เดือนมิถุนายนนับได้ว่า คอลัมน์ “ประสบการณ์รอบทิศ” ของโครงการสมุนไพรเพื่อการพึ่งตนเองได้รับใช้นำความรู้มาเผยแพร่สู่แฟนๆ หมอชาวบ้าน ครบรอบ 1 ปีครึ่ง แม้จะขาดหายไปบางช่วงก็ตามคณะโครงการฯไม่รู้จริง ๆว่า สิ่งที่เราเสนอไปนั้นคุณผู้อ่านจะนำไปใช้ประโยชน์กันได้มากน้อยเพียงใด
เพราะเราได้แต่เก็บรวบรวมประสบการณ์ความรู้ต่าง ๆ จากทั่วทุกทิศมากระจายไปสู่ผู้อ่านฝ่ายเดียว
ประสบการณ์จากผู้อ่านน่าจะย้อนกลับมาสู่เราบ้าง เราจะได้ปรับปรุงให้สอดคล้องและยังเป็นเครื่องวัดผลสำหรับโครงการฯ
ถ้าเป็นแฟนประจำกัน ก็อย่าลืมแนะนำมานะครับเอาละมาเข้าเรื่องสมุนไพรดีกว่า
เมื่อฉบับเดือนมีนาคม 27 ที่ผ่านมาไม่นานนี้ โครงการฯ ให้เสนอมะนาวแก้ไอ เจ็บคอ สู่ผู้อ่านกันแล้วในตอนนั้น มะนาวยังพอมีน้ำ ราคาไม่สู้แพงนัก มาช่วงเมื่อเดือนก่อนเดือน 5 พฤษภาคม มะนาวไม่ค่อยจะมีน้ำให้เราได้ใช้ดื่มใช้กินเท่าไร ลูกหนึ่งราคาก็แพงเหมือนกัน ถ้าจะหาต้นสมุนไพรอะไรดีที่ใช้ในการแก้เจ็บคอได้ ไม่ต้องไปซื้อหา ราคาไม่แพง เรื่องในวันนี้จึงขอแนะนำ ส้มกบ หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่าผักแว่นเมืองจีน มีสรรพคุณใช้แก้เจ็บคอได้ดีพอควรหาได้ง่าย เพราะชอบขึ้นตามดินที่ชุ่มชื้นทั่ว ๆ ไป
วิธีใช้ ก็แสนจะง่าย เพียงเก็บต้นและใบเอาสด ๆ (รากไม่ใช้) มาปั้นให้ได้เป็นก้อนขนาดเท่าหัวแม่มือ ผสมเกลือเล็กน้อยให้พอดี ใช้อมแล้วค่อย ๆเคี้ยว กลืนเอาน้ำผ่านลงคอช้า ๆ ทำวันละ 3-4 ครั้ง อาการเจ็บคอก็จะทุเลาลงจนหาย
ตำรับยานี้ถ้าคุณผู้อ่านได้มีโอกาสไปที่หมู่บ้านห้วยหิน อ.สนามชัย เขตจ.ฉะเชิงเทรา สังเกตได้ทันที
เลยว่าเกือบทุกบ้านจะปลูกต้นส้มกบนี้ไว้หน้าบ้านและก็สอบถามว่าใช้ประโยชน์อะไรได้ ก็จะได้คำตอบ
ดังเช่น คุณเฉลียว จันทร์เจ๊ก
“ผมมีอาการเจ็บคอบ่อย ๆ บางทีก็เจ็บขึ้นมาเฉย ๆ ในคอมีเม็ดแดง ๆ กลืนอะไรไม่ค่อยจะได้ แม้เวลากลืนน้ำยังรู้สึกเจ็บ ถ้าเป็นอย่างนี้นะ ผมจะนึกถึงส้มกบทันทีครับ แต่ผมสังเกตนะว่าต้องกินไป 2 ครั้ง อาการเจ็บคอจึงค่อยทุเลาลง กินครั้งแรกยังไม่รู้ผลหรอกครับ ต้องกินถึง 2-3 ครั้ง จึงหายกินครั้งหนึ่งห่างกันสัก 3-4 ชั่วโมง เวลากินรสชาติเหมือนกับมะขามนี่แหละกินง่ายมาก ถ้าไม่ใส่เกลือจะมีรสเปรี้ยวมากนะครับ
หรืออย่างคุณสุดใจ วงษ์ศา หมู่บ้านห้วยน้ำใส อ.สนามชัยเขต เช่นกันเล่าว่า
“ถ้าผมกินข้าวเหนียว หรือกินขนมหวานมากๆ หรือตากแดดมากเกินไปจะรู้สึกร้อนใน ในปากและเพดานลิ้นเป็นฝ้า และมีเม็ดแดงขึ้นแถวเพดานลิ้นเจ็บที่ใต้ขากรรไกร (ต่อมน้ำเหลืองใต้ขากรรไกร) และเจ็บคอ ถ้าเจ็บตอนกลางคืน ตอนเช้าผมจะเก็บส้มกบมาล้างแล้วเคี้ยวกิน ทำงานไปเคี้ยวกินไป เคี้ยวไปสัก
