ตอนที่ 2( น้ำพริกมื้อเย็น )
หลังจากพูดคุยอยู่กับเจ้าของบ้านผู้อารีแล้ว ก็ขออนุญาตเดินชมต้นไม้รอบๆบ้าน ซึ่งก็ได้รับความกรุณา และท่านเจ้าของบ้านก็พาเดินชมไปด้วย พร้อมกันนั้นก็ได้อธิบายถึงคุณประโยชน์ต่างๆของต้นไม้ที่ได้หามาปลูกเองบ้าง บางต้นก็ขึ้นเองตามธรรมชาติ
ก้าวแรกที่ได้เหยียบพื้นดินด้านซ้ายมือก็พบเข้าแล้ว ต้นมะลิ ซึ่งนอกจากดอกให้กลิ่นหอมแล้ว ยังนำไปบูชาพระได้อีก ส่วนสรรพคุณทางยาก็ได้กล่าวแล้วในตอนต้น เมื่อเดินต่อไปข้างประตูริมรั้วไม้ไผ่ก็พบอีกกอหนึ่ง ต้นบานไม่รู้โรยนั่นเอง มีทั้งดอกสีขาว สีแดง ออกดอกเต็มไปหมด
คุณลุงได้อธิบายให้ฟังว่า “อันดอกบานไม่รู้โรยนั้น เป็นดอกไม้ที่นิยมใช้กันหลายอย่าง เช่น การทำพานดอกไม้บูชาพระ โดยทำเป็นรูปต่างๆ ไว้ในพานแล้วนำไปตั้งบนโต๊ะบูชาพระ ซึ่งดอกไม้ชนิดนี้คงทนอยู่ได้หลายวันโดยที่ดอกจะไม่เหี่ยว บางครั้งอยู่ได้เป็นปี เวลาไหว้ครูก็นำมาใช้เป็นดอกไม้หลัก แล้วก็แซมด้วยดอกมะเขือ หญ้าแพรก ดอกเข็ม”
ดอกบานไม่รู้โรย นั้น หมายถึงว่าผู้ที่เป็นนักเรียนนั้นจะต้องเรียนวิชาก็จะได้มีวิชาติดตัว ไม่เสื่อมถอย ความดีจะปรากฏอยู่ไม่คลาย ไม่ร่วงโรยตามชื่อ
ดอกเข็ม หมายถึง ให้มีปัญญาเฉียบแหลม ดุจความแหลมของเข็ม
หญ้าแพรก หมายถึง ความเจริญรุ่งเรือง ก้าวหน้า
ดอกมะเขือ หมายถึง ความเบ่งบาน
ทีนี้เรามาพูดกันถึงคุณประโยชน์ทางยากันบ้าง ราก ต้น ใบ ดอก คือรวมกันทั้งต้นใช้เป็นยาขับปัสสาวะ แก้หนองใน ขับระดูขาว แก้กระษัย แก้กามโรค
คุณลุงได้พูดให้ฟังแล้วรู้สึกว่าท่านมีความรู้เกี่ยวกับต้นไม้มากทีเดียว
กำลังจะเดินชมต้นไม้ต่ออีก ก็พอดีได้ยินเสียงกังวานดุจระฆังเงินดังขึ้นที่หัวบันได เมื่อหันไปดูก็พบกับลูกสาวแสนสวยของคุณลุงอยู่ในวัยแรกรุ่นดรุณี มาร้องเรียกเชิญให้กินอาหารเย็นได้แล้ว
คุณลุงซึ่งยืนอยู่ข้างๆหันมายิ้มแล้วเชิญให้ขึ้นเรือน กินอาหารเย็นด้วยกัน พร้อมกันนั้นก็ได้กรุณาบอกให้ผมพักอยู่กับท่านที่บ้านสักคืน และยังบอกอีกว่ารุ่งเช้าจะพาไปชมต้นไม้ต่างๆ ซึ่งยังมีอีกมากรอบๆบริเวณบ้าน
