"ผวาตามกัน กลัวปลิงมุดเข้าท้อง !"
"กักตัวสาวมีปลิงในท้อง !"
นี่คือข่าวพาดหัวหน้าแรกของหนังสือพิมพ์รายวัน เมื่อต้นเดือนในต้นเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา
เรื่องมีอยู่ว่า นางทำนอง ยุพา ชาวอำเภอชุมแพ ขอนแก่น มีอาการอ่อนเพลีย หน้าซีดเซียว เนื่องจากมีปลิงเข้าท้องขณะออกจับกุ้งจับปลาในห้วย และพบว่ามีปลิงหลุดออกจากทวารหนักหลายตัว นางทำนองและญาติๆ เข้าใจว่าจะมีปลิงเป็นจำนวนร้อยๆ ตัวอยู่ในท้อง จึงได้ทำพิธีเรียกปลิงออกจากท้องโดยการฆ่าเป็ดเอาเลือดและกลิ่นคาวของเป็ดมาล่อ
เรื่องนี้ทำให้นางทำนองเสียกำลังใจถึงกับกินไม่ได้ นอนไม่หลับทีเดียว
"เรื่องมีปลิงออกลูกออกหลานในท้องถึงร้อยๆ ตัวตามข่าว ไม่น่าจะเป็นไปได้" ศาสตราจารย์นายแพทย์มุกดา กฤษณานนท์ แห่งภาควิชาเวชศาสตร์ ป้องกันและสังคม คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลได้ให้ความเห็นเรื่องนี้แก่ "หมอชาวบ้าน"
"ในขั้นนี้ สันนิษฐานว่า มีปลิงเข้าทางทวารหนักของนางทำนองหลายตัว ซึ่งอาจเข้าพร้อมกันในเวลาเดียวหรือต่างเวลากันหลายๆ ครั้งก็ได้"
ปลิงเข้าท้องมีอันตรายมากไหม
"เท่าที่เคยพบ ส่วนใหญ่ไม่เกิดอันตรายมากมายอะไร" คุณหมอมุกดา อธิบายเพิ่มเติม
ปลิงเป็นสัตว์ขนาดเล็ก ชอบอาศัยตามน้ำนิ่งๆ เช่นตามห้อยหนอง ลำธาร เมื่อคนลงไปอาบน้ำ หรือจับกุ้งจับปลา มันจะว่ายเข้าตัวคนโดยที่เราจะไม่รู้ตัว
อวัยวะที่ปลิงชอบเข้า คือ ทวารหนัก ช่องคลอด ท่อปัสสาวะ และอาจเข้าตา จมูก ปากก็ได้ แล้วปลิงจะเกาะอยู่ตามผนังของอวัยวะเหล่านี้ ทำการดูดเลือดจนอิ่มตัวแล้วจะหลุดออกมาเอง
ทีนี้อันตรายอยู่ตรงที่ว่า ปลิงปล่อยสารที่ทำให้เลือดไม่แข็งตัวออกมาด้วย ทำให้รอยแผลที่ปลิงเกาะดูดอยู่นั้น มีเลือดไหลซิบๆ กว่าจะหยุดก็กินเวลานานกว่าที่ควร จึงทำให้มีการเสียเลือด เช่น มีเลือดตามทวารหนัก ช่องคลอด หรือท่อปัสสาวะเป็นเลือด แต่ก็ยังโชคดีที่ส่วนมากจะเสียเลือดไม่มากและเลือดจะหยุดได้เอง ไมต้องเยียวยารักษาแต่อย่างใด
แต่จะมีบางคนที่อาจเสียเลือดมากจนซีดเซียวและอ่อนแรง บางครั้งถึงกับต้องให้เลือด
"ที่ร้ายแรงที่สุด ที่แพทย์เคยพบ คือ ปลิงไช เจาะไชทะลุผนังลำไส้หรือกระเพาะปัสสาวะเข้าไปในช่องท้อง ทำให้เกิดกรอักเสบในช่องท้อง มีอาการปวดในท้องอย่างมาก ท้องเกร็งแข็ง มีไข้ขึ้น ถ้าเป็นอย่างนี้ก็ต้องรีบผ่าตัด" คุณหมอมุกดาเล่าต่อพร้อมกับกล่าวย้ำว่า "กรณีอย่างนี้ก็พบอยู่เพียงไม่กี่รายเท่านั้น ไม่ใช่เกิดขึ้นกับทุกราย"
ชาวบ้านมีทางรู้ได้อย่างไรว่าถูกปลิงเข้า?
