หมอตุ๋ย
"ซี่นี้เป็นซี่สุดท้ายแล้วนะครับ ที่เหลืออยู่ในสภาพดี ถ้าคุณครูรักษาให้ดีด้วยการแปรงฟันอย่างถูกต้อง ผมเชื่อว่าคงไม่มีปัญหาอะไรอีกแล้ว ปีหน้าค่อยมาให้ผมตรวจอีกทีก็ได้"
ครูสมศรี
"ขอบคุณค่ะคุณหมอ แต่ก่อนไปดิฉันมีคำถามอยากถามคุณหมอหน่อยคะ ดิฉันดูทีวีเห็นมีโฆษณายาสีฟันผสมฟลูออไรด์ใช้ป้องกันฟันผุ เป็นไปได้ไหมคะ"
หมอตุ๋ย
"อ๋อ ! เป็นไปได้ครับ ฟลูออไรด์ป้องกันฟันผุได้ครับ"
ครูสมศรี
"คุณหมอช่วยเล่าให้ฟังบ้างได้ไหมคะ ดิฉันจะได้เล่าให้เด็กๆ ฟังได้ถูก เดี๋ยวนี้เด็กๆ ดูทีวีกันมาก มีคำถามมาถามดิฉันอยู่เรื่อย บางทีก็ตอบไม่ถูก"
หมอตุ๋ย
"ยินดีครับ..................
ความจริง ฟลูออไรด์เป็นแร่ธาตุธรรมชาติอย่างหนึ่งมีอยู่ทั่วไปทั้งในดิน ในน้ำ ในอาหารบางประเภท แต่ไม่รู้หรอกว่ามันมีประโยชน์ในการป้องกันฟันผุได้
จนเมื่อหลายปีก่อน ได้มีการสำรวจฟันผุกันในประเทศอเมริกา เขาพบว่ามีประชาชนในบางหมู่บ้าน มีฟันผุน้อยมาก ทำให้เกิดความสงสัยว่า ทำไมคนในหมู่บ้านนั้นฟันผุน้อยมาก จึงสำรวจกันอย่างละเอียดพบว่า นอกจากฟันไม่ผุแล้ว ในบางคน สีพื้นตกละ หรือมีสีนำตาลอีกด้วย
ได้มีการค้นหาสาเหตุกันจึงรู้ว่า หมู่บ้านนั้นมีฟลูออไรด์ในน้ำธรรมชาติมาก คนในหมู่บ้านรับฟลูออไรด์จากน้ำดื่มกันมาก จึงสันนิษฐานว่า ฟลูออไรด์น่าจะเกี่ยวข้องกับฟันผุ แล้วลงมือทำการวิจัยกัน
ได้ข้อสรุปตามที่สันนิษฐานไว้ คือ ฟลูออไรด์ป้องกันฟันผุได้ โดยฟลูออไรด์สามารถทำปฏิกิริยากับไฮโดรอกซี่ แอพพาไตต์ ซึ่งเป็นส่วนประกอบในเนื้อฟันและเคลือบฟัน ได้เป็นฟลูออโรแอพพาไตต์ ซึ่งแข็งขึ้นและทนทานต่อกรดที่มาละลายฟันได้ดีขึ้น ทำให้ฟันผุยากขึ้น ด้วยเหตุนี้เราจึงเอาฟลูออไรด์มาใช้ป้องกันฟันผุกันตามที่เขาโฆษณานั่นแหละ"
ครูสมศรี
"มิน่าล่ะ จึงเอามาผสมในยาสีฟัน มีวิธีอื่นอีกมั๊ยคะที่ใช้กัน นอกจากผสมในยาสีฟัน"
หมอตุ๋ย
"มีหลายวิธีครับ ผมจะเล่าให้ฟังทั้งหมดเลย.............