ผมเองก็ได้แต่คิดในใจว่า ช่างมีบุญวาสนาเหลือเกิน ที่ไม่อดข้าวเย็นแล้วยังไม่ต้องเดินทางเข้าไปพักในวัดแถวๆนั้น รีบยกมือไหว้ขอบคุณในความเมตตา แล้วก็เดินตามคุณลุงขึ้นเรือน ไปนั่งล้อมวงกันที่ชานเรือน สำรับกับข้าวทยอยยกมาวางไว้ กลิ่นหอมฉุยเสียเหลือเกิน
สิ่งแรกที่ได้เห็นคือ น้ำพริก ผักต้ม ต่อมาก็แกงจืดผักบุ้ง แถมยังมีไข่เจียวอีก 1 จาน จานและช้อนส้อมถูกนำมาวางไว้อย่างมีระเบียบ หันไปมองดูข้างๆ คุณลุงก็เห็นหม้อดินและโถน้ำข้าววางอยู่ในถาด
คุณลุงนั่งอยู่ข้างหน้าผมมองดูสิ่งของที่ตั้งอยู่ข้างๆ พลางอธิบายบอกว่า การหุงข้าวด้วยหม้อดินนั้นจะได้ข้าวที่หอมชวนกิน ปกติคนชนบทไม่ค่อยนิยมกินข้าวขาวกัน เพราะเมื่อเก็บเกี่ยวข้าวแล้วก็ขายให้กับโรงสี มีเหลือเก็บไว้บ้างพอกินไม่ต้องไปซื้อ เมื่อจะใช้ก็ตำกินเอง เอาเปลือกออกก็ใช้ได้แล้ว ไม่จำเป็นต้องสีให้ขาว ข้าวซ้อมมือจะออกสีแดงเรื่อ เป็นข้าวสารที่มีคุณประโยชน์มาก เพราะจะมีวิตามินอยู่ในตัวของมันเอง คุณประโยชน์ของมันก็คือ แก้โรเหน็บชา แก้ปวดเมื่อย แก้กระษัย แก้ตามัว ตาฟาง บำรุงกำลังได้ดีกว่าข้าวสารขาว
การที่สีข้าวให้ขาวเหมือนกับที่เราๆท่านๆทั้งหลายกินกันอยู่ทุกวันนั้น จะได้ข้าวที่ไม่ค่อยมีวิตามินนัก เพราะถูกขัดถูกสีเอาวิตามินออกไปหมดแล้วเมื่อคุณลุงพูดพอให้ทราบแล้วก็เชิญให้กินอาหาร สิ่งแรกที่ผมจัดการก่อนก็คือ น้ำพริก พอตักมาช้อนแรกก็พบกับลูกมะแว้งสดทุบพอแตก ตามมาด้วยผักกระเฉด แตงกวาและไข่เจียว พอตักเข้าปากเท่านั้นก็รู้สึกว่าช่างมีรสชาติหอมกลมกล่อม จนไม่อาจจะสรรหาถ้อยคำมาบรรยายได้ นอกจากจะมีรสเปรี้ยวด้วยมะนาว รสเค็มของเกลือ รสเผ็ดของพริกขี้หนูป่าแล้ว ยังมีรสขมเฝื่อนน้อยๆของลูกมะแว้ง แล้วยังมีกลิ่นหอมของเปลือกมะนาวอีกด้วย
ทีนี้เรามาพูดกันถึงน้ำพริกก่อนว่า น้ำพริกนั้นพอจะมีคุณประโยชน์ในทางยาได้หรือไม่ และกลิ่นหอมของเปลือกมะนาวเขาทำกันอย่างไร มีประโยชน์อย่างไร
การทำน้ำพริกนั้นจะต้องประกอบไปด้วย กะปิ มะนาว พริกขี้หนู น้ำปลาหรือเกลือ บางคนยังใส่กระเทียมลงไปอีกตามแต่จะชอบ
