2.ยาถ่ายพยาธิ
มะเกลือ (มะเกีย, มักกลือ, เกลือ, ผีเผา)
ใช้ผลมะเกลือสด จำนวนเท่าอายุคนไข้ แต่ไม่เกิน 25 ผล (เด็กอายุต่ำกว่า 10 ขวบ ห้ามใช้) ตำแล้วคั้นเอาน้ำใส่กะทิหรือน้ำปูนใส กินขณะท้องว่าง ใช้ถ่ายพยาธิปากขอ พยาธิตัวตืด และพยาธิเข็มหมุด ได้ผลดีมาก
หาด (หาดขนุน, มะหาด, กาแย, ตาแป, ตาแปงหาดใบใหญ่)
ผงปวกหาด หนัก 3-4 กรัม หรือ 1 ช้อนโต๊ะพูนๆ กินกับน้ำมะนาวตามด้วยยาถ่าย จะขับพยาธิตัวตืดได้ดีมาก (ปวดหาดได้จากส่วนของแก่นหาด)
ทับทิม (มะก๊อ)
เปลือกสดของรากทับทิม 60 กรัม ใส่ก้านพลูหรือผลกระวาน ลงไปพอสมควร เพื่อแต่งรสแล้วต้มกับน้ำ 4 ถ้วยแก้ว เคี่ยวให้เหลือเพียง 2 ถ้วยแก้ว กินครั้งละครึ่งถ้วยแก้ว 2-3 ครั้ง ควรอดอาหารก่อนกินยาพยาธิตัวตืดจะออกตามมาเมื่อกินยาถ่ายตาม (ต้องใช้เปลือกรากสดๆ )
สะแกนา (สะแก, แพ่ง, ขอยแย้, จองแค่, แก, ซังแก)
เด็กที่มีพยาธิไส้เดือน ใช้เมล็ดในของสะแกนา จากผลที่แก่แล้ว 1 ช้อนหวาน หั่นผสมกับไข่ทอดกิน
เล็บมือนาง (จะมั่ง, มะจีมั่ง, จ๊ามั่ง, ไท้หม่อง, อาตอนิง)
เด็กที่มีพยาธิไส้เดือน ใช้เมล็ดในของเล็บมือนาง 4-5 เมล็ด หั่นทอดกับไข่กิน
3.ยาแก้ท้องขึ้น อืดเฟ้อ
กระเทียม (หอมเทียม, หอมขาว)
หัวกระเทียมสดๆ กินเป็นยาช่วยขับลม
ขิง (ขิงเผือก)
น้ำต้มของขิงแก่ๆ กินเป็นยาขับลม แก้ท้องอืด ท้องขึ้น ท้องเฟ้อ กินเป็นประจำทุกวันได้ ถ้าเป็นผงขิงแก่แห้ง ใช้ประมาณ 1 ช้อนโต๊ะปาดๆ (0.6 กรัม) ชงกับน้ำร้อนจะเติมน้ำตาลเล็กน้อยก็ได้
กะเพรา (กะเพราขาว, กะเพราดำ, กะเพราขน, กอมก้อดำ)
ในเด็กอ่อนใช้ใบกะเพรา (กะเพราแดงจะแรงกว่ากะเพราขาว) ขยี้ตาบริเวณท้อง แก้ท้องขึ้น ท้องอืด ท้องเฟ้อ
กะเพราใบแห้ง ใช้ชงน้ำเป็นยาขับลม ใช้ประมาณ 1 หยิบมือ ถ้าบ่มเป็นผง ประมาณ 1 ช้อนโต๊ะ (คนโบราณแกงเลียงใบกะเพราในสตรีหลังคลอด เพื่อช่วยขับลม บำรุงธาตุ)
ช้าพลู (พลูนก, ผักปูนก, พลูลิงนก, นมวา, ผักอีเลิศ, ผักอีไร)
ใช้รากช้าพลูประมาณ 1 กำมือ ต้มกินแก้ท้องขึ้น ท้องอืด ท้องเฟ้อ
ดีปลี
ใช้ผลดีปลี 10-15 ผล ต้มน้ำดื่มกิน แก้ท้องขึ้น ท้องอืด ท้องเฟ้อ
กานพลู
ใช้ส่วนของผล ใช้ 1 ผลทุบ ใส่ขวดนมเด็ก จะป้องกันเด็กท้องขึ้น ท้องอืดในผู้ใหญ่ใช้ประมาณ 4-6 ผล ทุบชงน้ำกินครึ่งถ้วย
4.ยาแก้ท้องอืด
ชา (เมี่ยง, เมี่ยงป่า)
ใช้ใบชา ชงน้ำแก่ๆ ดื่มเป็นยาฝาดสมาน แก้ท้องเดิน
สมอพิเภก
ใช้ผลสมอพิเภกแก่ๆ 5-6 ผล ต้มน้ำ เคี่ยวให้ข้นกินแก้ท้องเดิน
ฝรั่ง (มะป่น, มะก้วย, มะมั่น, มะจีน, สีดา, ยามู, ชมพู่, ยะมูบุเตมันเยา, ยะริง)
ใช้ใบฝรั่งสด ประมาณ 6-7 ใบเคี้ยวให้ละเอียด แล้วกลืนน้ำตามลงไป หรือจะใช้ใบหรือเปลือกต้น 1 กำมือ ต้มน้ำกินอาการท้องเดินจะทุเลาลง
ทับทิม
ใช้เปลือกของผลทับทิม ฝนกับน้ำกิน 1-2 ครั้ง แก้ท้องเดิน
หมากดินน้ำค้าง
ทั้งต้น ใช้แก้ท้องเดิน
5.ยาขับปัสสาวะ
หญ้าหนวดแมว (พยับเมฆ)
ใช้ใบหญ้าหนวดแมวสดๆ 1 กำมือ ต้มกับน้ำ กินเป็นยาขับปัสสาวะ
(อ่านต่อฉบับหน้า)