เนื่องในต้นเดือนตุลาคมนี้ เป็นโอกาสที่ นพ.คณิต ตันติศิริวิทย์ ผู้อำนวยการ โรงพยาบาลน่านจะได้เกษียณอายุ จึงอยากจะนำสิ่งดีๆ ที่ได้เรียนรู้จากนพ.คณิต และความเป็นพี่เป็นน้องของหมอเมืองน่านมาเล่าสู่กันฟัง เพื่อเผยแพร่ให้น้องๆ นักศึกษาแพทย์และแพทย์ใช้ทุนได้รับทราบกัน
เมื่อ 30 กว่าปีก่อนในขณะที่ผู้คนส่วนใหญ่ซึ่งหมายรวมถึงหมอหนุ่มๆ หาลู่ทางไปทำงานในเมืองใหญ่ที่เจริญ หนุ่มเมืองกรุงอย่างนายแพทย์คณิต ตันติศิริวิทย์ ผู้ซึ่งจบบอร์ดอายุรกรรมจากอเมริกา ทำไมจึงขอย้ายมาทำงานอยู่ที่จังหวัดน่าน และไม่ยอมย้ายไปไหนจนเกษียณอายุในต้นเดือนตุลาคมนี้
ความทรงจำต่อพี่คณิตครั้งแรกคือ ชายวัยกลางคนใส่เสื้อม่อฮ่อมคนหนึ่งที่มายืนคอยโบกให้รถที่นำแพทย์ใช้ทุนจากกรุงเทพฯ มาจอดที่หอพัก ใครจะไปนึกว่าผู้อำนวยโรงพยาบาลน่านมายืนคอยรับแพทย์ใช้ทุนที่จบใหม่อย่างเรา และในงานเลี้ยงต้อนรับวันแรก พี่คณิตคนเดียวกันนี้ที่ คอยจดจำชื่อของน้องแพทย์ ทันตแพทย์ และเภสัชกรได้ทุกคน และยังพาน้องๆ ไปเล่นน้ำสงกรานต์ แล้วจบด้วยการเลี้ยงไอศกรีม
อีกครั้งกับงานเลี้ยงรับน้องใหม่ พี่คณิตอีกนั้นแหละที่ร่วมแสดงละครกับแพทย์ใช้ทุนอย่างสนุกสนาน จนลืมไปว่า คนคนนี้คือ ผู้อำนวยการโรงพยาบาลจังหวัด เป็นประจำทุกปีใน 10 กว่าปี ที่พี่คณิตนั่งคุยกับน้องแพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกรที่มาใหม่ เพื่อรับฟังประวัติชีวิตของแต่ละคน และคอยสอดแทรกแง่คิด ประสบการณ์รวมทั้งการทำงานเป็นแพทย์และการดำรงชีวิต
แม้ว่าผมจะอยู่โรงพยาบาลชุมชน แต่ทุกครั้งที่ไปโรงพยาบาลน่าน จะมีความรู้สึกเหมือนว่าผมเป็นหมอในโรงพยาบาลน่าน ผมเคยไปขออุปกรณ์หลายอย่างที่โรงพยาบาลน่านไม่ใช้แล้วมาใช้ที่โรงพยาบาลชุมชน โดยนำของมาก่อนแล้วค่อยส่งหนังสือขอยืมตามมา พี่คณิตบอกว่า ทรัพย์สินทั้งหมดไม่ใช่ของโรงพยาบาลน่าน แต่เป็นของประชาชนชาวน่านทุกคน ถ้าอีกโรงพยาบาลหนึ่งไม่ได้ใช้ก็สามารถนำไปใช้ที่อื่นได้ ความรู้สึกว่าโรงพยาบาลน่านและโรงพยาบาลชุมชนเป็นโรงพยาบาลเดียวกัน เป็นสิ่งที่ผมรู้สึกได้
จำได้ว่าครั้งหนึ่งในช่วงสงกรานต์ ผมได้มีโอกาสเข้าไปในห้องพี่คณิต ผมเห็นของขวัญที่มีคนเอามาให้จำนวนมาก พี่คณิตได้บอกผมว่า "ของขวัญที่คนเขาเอามาให้นั้น เขาไม่ได้ให้นายคณิต แต่เอามาให้ผู้อำนวยการโรงพยาบาลน่าน ดังนั้นไม่ใช่ของของเรา" แล้วพี่คณิตก็บอกว่าจะนำไปให้เจ้าหน้าที่จับฉลากกันในช่วงปีใหม่ ตัวอย่างความสมถะ ความไม่โลภ ทั้งๆ ที่การรับของที่มีคนเอามาให้เป็นสิ่งที่คนอื่นๆ ก็ปฏิบัติกันนั้น ขนาดสิ่งที่ควรได้ยังไม่ยอมรับแล้วสิ่งที่ไม่สมควรได้ล่ะยิ่งไม่มีทางรับ ตัวอย่างจริงๆ เหล่านี้เป็นสิ่งที่สอนผมได้อย่างจับใจ
