โรคทุราวสา คือ โรคเกี่ยวกับน้ำปัสสาวะเป็นสีต่างๆ 4 อย่าง ตามคัมภีร์แพทย์แผนโบราณ มีอาการปัสสาวะออกมาเป็นสีต่างๆ เจ็บปวดหัวหน่าว ปวดเมื่อตมร่างกาย แสบร้อนตามทางเดินปัสสาวะ มีไข้สะบัดร้อน สะบัดหนาว ครั่นเนื้อครั่นตัว อ่อนเพลีย ไม่มีกำลัง เส้นเอ็นตึง อาการไข้มีบ้างบางเวลา แต่ไม่มีปวดท้องปัสสาวะไม่มีเม็ดกรวด เม็ดทราบ ปัสสาวะไม่ขัด หมอโบราณกล่าวว่าเป็นน้ำปัสสาวะพิการ หรือน้ำมูตรที่ชั่วร้าย ไตทำหน้าที่ไม่ดี จึงทำให้เกิดน้ำปัสสาวะผิดปกติเป็น 4 อย่าง ดังนี้
ปัสสาวะออกมาเป็นสีขาว ขุ่นข้นดั่งน้ำข้าวเช็ด
ตัวยา การบูร เทียนดำ ลูกเอ็น อำพันทอง แห้วหมู ขิงแห้ง หนักสิ่งละเท่าๆ กัน
วิธีทำ บดเป็นผง กินครั้งละ 1 ช้อน กาแฟ ละลายน้ำผึ้งกินวันละ 3 เวลาก่อนอาหาร
ปัสสาวะออกเป็นสีเหลือดังน้ำขมิ้น
ตัวยา ลูกสมอไทย มหาหิงคุ์ รากเจตมูลเพลิงแดง สารส้ม สุพรรณถัน (กำมะถัน) หนักสิ่งละ 1 สลึง เทียนดำหนัก 1 บาท ดอกคำไทยหนัก 2 บาท
วิธีทำ บดเป็นผง กินครั้งละ 1 ช้อนกาแฟ ละลาน้ำมะนาวกินวันละ 3 เวลาก่อนอาหาร
ปัสสาวะออกมาแดงดังน้ำฝางต้ม
ตัวยา หัวแห้วหมู รากมะตูม เทียนดำ รากเสนียด ใบสะเดา รากอังกาบ ลูกเอ็น โกศสอ เกลือสินเธาว์ หนักสิ่งละเท่าๆ กัน
วิธีทำ บดเป็นผง กินครั้งละ 1 ช้อนกาแฟ ละลายกับน้ำอ้อยแดง กินวันละ 3 เวลาก่อนอาหาร
ปัสสาวะออกมาสีดำดังน้ำคราม
ตัวยา รากหญ้านาง เถาวัลย์เปรียง รากกระทุงหมาบ้า ฝาง หัวแห้วหมู หัวหญ้าชันกาด แก่นขี้เหล็ก รากตะไคร้ หางนาค แก่นขี้เหล็ก รากตะไคร้ หางนาค ขมิ้นอ้อน ไพล รากพุงดอ รากหวายขม หนักสิ่งละเท่าๆ กัน
วิธีทำ เอาตัวยาใส่หม้อต้มเคี่ยวให้น้ำงวด กินครั้งละ 3-4 ช้อนโต๊ะ วันละ 3 เวลาก่อนอาหาร
ตัวยาเหล่านี้ ถ้าอยู่ในชนบทพอหาเอาเองได้ ตัวยาทุกอย่างทุกขนานต้องสะอาดดี ขนานที่ทำยาบด ตัวยาต้องแห้งสนิทและไม่เก่าจนตัวยาผุ ตัวยาจะไม่มีคุณภาพ กินแล้วจะไม่ได้ผล ขนานที่เป็นยาต้ม ใช้ตัวยาสดก็ได้แห้งก็ได้ และต้องให้ตัวยาสะอาดเช่นกัน
โรคทุราวสานี้ เป็นโรคน้ำปัสสาวะเป็นพิษตามที่บอกไว้ข้างต้นแล้ว มีลักษณะอาการที่น่ากลัวมาก แต่ไม่ใช่โรคนิ่ว โบราณบอกว่าเกิดจากการกลั่นกรองของไตทำหน้าที่ไม่ดี ผู้เขียนนำมาเขียนเพื่อให้ผู้อ่านที่สนใจได้รู้เรื่องและชื่อโรคภัยไข้เจ็บของหมอโบราณแต่เก่าก่อนหมอโบราณได้แต่มีการสังเกตอาการ เมื่อพบลักษณะน้ำปัสสาวะเช่นนี้ ก็วินิจฉัยว่าเป็นโรคทุราวสา รู้กันในหมู่หมอโบราณ และได้ใช้ยาดังกล่าวรักษากันมา จึงได้เขียนเป็นตำราหลักไว้ในแพทยศาสตร์สงเคราะห์ เป็นตำราหลวงที่ใช้ในการศึกษาวิชาแพทย์แผนโบราณกันต่อมา
ท่านที่ใช้ยานี้แล้วอาการไม่ดีขึ้น ภายใน 5-7 วัน ควรไปหาแพทย์หลวงที่โรงพยาบาลตรวจตราดูให้แน่นอนอีกครั้ง ที่นำมากล่าวไว้นี้สำหรับผู้อยู่ห่างไกลหมอและโรงพยาบาล จะได้ใช้บรรเทาไปก่อน เพราะยาโบราณจะอยู่ในลักษณะ ลางเนื้อชอบลางยาก็ได้ และนี่ก็เป็นยาสมุนไพรพื้นบ้าน พอจะหามาทำกินเองได้ ใช้แล้วถ้าไม่ดีขึ้น ก็ต้องรีบไปหาหมอแผนปัจจุบันตรวจรักษาต่อไป