การแสบร้อนในปากเป็นอาการที่อาจปรากฏขึ้นมากับใครเมื่อไรก็ได้ วันใดวันหนึ่งท่านอาจมีความรู้สึกแสบร้อนในปาก เช่น อาจปรากฏที่ลิ้น หรือข้างแก้ม อาการแสบร้อนอาจทำให้รู้สึก
รำคาญในระยะแรกๆ และคิดว่าอีกสักประเดี๋ยวคงหาย แต่วันรุ่งขึ้นและอีกหลายวันก็แล้ว บ้วนปากก็แล้ว แปรงฟันแปรงแล้วแปรงอีกก็แล้ว อ้าปากให้เพื่อนดูหรือส่องกระจกดูด้วยตนเองจนคอจะเคล็ดก็แล้ว ไม่เห็นมีอะไรผิดปกติ ก็ยังไม่หาย กลับรู้สึกจะแสบร้อนเพิ่มขึ้นด้วยซ้ำ ความรู้สึกเพียงรำคาญจะเปลี่ยนเป็นความรำคาญบวกความหงุดหงิด,ความกลัว (เช่น จะเป็นมะเร็งแล้วละมั้ง…เรา) และชักจะทนไม่ค่อยได้ อาหารที่เคยกินอร่อยหรือเห็นแล้วตั้งใจว่าจะกินให้อร่อย พอตักใส่ปากกลับไม่อร่อยเหมือนใจคิด จะเผ็ดสักนิด เค็มไปสักหน่อย ก็ให้รู้สึกแสบร้อนเพิ่มขึ้น เรื่องที่เคยคุยสนุกปากพออ้าปากคุยได้ 2-3 ประโยคก็หมดอารมณ์ ถ้ามีอาการอย่างนี้ก็ลองสังเกตทบทวนดูถึงเรื่องราวที่จะพูดถึงต่อไปนี้ ท่านอาจทำให้หายด้วยตนเองได้ โดยไม่ต้องใช้เวทย์มนต์คาถาหรือเอายาอะไรใส่เข้าไป แปะเข้าไป จนเกิดโรคแทรกซ้อนขึ้น
การแสบร้อนในปาก แม้โดยตัวเองไม่ใช่โรค แต่เป็นอาการที่ชอบแสดงออกที่ปาก เพราะปากของคนเราปกคลุมด้วยเยื่อบุอ่อนที่เป็นด่านต้นที่มีคุณสมบัติมีความไวต่อการเปลี่ยนแปลงหลายอย่างที่สัมพันธ์กับความผิดปกติหรือการเกิดโรคทั่วๆ ไปของร่างกาย และมีบ่อยๆ ที่แสดงออกด้วยอาการแสบร้อนในปาก โดยที่ปากอาจมีการเปลี่ยนแปลงไปบ้างเพียงเล็กน้อย เช่น อาจมีปากแห้งหรืออย่างมากอาจมีแผลร่วมด้วย เป็นต้น หรือบางครั้งอาจสังเกตว่าไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลงไปเลยก็ได้
อาจแบ่งสาเหตุที่ทำให้เกิดการแสบร้อนในปากได้คร่าวๆ เป็น 2 พวกคือ
พวกแรก (ซึ่งมีจำนวนไม่ถึงครึ่งเมื่อเทียบกับพวกที่สอง)
เป็นพวกที่มีอาการแสบร้อนในปากที่พอจะบอกสาเหตุได้ เช่น อาจเกิดจากการระคายเคืองในปาก จากขอบฟันคมที่เนื่องจากฟันสึกหรือบิ่นหรือแตกหัก ในบางคนที่ฟันหลอและใส่ฟันไว้ จะเป็นชนิดถอดได้หรือติดแน่นก็ตาม หรือในรายที่ใส่เครื่องมือจัดฟันไว้ อาจมีแง่มุมที่คม ทำให้ระคายเคืองต่อเนื้อเยื่อในปากได้
บางคนมีหินน้ำลาย (หินปูนน่ะแหละ) เกาะจับที่ฟัน และหวงเอาไว้ จะเป็นเพราะไม่ทราบ กลัวเจ็บ ไม่มีเงิน ไม่มีเวลาจะไปหาหมอหรือไม่อยากขูดเพราะเข้าใจเอาเองว่า (ซึ่งเป็นความเข้าใจที่ผิด) มีหินปูนเกาะเอาไว้มากๆ ดี เหมือนถมหินปักตอแน่นดี เก็บถนอมเอาไว้จนยิ้มทีเห็นคราบเหลืองหรือดำประดับด้วยเหงือกแดงอร่ามหรือแดงม่วงช้ำ อย่างนี้ละก็นอกจากเหงือกจะอักเสบ,ติดเชื้อ,อาหารหมักหมมและอาจตามมาด้วยมีหนองรอบๆ รากฟัน และกระดูกรอบรากฟันละลายตัวแล้ว ยังเป็นสาเหตุทำให้เกิดการระคายเคืองหรืออักเสบข้างแก้มโดยเฉพาะที่ลิ้น เพราะลิ้นเคลื่อนไหวอยู่เสมอ และเกิดอาการแสบร้อนขึ้นได้