ฟลูออไรด์ที่เอามาใช้ประโยชน์ในการป้องกันฟันผุเราใช้กัน 2 รูปแบบครับ
แบบแรก ใช้ภายนอกตัวฟัน หมายถึงให้ฟลูออไรด์สัมผัสที่เคลือบฟันโดยตรงในปาก วิธีนี้ใช้กันในรูปของยาอมบ้วนปาก ยาสีฟัน น้ำยาเคลือบฟันที่หมอฟันใช้
อีกวิธีหนึ่ง เราใช้ภายในตัวฟัน คือ ใช้กิน ฟลูออไรด์จะถูกดูดซึมเข้ากระแสเลือดไปที่โพรงประสาทฟันแล้วเข้าไปในเนื้อฟัน วิธีนี้ใช้ในรูปของยาเม็ดฟลูออไรด์ซึ่งองค์การเภสัชมีขาย ราคาไม่แพง หรือน้ำยาฟลูออไรด์ใช้หยดผสมน้ำใช้ในเด็กเล็กๆ ที่กินยาเม็ดไม่ได้
การใช้ฟลูออไรด์จะได้ผลดีมากในเด็กตั้งแต่แรกเกิดจนถึง 14 ปี ซึ่งเป็นช่วงที่กำลังมีการสร้างฟัน ช่วงนี้ฟลูออไรด์จะเข้าไปทำปฏิกิริยาได้ดีมาก เขาเชื่อว่าถ้าใช้เป็นประจำจะลดฟันผุได้ถึงร้อยละ 60 ช่วยลดค่าใช้จ่ายในการทำฟันลงได้มากทีเดียว"
ครูสมศรี
"ยิ่งฟังยิ่งน่าสนใจ คุณหมอช่วยเล่ารายละเอียดวิธีใช้หน่อยได้ไหมคะ เผื่อดิฉันจะเอาไปใช้บ้าง"
หมอตุ๋ย
"ยินดีเป็นอย่างยิ่งครับ ผมจะเริ่มจากวิธีกินก่อนนะครับ
ชนิดกินมีขายในรูปของฟลูออไรด์เม็ดและน้ำ (ใช้หยด) จากการวิจัยพบว่า ถ้ากินน้ำที่ผสมฟลูออไรด์ 1 พีพีเอ็ม (หมายถึงฟลูออไรด์ 1 ส่วนในน้ำล้านส่วน) เป็นประจำ จะป้องกันฟันผุได้ผลดีที่สุด ด้วยเหตุนี้การใช้วิธีนี้ต้องคำนึงถึงปริมาณฟลูออไรด์ในน้ำดื่มที่กินอยู่ทุกวันด้วยว่ามีมากน้อยแค่ไหน จะได้ชดเชยได้ถูก ถ้ามีมากอยู่แล้วก็อาจไม่จำเป็นต้องใช้
คุณครูดูตารางนี้นะครับ 
วิธีนี้มีปัญหาในการใช้บ้าง เพราะเรายังไม่มีการสำรวจจำนวนฟลูออไรด์ในน้ำดื่มกันอย่างจริงจังในบ้านเรา เพราะหากอยู่ในที่ที่มีฟลูออไรด์ในน้ำดื่มมากอยู่แล้วก็ไม่จำเป็น
ถ้ากินมากเกินขนาด เกิน 2 พีพีเอ็ม (หมายถึง ฟลูออไรด์ 2 ส่วนในน้ำล้านส่วน) เป็นประจำก็จะเกิดโทษได้ คือ ทำให้ฟันแตกละ เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล ถ้ามากยิ่งขึ้นก็อาจทำให้มีคลื่นไส้อาเจียน มึนงง และถ้าเกินขนาดมาก ๆ อาจทำให้ตายได้
เวลาใช้จำต้องระมัดระวังหน่อย ไม่เหมือนวิธีอื่น ผมเองก็จนปัญญา ไม่ทราบว่าจะแนะนำขนาดอย่างไรดี เพราะในท้องถิ่นแต่ละแห่งมีจำนวนฟลูออไรด์ในธรรมชาติไม่เท่ากัน