จะรู้ได้ก็ต่อเมื่อมีเลือดออกทางทวารหนัก ช่องคลอด หรือถ่ายปัสสาวะเป็นเลือดให้เห็นแล้วเท่านั้น ซึ่งก็แสดงว่าปลิงได้หลุดออกมาจากอวัยวะที่เกาะแล้ว ถ้าไม่มีอาการตกเลือด ก็ไม่สามารถบอกได้ว่ามีปลิงเข้า
ดังนั้นใครก็ตามถ้ามีเลือดออกจากทวารต่างๆ ผิดสังเกต หลังจากลงไปในห้วยหนองลำธาร ก็พึงสงสัยว่าถูกปลิงเข้าให้เสียแล้ว
หากสงสัยว่าถูกปลิงเข้าควรจะทำอย่างไร?
ถ้ามีเลือดออกไม่มาก แล้วหยุดได้เอง โดยที่ไม่มีอาการผิดปกติอื่นๆ เช่นไม่ซีดเซียว ไม่อ่อนแรง ไม่ปวดท้อง ก็คงไม่ต้องเยียวยาแต่อย่างใดเพราะปลิงได้หลุดออกมาเองหลังดูดเลือดจนอิ่มแล้ว
ถ้าเลือดออกมากหรือออกนานหรือปวดท้อง หรือปัสสาวะขัด (ขัดเบา) ก็ควรไปหาหมอ
มีวิธีใดที่ทำให้ปลิงหลุดออกจากอวัยวะที่เข้าบ้าง?
ถ้าสงสัยว่าปลิงเข้าทางทวารหนึ่งทวารใด แล้วยังไม่หลุดออกมา ถ้าอยู่ตื้นๆ มองเห็นได้ ก็ใช้เครื่องมือคีบออกมา แต่ถ้ามองไม่เห็นแล้ว แพทย์จะใช้น้ำเกลือเข้มข้นขนาดร้อยละ 15 หรือร้อยละ 20 สวนล้างเข้าอวัยวะที่ปลิงเข้า เช่น ทวารหนัก หรือช่องคลอดหรือกระเพาะปัสสาวะ จะช่วยให้หลุดออกมาเร็วขึ้น
"เคล็ดลับแบบพื้นบ้าน เช่น ใช้เลือดเป็ดล่อ หรือให้กินตั๊กแตนทันทีหลังปลิงเข้า คงบอกไม่ได้ว่าจะช่วยได้จริงหรือไม่ ที่หลุดออกมาได้ต้องไม่ลืมว่า แม้แต่ไม่ทำอะไร ก็หลุดออกมาได้อยู่แล้ว"
"ส่วนการดื่มน้ำผึ้ง ผสมมะนาวกับเกลือและน้ำชาจีน ตามแบบพื้นบ้านนั้น ไม่ยืนยันว่าจะได้ผลหรือไม่ คุณหมอมุกดาให้ความเห็น" แต่ถ้าจะใช้น้ำผึ้งสวนภายนอก ตามหลักก็ควรจะได้ผล จริงๆ ยังไม่เคยทดลอง หากจะลองดูบ้างก็คงไม่เสียหายอะไร ในเอกสารการแพทย์นั้น น้ำเกลือเข้มข้นหรือเค็มจัด หรือน้ำส้มได้ผลแน่นอน"