กะปิ ซึ่งโดยมากทำจากกุ้งเคย ปลา และเกลือ สามสิ่งนี้ก็มาจากทะเล มีสารไอโอดีน ซึ่งแก้โรคคอหอยพอกชนิดที่เกิดจากการขาดสารไอโอดีน
เกลือ ใช้แก้โรคท้องเสีย ท้องร่วง แก้อ่อนเพลีย แก้เหงือกบวม แก้ไอ แก้ร้อนใน ใช้หมักอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ต่างๆ ไม่ให้เน่าเสียโดยทำเค็มเก็บไว้ได้นาน
น้ำมะนาว สรรพคุณ ในทางกัดเสมหะ แก้ไอ แก้ฟกช้ำ แก้เลือดออกตามไรฟัน ลดไขมัน ฟอกเลือด คนอ้วนอยากผอมก็ต้องกินน้ำมะนาวเป็นประจำ
พริกขี้หนู ซึ่งมีรสเผ็ด สรรพคุณคือช่วยขับเหงื่อ ขับน้ำย่อย ช่วยลดกรดในกระเพาะลำไส้ แก้ท้องขึ้น อืดเฟ้อ
ลูกมะแว้ง สรรพคุณ แก้ไอ ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ
มาพูดกันถึงกลิ่นหอมของเปลือกมะนาวในน้ำพริกกันบ้าง ไม่ใช่ว่าเอาเปลือกมะนาวลงตำในน้ำพริก ส่วนมากการตำน้ำพริกนั้นมักจะตำในครกหิน เมื่อตำได้ที่ละลายดีแล้วก็จะใช้ช้อนตักใส่ถ้วยเป็นอันใช้ได้
อย่างนั้นแสดงว่า แม่ครัวคนนั้นยังมีฝีมือไม่ถึงขั้น อยู่ในระดับธรรมดาๆ นั่นเอง
คนโบราณเขาถือกันมาก หากมีลูกสาวอยู่สักคนก็จะต้องสอนการบ้านการเรือนอย่างถูกวิธี คือจะต้องสมกับคำว่า หญิงงามน้ำสาม หมายถึง
น้ำคำ คือ คำพูดคำจาจะต้องอ่อนหวาน
น้ำใจ คือจะต้องเป็นคนมีใจโอบอ้อมอารีมีเมตตากรุณาต่อคนทั่วไป
น้ำมือ คืองานบ้านงานเรือนจะต้องเรียบร้อย ทำกับข้าวเป็นและต้องอร่อย ซึ่งคนปัจจุบันนี้หาได้ยากมาก เกือบจะหาไม่ได้ โดนเฉพาะคนในเมืองหลวง คนโบราณโดยมากมักจะสอนลูก(สาว)ให้รู้จักงานบ้านงานเรือนเป็นหลักใหญ่ โดยเฉพาะงานครัว
เคล็ดลับตำน้ำพริกให้มีกลิ่นหอมของผิวมะนาวก็คือ เมื่อตำน้ำพริกหลักจากบีบมะนาวแล้ว เปลือกมะนาว อย่าเพิ่งทิ้ง ให้ควักเอาเยื่อมะนาวออกให้หมดแล้วกลับผิวมะนาวให้หันกลับข้างกัน เอาส่วนผิวอยู่ด้านใน เมื่อตำน้ำพริกได้ที่แล้ว อย่าใช้ช้อนตักใส่ถ้วย แต่ให้ใช้ผิวมะนาวที่กลับข้างมาตักน้ำพริกใส่ถ้วยแทนช้อน ก็จะได้น้ำพริกที่มีกลิ่นมะนาวผิวมะนาวนั้นจะมีน้ำมันอยู่ด้วย ซึ่งมีสรรพคุณในทางขับลม แก้ลมจุกเสียดเห็นหรือยังแค่น้ำพริกก็มีสรรพคุณหลายอย่างแล้ว ทีนี้เรามาดูอย่างอื่นอีกว่า มีประโยชน์อะไรบ้าง