ถ้าคุณอยากรู้จริง ๆ ลองส่งตัวอย่างน้ำไปสำรวจที่กรมวิทยาศาสตร์หรือคณะทันตแพทย์ศาสตร์ก็ได้ เขามีเครื่องมือตรวจ อาจช่วยเหลือได้
วิธีที่สอง คือ ฟลูออไรด์ในยาสีฟัน ตามที่คุณครูถามมานั้นแหละครับ ทุกวันนี้ ถ้ายาสีฟันยี่ห้อไหน ไม่มีฟลูออไรด์ผสมอยู่ด้วย รู้สึกเชยไปหน่อย ฟลูออไรด์ที่ผสมอาจอยู่ในรูปของ เอ็ม เอฟ พี โซเดียม ฟลูออไรด์ หรือ สแตนนัสฟลูออไรด์ก็ได้ เวลาสีฟัน ฟันจะสะอาดแล้ว ฟลูออไรด์ยังสามารถเอาไปช่วยทำให้เคลือบฟันแข็งแรงขึ้นด้วย เรียกว่า ยิงปืนนัดเดียวได้นกสองตัว วิธีนี้ผมแนะนำให้ใช้ แต่ถ้าจะถามผมว่า จะใช้ยาสีฟันยี่ห้อไหนดี ผมขอบอกว่า ยี่ห้อไหนก็ได้ ขอให้มีฟลูออไรด์ผสมอยู่ก็แล้วกัน
อีกวิธีหนึ่งก็คือ น้ำยาบ้วนปากฟลูออไรด์ เป็นวิธีที่ใช้กันมากในเมืองไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในโรงเรียน ผมอยากแนะนำให้คุณครูลองเอาไปใช้ที่โรงเรียนนะครับ ทำไม่ยากเลย ใช้น้ำยาฟลูออไรดร้อยละ 0.2 อมบ้วนปากอาทิตย์ละครั้งเท่านั้น
น้ำยาฟลูออไรด์เตรียมโดยละลายโซเดียมฟลูออไรด์ 200 มิลลิกรัมในน้ำสะอาด 1 ลิตร ให้นักเรียนอมบ้วนปากอาทิตย์ละครั้ง เวลาใช้ให้อมไว้ในปากอย่างน้อย 1 นาทีแล้วจึงบ้วนทิ้ง
โซเดียมฟลูออไรด์องค์การเภสัชมีขายหรือติดต่อขอที่ทันตแพทย์ในสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดก็ได้นะครับเขาจะมีให้
ผมคิดว่าเมื่อเราแนะนำการแปรงฟันอย่างถูกต้องเลี่ยงการกินลูกอม ท็อฟฟี่ และให้เด็กใช้น้ำยาฟลูออไรด์ด้วย อีกหน่อยคนบ้านเราจะไม่มีฟันผุ
วิธีสุดท้ายคือไปให้หมอฟันเคลือบฟลูออไรด์ให้ทำในเด็กอายุต่ำกว่า 14 ปี ทำปีละ 2 ครั้ง"
ครูสมศรี
"ขอบคุณคุณหมอมากค่ะ ที่ให้ความรู้ แต่ เอ๊ะ........คุณหมอไม่กลัวหรือคะ ถ้าใช้ฟลูออไรด์คนบ้านเราฟันไม่ผุ คุณหมอก็ไม่มีงานทำนะซิ"
หมอตุ๋ย
"ไม่ต้องเป็นห่วงครับ มีมีงานอย่างอื่นทำอีกมาก ทุกวันนี้ผมนั่งรักษาแต่ฟันผุอย่างเดียวผมก็จะแย่อยู่แล้ว ผมอยากให้คนในอำเภอเรารู้จักวิธีป้องกัน รักษาสุขภาพปากและฟันด้วยตนเอง ผมยังเชื่ออยู่เสมอว่า ทั้งคุณครู ทั้งเจ้าหน้าที่สาธารณสุข และประชาชน จะเป็นผู้รับผิดชอบร่วมกัน ลำพังผมคนเดียวทำไม่ได้หรอกครับ"