ภาพหมอคณิตผู้อำนวยการโรงพยาบาลน่าน ขับรถเก่าๆ สีเหลืองอายุนานกว่า 20 ปี ใส่เสื้อม่อฮ่อม ไปไหนมาไหนเป็นภาพที่ชินตา และราวกับอยากจะสอนว่าการมีตำแหน่งที่สูงไม่จำเป็นต้องใช้รถหรูหรา ให้สมฐานะ เพราะถ้าใจรู้สึกเต็มแล้ว ก็ไม่ต้องหาของหรูหรามาเติมใจที่ว่างเปล่าอีก
นอกจากความเป็นหมอ และเป็นผู้อำนวยการแล้วพี่คณิตยังเป็นนักทำงานประชาคม โดยสนับสนุนความเข้มแข็งของภาคประชาชน ให้เกิดการขับเคลื่อน สิ่งดีๆ หลายสิ่งหลายอย่างในเมืองน่าน ซึ่งรวมถึงการสร้างสุขภาพของประชาชนเมืองน่านด้วย
ชีวิตของแพทย์หลายคนมักจะดูแลแต่สุขภาพของคนอื่นจนบางครั้งก็ลืมสุขภาพของตนเองไป ลืมการออกกำลังกายที่เป็นยาที่ดีที่สุด จนในที่สุดก็ป่วยด้วยโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง แต่พี่คณิตนับเป็นแพทย์ที่เป็นตัวอย่างของการส่งเสริมการออกกำลังกายได้เป็นอย่างดี เพราะพี่คณิตเล่นกีฬาเกือบทุกชนิด ทั้งแบดมินตัน เทนนิส ปิงปอง บาสเกตบอล และยิ่งกว่านั้นคือยังเป็นแชมป์ได้ในเกือบทุกชนิดที่เล่น ด้วยความที่ไม่ได้เปิดคลีนิกส่วนตัว ตอนเย็นๆ ถ้ามีประชุมเลิกหัวค่ำ ก็จะเห็นพี่คณิตออกไปขี่จักรยานออกกำลังกายทุกครั้ง
การสร้างนักศึกษาแพทย์ และแพทย์รุ่นใหม่ให้มีอุดมการณ์ มีความพอเพียง สนใจงานสร้างเสริมสุขภาพและดูแลสุขภาพตนเองได้ดี คงไม่สามารถทำได้ด้วยการเรียนการสอนภายในห้องเรียน แต่ต้องอาศัยบุคคลจริงที่ทำได้จริง เป็นตัวอย่างเป็นแบบอย่างให้เราได้เรียนรู้ความงดงามของการใช้ชีวิตที่มีคุณค่า
ในปีนี้ หลังเดือนตุลาคมจะเป็นช่วงเวลาแห่งการเกษียณอายุของพี่คณิต ตันติศิริวิทย์ พี่ซึ่งดูแลน้องๆหมอไม่เฉพาะเรื่องการปรึกษาทางการแพทย์ แต่ให้คำปรึกษาถึงการดำเนินชีวิต พี่ที่เป็นตัวอย่างแห่งความสมถะ พอเพียง ซื่อสัตย์ พี่ที่ได้รับการยกย่องเชิดชูจากแพทยสภาให้เป็นแพทย์ดีเด่นในปี 2545 และได้รับรางวัลผู้บริหารภาครัฐดีเด่นประจำปี 2551 จากสมาคมบริหารโรงพยาบาล ที่สำคัญคือเป็นพี่ ซึ่งน้องๆ แพทย์เคารพรักและได้เรียนรู้ในจริยวัตรอันงดงามในตลอดช่วงการทำงานที่ผ่านมา
มีอาจารย์หมออาวุโสท่านหนึ่งเคยบอกว่า จะรู้ว่าใครเป็นคนอย่างไร ให้ดูในวันที่เขาไร้ซึ่งอำนาจ ผู้คนที่รู้จักจะปฎิบัติอย่างไรกับเขา จะยังคงเคารพนับถือหรือหนีหาย สำหรับพี่คณิตแล้วผมเชื่อแน่ว่า พี่คณิตจะยังเป็นพี่คณิตคนเดิมที่น้องๆ เคารพรัก และศรัทธา เป็นหมอคณิตที่ชาวบ้านรัก และแบบอย่างการดำเนินชีวิตของพี่คณิตจะเป็นแบบอย่างที่งดงามและงอกงามในใจของหมอเมืองน่านทุกคนต่อไป
พงษ์เทพ วงศ์วัชรไพบูลย์ พ.บ.
เลขาธิการมูลนิธิแพทย์ชนบท และอดีตประธานชมรมแพททย์ชนบท