4-5 ครั้ง ก็รู้สึกดีขึ้น แต่ถ้ากดตรงใต้ขากรรไกรยังรู้สึกเจ็บ ๆ อยู่ ผมเป็นอย่างนี้บ่อยบางทีเดือนละ 2 ครั้ง เป็นทีไรก็ใช้ส้มกบทุกครั้ง”
น่าแปลกดีนะครับที่พืชขนาดเล็ก ลำต้นแผ่เลื้อยไปตามพื้นดินอย่างส้มกบ จะสามารถแก้อาการเจ็บคอได้ จนโครงการฯ ได้ไปค้นพบรายงานการทดลองของประเทศอินเดียชิ้นหนึ่งรายงานว่าน้ำคั้นที่ได้จากต้นสดของส้มกบ มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย (เชื้อสแต๊ฟ) ซึ่งเชื้อตัวนี้เป็นตัวการทำให้เกิดเจ็บคอ ฝี และหนองที่แผล นี่ก็แสดงว่าส้มกบมีฤทธิ์ทางเภสัชแก้เจ็บคอได้บ้างและอยากจะบอกสรรพคุณของส้มกบอีกอย่างหนึ่ง คือใช้บรรเทาอาหารปวดฟัน ซึ่งคุณสุพจน์ อัศวพันธุ์ธนกุล หัวหน้าโครงการฯ ใช้กับตนเอง
“ตัวผมฟันไม่ค่อยดี มีอยู่วันหนึ่งปวดฟันเพราะฟันผุ ถ้าคุณเคยปวดจะรู้ดีว่าปวดขึ้นมาหงุดหงิดน่าดู ตอนแรกไม่รู้จะใช้ยาอะไรดี เพราะปวดจนนึกอะไรไม่ออก ยาฝรั่งผมก็ไม่อยากกินมานึกได้ว่าเคยเห็นพ่อใช้ส้มกบแก้ปวดฟัน จึงไปเก็บส้มกบที่หลังบ้าน มาทำอย่างที่พ่อผมทำ คือเอาทั้งต้นล้างให้สะอาด (รากไม่ใช่) ขยี้กับเกลือ แล้วเอาปิดไว้ที่ฟันซีกที่ปวด เฝ้าดูอาการ พอพักไปได้ประมาณครึ่งชั่วโมง ก็หายปวด อันที่จริงไม่ใช่ว่าจะหายปวดไปเลย ผมคิดว่าหายปวดเพราะประสาทถูกกดไว้ชั่วคราว คือรู้สึกว่าพอเวลาผ่านไป 3 ชั่วโมง ยาหมดฤทธิ์อาการปวดก็ขึ้นมาอีก ตัดเปลี่ยนยาใหม่ อาการปวดก็หายไป”
“แต่พอหายปวดผมรีบไปถอนฟันซี่ที่ผุนี่ออก เพราะเป็นการแก้ที่ต้นเหตุ อย่างแท้จริง”
วิธีนี้เคยใช้กับพ่อผม และคนข้างบ้านได้ผลดี แต่ถ้าปวดจนแก้มโย้ก็ไม่ไหวเหมือนกันครับ
ถ้าใครปวดฟันจะลองบรรเทาอาการไปก่อนก็ไม่เลว
จะเห็นได้ ส้มกบก็เป็นต้นไม้อีกต้นที่ใช้แก้เจ็บคอ และบรรเทาอาการปวดฟันได้ด้วย ประกอบกับเรื่องสมุนไพรเป็นเรื่องแปลกและซับซ้อน เช่นเรื่องแก้เจ็บคออย่างเดียวยังมีตัวยาตั้งหลายขนานใช้แก้ได้เหมือนกัน ดังนั้นเวลาใช้บางทีก็ใช้ได้ผล บางทีก็ไม่ได้ผล เป็นเพราะยาไม่ถูกกับโรค ถ้าใช้ไม่ได้ผลขนาดนี้ก็อย่าเพิ่งตีรวมว่าสมุนไพรไม่ได้เรื่องไปเสียหมดละ เพราะถ้าเราปฏิเสธสมุนไพรกันชนิดสุดโต่ง ความหวังที่จะให้ประชาชนมีสุขภาพดีถ้วนหน้า สามารถพึ่งตนเองได้ ก็ดูจะขาด ๆ หายๆ อะไรางอย่างนะครับ
ข้อควรรู้
1.ถ้าใช้ยานี้ติดต่อกัน 2 วัน แล้วอาการไม่ดีขึ้นควรหยุดและเปลี่ยนยาใหม่
2.ต้นส้มกบมีฤทธิ์ระคายเคืองกระเพาะ ถ้ากินทีละมาก ๆ หรือกินมากเกินไปทำให้รู้สึกคลื่นไส้
3.สำหรับผู้ไตไม่ดี หรือเป็นนิ่วในไต ไม่ควรกินสด ควรใช้วิธีต้มเอาน้ำมาอมกลั้วคอ (ไม่ควรกินลงไป)