สเต๊ท/เครื่องฟังตรวจ
แพทย์ พยาบาล และเจ้าหน้าที่ในสถานบริการสาธารณสุข จะมีการใช้ภาษที่เข้าใจในหมู่หมอด้วยกันเอง หากได้ทำความรู้จัก “ภาษาหมอ” ก็จะทำให้เราสื่อสารกับหมอได้ดียิ่งขึ้น คอลัมน์นี้จึงแนะนำ “ภาษาหมอ” เดือนละคำสองคำ
เอกลักษณ์ของบุคคลที่เป็นแพทย์ก็คือ คนที่แต่งชุดเสื้อกาวน์ (ชุดหมอ) กับ “สเต๊ท” คล้องที่คออีก 1 อัน
สเต๊ท เป็นคำย่อมาจาก สเต๊ทโทสโคป (stethoscope) ซึ่งหมายถึง เครื่องฟังตรวจ ที่แพทย์คล้องเข้าที่หูสองข้าง แล้วมีสายยาวสำหรับจ่อตรวจตามส่วนต่างๆ ของคนไข้
ประโยชน์ของมันก็สำหรับใช้ฟังเสียงหัวใจ เสียงปอด เสียงลำไส้ เคลื่อนตัว และเสียงการไหลเวียนของเลือด โดยมากแพทย์จะใช้สเต๊ทจ่อตรวจที่หน้าอก (ฟังเสียงหัวใจและปอดหน้าท้อง ฟังเสียงลำไส้ หรือข้อพับแขน (ตรวจวัดความดันเลือด) )
บุคคลที่เป็นแพทย์จึงต้องพกสเต๊ทติดมือ (บางคนก็คล้องไว้ที่คอ) เวลาออกปฏิบัติหน้าที่ จนกลายเป็นเสมือนสัญลักษณ์ของผู้เป็นแพทย์ คือ ถ้าเห็นคนถือสเต๊ทมาแต่ไกลก็จงเดาได้เลยว่า คนๆ นั้นต้องเป็นแพทย์แน่ๆ
ปัจจุบันยังมีชาวบ้านจำนวนไม่น้อยที่คิดว่า สเต๊ทคือของวิเศษ (สมัยใหม่) ที่ใช้ตรวจและรักษาโรคได้ทุกอย่าง เหมือนไม้เท้าวิเศษของแม่มดหมอผีในสมัยโบราณ ความเชื่อเกี่ยวกับของวิเศษชิ้นนี้ ทำให้เกิดเรื่องขำขัน เช่น ครั้งหนึ่งพ่อพาลูกมาปรึกษาแพทย์ด้วยสงสัยว่าจะมีพยาธิอยู่ในลำไส้ แพทย์ก็ซักถามอาการเสร็จ ก็เชื่อว่าเป็นโรคพยาธิไส้เดือน จึงจ่ายยาถ่ายพยาธิให้พ่อเด็กไป
พ่อเด็กยืนนิ่งอยู่พักใหญ่ไม่ยอมจากไป ในที่สุดก็ขอร้องแพทย์ว่า “คุณหมอครับ กรุณาใช้เครื่องมือหมอฟังท้องของไอ้หนูให้หน่อย ดูซิว่ามันมีพยาธิอยู่สักกี่ตัว” เขาคงเข้าใจผิดว่าสเต๊ท สามารถจับเสียงพยาธิได้
ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างที่เกิดขึ้นจริงๆ อีกเรื่องหนึ่ง ลุงคนหนึ่งมาปรึกษาแพทย์ด้วยอาการปวดข้อที่หัวเข่า แพทย์ซักถามอาการเสร็จก็จับหัวเข่าโยกไปโยกมาเสร็จแล้วก็เขียนใบสั่งยาให้ไปซื้อยาที่ห้องยา
ลุงออกมานอกห้องแพทย์ ก็รี่เข้าไปถามพยาบาลด้วยหน้าตาฉงนว่า “นี่หนู คนที่อยู่ในห้องแพทย์ใช่หมอใหญ่ (แพทย์) หรือเปล่า ไม่เห็นเขาใช้เครื่องมือมาตรวจที่หัวเข่าข้างที่ลุงรู้สึกปวดเลย แล้วเขาจะรู้ได้อย่างไรว่าลุงเป็นโรคอะไร” ลุงคงเข้าใจว่าเมื่อปวดเข่า แพทย์ก็ควรจะใช้สเต๊ท (เจ้าของวิเศษสมัยใหม่) มาตรวจที่หัวเข่า ด้วย เรื่องขำขันเหล่านี้ คงไม่เกิดขึ้นในหมู่คนที่มีการศึกษาซึ่งเข้าใจประโยชน์ของสเต๊ทเป็นอย่างดีแล้ว แต่ปัจจุบันของวิเศษในวงการแพทย์ก็มีเกิดขึ้นใหม่ๆ อยู่เป็นประจำ เช่น เอกซเรย์คอมพิวเตอร์เอย อุลตราซาวด์ (Ultra Sound) เอย
ผู้คนทั้งที่มีและไม่มีการศึกษาต่างก็มีความเข้าใจต่อของวิเศษสมัยใหม่เหล่านี้ ได้พอๆ กับพ่อเด็กที่เป็นพยาธิและลุงที่ปวดเข่าเข้าใจต่อสเต๊ท และหันมาเรียกร้องขอใช้เครื่องมือเหล่านี้โดยไม่จำเป็น แม้จะเสียเงินมหาศาลสักเท่าไรก็ไม่รู้สึกเสียดาย
เอาไว้มีโอกาสค่อยมาพูดถึงของวิเศษเหล่านี้อีกที ก่อนจบ ก็สรุปได้สั้นๆ ว่าทั้งสเต๊ทและเครื่องมือแพทย์อื่นๆ เป็นเพียงอุปกรณ์ที่ช่วยแพทย์ในการตรวจหรือรักษาโรค แต่ละชิ้นมีประโยชน์แตกต่างกันไป แต่ไม่มีชิ้นใดที่เป็นของวิเศษที่จะใช้ตรวจและรักษาโรคได้สารพัด