ผักกระเฉด มีสรรพคุณในทางถอนพิษต่างๆ แก้ไข ถอนพิษไข้ ผักบุ้งก็เช่นกัน
ขมิ้นขาว มีสรรพคุณในทางขับลมตามเส้น แก้ลมจุกเสียด ขับผายลม
แตงกวา ทำให้ผิวชุ่มชื้น ขับปัสสาวะ ระดูขาว
ไข่เป็ดหรือไข่ไก่ นอกจากจะนำมาปรุงเป็นอาหารได้หลายอย่างแล้ว ยังใช้เป็นยาแก้รอยเหี่ยวย่นบนใบหน้า ลบรอยตีนกาได้ โดยใช้ไข่ขาวของไข่ไก่
กระเทียม นอกจากจะใช้ปรุงอาหารเกือบทุกชนิดแล้ว ยังมีสรรพคุณเป็นยาระบาย แก้ไข้ แก้ไอ แก้ริดสีดวง แก้โรคผิวหนัง ขับลมในไส้ ขับปัสสาวะ บำรุงธาตุ ขับโลหิตระดู ใช้กวาดเป็นยาสมานโดยนำมาโขลกกับน้ำส้มสายชูแก้คออักเสบ เสียงแห้ง และกลากเกลื้อน
หลังจากกินอาหารกันอิ่มดีแล้ว คุณลุงก็ยกโถน้ำข้าวแล้วเทใส่ถ้วยยื่นมาให้ผม ผมรับมาถือไว้ แล้วมองดูด้วยความตื่นเต้น เพราะเป็นเวลานานมากที่ไม่เคยได้ลองลิ้มชิมรสของน้ำข้าวข้นๆเลย เมื่อตอนเป็นเด็กมักจะได้กินเป็นประจำทุกเช้าก่อนไปโรงเรียน อันน้ำข้าวนี้มีคุณประโยชน์ในทางโภชนาการเป็นอย่างมาก เพราะวิตามินมาก เมื่อหุงข้าวสุกแล้วอย่าเททิ้ง นำมาดื่มหลังอาหาร เป็นอาหารเสริมที่ดีมาก เด็กอ่อนก็มักจะป้อนด้วยน้ำข้าว น้ำข้าวมีคุณประโยชน์ในทางยาคือ แก้โรคเหน็บชา
เมื่อพูดถึงน้ำข้าวแล้ว ก็ขอต่อถึงข้าวสารอีกอย่าง ข้าวสารนอกจากจะเป็นอาหารหลักของมนุษย์แล้ว ยังมีประโยชน์อีกมากมาย เริ่มตั้งแต่นำข้าวมาล้างน้ำก่อนจะหุง น้ำที่ล้างข้าวสารเรียกว่าน้ำซาวข้าว มีรสเย็น ใช้เป็นยาถอนพิษผิดสำแดง แก้พิษร้อนภายใน ดับพิษบวมอักเสบ
เมื่อนำข้าวสารมาตำให้ละเอียด ผสมกับสุราใช้ทาแก้คัน แก้ลมพิษ เปลือกของข้าวสาร (รำ) แก้โรคเหน็บชา ต้นข้าวอ่อนที่เราเรียกว่าข้าวน้ำนม นำมาตำคั้นเอาน้ำผสมกับน้ำนมวัวแล้วใส่ใบเตยหอม น้ำตาล ผสมกันทำเป็นข้าวกระยาคู ใช้เป็นยาชูกำลังแก้อ่อนเพลียในรายที่ป่วยเพิ่งฟื้นจากไข้ได้ดี
ที่ชานเรือนเย็นสบาย มีลมพัดแผ่วผิว พาใจปลอดโปร่ง หมดกังวล ผมก็เลยนั่งคุยกับคุณลุงเพลินจนลืมเวลา กว่าจะชวนกันเข้านอนก็ล่วงคืนไปมากแล้ว