"ข้อมูลสมุนไพรเป็นรายงานการวิจัยเชิงเอกสารของโครงการพัฒนาเทคนิคการทำยาสมุนไพร ที่ได้จากการรวบรวมข้อมูลเบื้องต้น การแปล และเรียบเรียง จากหนังสือสมุนไพรไทย อินเดีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ อาฟริกา จีน ส่วนสรรพคุณตำรับยาและวิธีใช้รวมทั้งรายงานทางคลินิก มาจากพจนานุกรมสมุนไพรจีนฉบับสมบูรณ์ เพราะจีนได้ทำการรวบรวมข้อมูลจากการทดลองใช้และเสนอรายงานผลการรักษาผู้ป่วยไว้อย่างเป็นระบบ
ข้อมูลที่เสนอเหล่านี้ยังจำเป็นต้องมีการตรวจสอบ ทดลอง ปฏิบัติ เพื่อพิสูจน์ยืนยันให้แน่นอนอีก แต่คิดว่าการเสนอข้อมูลเหล่านี้จะเป็นการโน้มนำ กระตุ้น หรือท้าทายให้เกิดการศึกษา ค้นคว้า และพัฒนาความรู้เกี่ยวกับสมุนไพรของไทยเราให้กว้างขวางยิ่งขึ้น"
ชื่ออื่น
หญ้าขนหมู (แม่ฮ่องสอน), ซาเช่า (แต้จิ๋ว), ซัวฉ่าว (จีนกลาง), Nut Grass
ชื่อวิทยาศาสตร์
Cyperus rotundus L. วงศ์ Cyperaceae
ลักษณะต้น
เป็นพืชจำพวกกกคล้ายต้นหญ้า สูง 12 – 15 เซนติเมตร ที่เป็นลำต้นเกิดจากก้านใบหุ้มซ้อนกันเป็นรูปสามเหลี่ยม
ใบเล็กยาวคล้ายรูปหอก กลางใบเป็นร่อง
ช่อดอกพุ่งขึ้นจากกลางต้น ดอกยุ่ยไม่มีก้านดอก ดอกเล็กแห้งคล้ายดอกหญ้า ลำต้นใต้ดินเป็นหัวสีดำขนาดเท่าเมล็ดพุทรากลม และมีกลิ่นหอม เป็นวัชพืชขึ้นตามข้างทาง ทุ่งนา และที่รกร้าง
สรรพคุณ
ขับลม แก้อาการแน่นหน้าอก อาเจียน เข้ายาธาตุแก้ปวดท้อง ขับเหงื่อ ขับปัสสาวะ เป็นยากล่อมประสาท เป็นยาแก้ปวดในหญิงที่ประจำเดือนไม่ปกติ ลดการบีบตัวของกระเพาะปัสสาวะ ใช้แก้อาการคันตามผิวหนัง เป็นยาพอกฝีดูดหนอง
หมอพื้นบ้าน ใช้เป็นยาบำรุงทารกในครรภ์ ปรุงเป็นยาธาตุขับลมในลำไส้ และแก้อาการปวดท้องเนื่องจากท้องอืด เฟ้อ ใช้ผสมในลูกแห้งหมาก หรือแป้งเหล้า ในการทำแอลกอฮอล์ เพราะทำให้เกิดแก๊สเร็ว
ส่วนที่ใช้
ลำต้นใต้ดิน (หัว)
ตำรับยาและวิธีใช้
1. ขับลม ปวดท้อง บิด ใช้หัวแห้ง 5-10 กรัม ตำกับขิงจำนวนเท่ากัน คั้นเอาน้ำมาผสมกับน้ำผึ้งหรือน้ำต้มกินก่อนอาหารวันละ 3 เวลา
2. ฝีหนอง ใช้หัวสดล้างให้สะอาดตำพอก
3. น้ำมันหอมระเหยที่สกัดได้มีฤทธิ์ไล่แมลงและฆ่าแมลง