หรืออาจเป็นแผลจากโรคทางกายทั่วไป เช่น ในผู้ที่เป็นโรคโลหิตจาง, เบาหวาน, ขาดวิตามิน บี เป็นต้น ซึ่งจะร่วมกับการมีลิ้นเรียบแดงชัดเจน
โรคบางชนิดที่มีความผิดปกติเกดขึ้นในปาก และตามมาด้วยมีอาการปวดเสียงแทงจี๊ดๆ จ๊าดๆ ในปากจนถึงใบหน้าก็มี เช่นในรายที่มีปลายประสาทอักเสบหรือโรคบางชนิดทำให้เกิดแผลขึ้นในปาก เช่น โรคติดเชื้อ เป็นต้น ก็อาจมีปวดแสบปวดร้อนเวลากินอาหารได้
ส่วนพวกที่สอง
เป็นพวกที่มีอาการปวดแสบปวดร้อนโดยไม่พบสาเหตุหรือสาเหตุไม่ชัดเจน พวกนี้พบบ่อยกว่าพวกแรก โดยเฉพาะในคนวัยกลางคนขึ้นไป หรือหากเป็นในหญิง ก็มีพบบ่อยระยะหลังหมดประจำเดือน และในกลุ่มนี้ จะไม่พบการเปลี่ยนแปลงในปากที่เห็นได้แต่อย่างไร การปวดแสบปวดร้อนมักเกิดเมื่อรู้สึกอ่อนเพลีย, เหนื่อยล้า,หรืออยู่ในภาวะวิตกกังวล , มีความทุกข์เกาะกินใจที่ไม่สามารถปล่อยวางได้ บางคนเสียความรัก, ความเหงาว้าเหว่, ปัญหาครอบครัว, ปัญหาความเจ็บป่วยเรื้อรัง, ความกลัวเป็นมะเร็ง หรือความกดดันจากอะไรก็ตามทีต่างๆ เหล่านี้อาจทำให้ปรากฏอาการปวดแสบปวดร้อนในปากขึ้นได้ และมีบ่อยๆ ที่พบว่า เริ่มมีอาการแสบร้อนในปากขึ้นภายหลังจากไปทำอะไรสักอย่างหนึ่งในปากมา เช่นไปอุดฟันมาหรือไปครอบฟันมา ซึ่งไม่น่าจะเป็นเหตุให้เกิดอาการอักเสบร้อนแต่อย่างใด
ฉะนั้นวันใดวันหนึ่งเมื่อตื่นขึ้นมา และพบว่ามีอาการแสบร้อนในปาก ซึ่งส่วนมากจะปรากฏที่ลิ้นจะเป็นปลายลิ้นหรือบริเวณโคนลิ้นด้านข้างก็ตาม และหากยังไม่มีเวลาที่จะไปพบแพทย์ เพราะต้องรีบทำมาหากินตัวเป็นเกลียวอยู่ ก็ลองสำรวจดูตนเองไปพลางๆ ก่อน ถ้าพอจะทราบสาเหตุได้บ้างเช่นนี้ การแสบร้อนในปากอาจเป็นสิ่งบอกเตือนตนเองว่า เป็นโรคกายหรือใจ ซึ่งอาจหายได้โดยตนเอง หรือโดยแพทย์
วิธีปฏิบัติตนง่ายๆ เมื่อรู้สึกว่ามีอาการแสบร้อนในปาก
1) สังเกตว่า น่าจะมีสาเหตุมาจากอะไร
2) ถ้าเหตุนั้นอยู่ในวิสัยที่สามารถจะแก้ไขได้ด้วยตนเอง ก็ให้กระทำเสียก่อน เช่น สาเหตุจากใส่ฟันชนิดถอดได้ ก็ควรใส่ฟันนั้นเฉพาะเวลาที่จำเป็นจริงๆ เท่านั้น นอกจากนั้นให้ถอดออก
3) ตำแหน่งตรงที่แสบร้อน ให้ดู (ดูเองหรือให้ผู้อื่นช่วยดู) ว่า มีแผลหรือไม่ หากมีแผล ควรปรึกษาทันตแพทย์ได้ และต่อมารู้สึกว่าแผลนั้นค่อยๆ หายและหายสนิทภายใน 2 อาทิตย์แล้ว ส่วนใหญ่จะเป็นแผลชนิดไม่รุนแรง
4) หากการแสบร้อนร่วมกับมีรอยอักเสบในปาก หรือมีมุมปากแตก และหาสาเหตุด้วยตนเองไม่พบ ถ้าอยู่ในวิสัยที่จะหาวิตามิน บีรวม ได้ไม่ยาก ก็ให้กินยาวิตามิน บีรวมครั้งละ 1-2 เม็ด วันละ 3 เวลา หลังอาหาร นาน 3-4 สัปดาห์ ถ้าอาการดีขึ้นและหายไปในระยะเวลาประมาณ 10-14 วัน อาจมีสาเหตุจากขาดวิตามิน บี ได้
5) กินอาหารมีประโยชน์ พักผ่อนให้เพียงพอและทำใจให้สบาย ถึงร่าเริงไม่ได้ก็พยายามให้เบิกบานในหัวใจไว้ ทุกข์-สุข เป็นเรื่องธรรมชาติเป็นสมบัติของทุกคน
6) มีเวลา ไปพบทันตแพทย์หรือแพทย์เสีย