ให้กินผลไม้และนมเปรี้ยว (โยเกิร์ต) เป็นประจำ
สำหรับเด็กที่ร้องปวดท้องเมื่อเริ่มไปโรงเรียนอนุบาล พ่อแม่มักนึกว่าลูกแกล้งร้องเพราะไม่อยากไปโรงเรียน ไม่ควรดุว่าหาว่าลูกโกหก น่าจะบอกว่า “หายแล้วค่อยไปโรงเรียนก็ได้ นอนพักสักเดี๋ยวก็หายนะลูก” และอย่าเห็นเป็นเรื่องใหญ่จนถึงกับนั่งเฝ้าประคบประหงมอยู่ตลอดเวลา ให้กินน้ำขิงหรือยาธาตุจำพวกยาสามัญประจำบ้าน หรือเอามหาหิงคุ์ทาหน้าท้องและบอกลูกว่า “อีกแป๊บเดียวก็หายจ้ะ”
ไม่ควรคิดว่าเด็กมีโรคประจำตัวจนต้องพาไปหาหมอเป็นประจำ ถ้าพาไปหาหมอบ่อยๆ รับยามากินทุกครั้งแต่เด็กยังไม่หายปวดท้อง หมอเห็นว่าเด็กไม่หายสักทีก็กลัวเสียชื่อจึงให้ยาแรงขึ้น ทำให้เด็กท้องผูก อาการจะยิ่งแย่ลง เด็กปวดท้องนิดหน่อย ไม่มีอาการอื่นที่น่าตกใจก็ไม่เป็นไร ให้ถือว่าเป็นเด็กปกติ กินอาหารธรรมดา ออกกำลังกายเป็นประจำอย่างสม่ำเสมอ พอโตขึ้นแกก็หายเอง
ที่กล่าวมาข้างต้นนี้เป็นเรื่องจองเด็กที่อุทธรณ์ว่าปวดท้องเป็นประจำ แต่อาการปวดท้องแบบผิดปกติก็มี เช่น เด็กซึ่งเคยแข็งแรงดี จู่ๆ ก็ร้องบอกว่าปวดท้องและล้มตัวลงนอน ลองแตะหน้าผากดู ถ้าตัวอุ่นก็วัดไข้ หากมีไข้ถึง 38 องศาเซลเซียส ก็กล่าวได้ว่าอาการปวดท้องเกิดจากพิษไข้ เด็กเล็กๆบอกไม่ได้ว่าตนเองเป็นไข้ จึงบอกว่าปวดท้องแทน (ดู 329 มีไข้สูง ในหมอชาวบ้าน ฉบับที่ 107 เดือนมีนาคม 2531)
เด็กซึ่งปวดท้องอยู่เป็นประจำ เมื่อบอกว่าปวดท้อง คุณแม่มักจะนึกว่าเป็นอาการเดิมอีกเช่นเคย แต่ถ้าลูกถ่ายเหลวหลายครั้งต้องพาไปหาหมอ เพราะอาจติดเชื้อโรคท้องร่วง เชื้อบิด หรือเชื้ออื่นๆก็ได้
อาการปวดท้องเองของเด็กส่วนใหญ่ไม่ใช่โรคร้ายแรง อย่างไรก็ตาม หากคุณแม่ดูแล้วรู้สึกว่าลูกร้องผิดธรรมดามาก ควรรีบพาไปหาหมอ เพราะเด็กวัยนี้ยังมีโอกาสเป็นโรคลำไส้กลืนกัน