สารเอฟรีดีน
www.ephedrine-ephedra.com
เมื่อเร็วๆ นี้ มีข่าวที่แพทย์ได้รับสารเอฟรีดีนเกินขนาดจนทำให้สงสัยว่าผู้ป่วยมีอาการทางระบบประสาทจากสารดังกล่าวหรือไม่. ท่อง WWW ไปกับ "คลินิก" ฉบับนี้จึงขอเสนอเรื่องเกี่ยวกับสารดังกล่าวโดยแนะนำ website ที่ชื่อว่า www.ephedrine-ephedra.com [2].
สารเอฟรีดีน เป็นวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทประเภท 2 ที่มีข้อบ่งใช้ทางการแพทย์เพื่อบำบัดโรค โดยเป็นยาฉีดในห้องฉุกเฉิน และห้องผ่าตัด ในกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการช็อก ใช้สำหรับกู้ชีพยกระดับความดัน รวมถึงเป็นยาบรรเทาอาการหอบหืดชนิดเฉียบพลันปานกลางถึงรุนแรง และบรรเทาภาวะหลอดลมหดเกร็งเนื่องจากอาการแพ้ต่างๆ ซึ่งมีการใช้น้อยลง เนื่องจากมียาอื่นที่มีฤทธิ์ดีกว่ามาทดแทน โดยการ ใช้สารออกฤทธิ์ดังกล่าวในโรงพยาบาลจะต้องมีการขออนุญาตครอบครอง และสั่งซื้อจาก อย.เพียงผู้เดียว.
ยาเอฟรีดีนอาจเป็นวัตถุสังเคราะห์หรืออาจได้มาจากมาฮวง หรือมั่วอึ้ง เป็นยาสมุนไพรตามพระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 อนุญาตให้ใช้เป็นส่วนผสมในยาแผนโบราณ โดยต้องได้รับอนุญาตนำเข้าและขึ้นทะเบียนตำรับยาก่อน. ปัจจุบันมีตำรับยาที่ขึ้นทะเบียน 75 ตำรับ เป็นยานำเข้า 14 ตำรับและเป็นยาผลิตในประเทศ 61 ตำรับ. ส่วนมากเป็นยาบรรเทาอาการไอ หอบหืด โดยมีปริมาณของเอฟรีดีนในเกณฑ์ที่กำหนดสำหรับกินใน 1 มื้อ ไม่เกิน 2 กรัม โดยไม่แนะนำให้กินต่อเนื่องเป็นเวลานาน แต่ใช้เมื่อมีอาการเท่านั้น และห้ามใช้กับผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคเบาหวาน หรือโรคต่อมไทรอยด์ โดยมาฮวงถือเป็นสมุนไพรดั้งเดิมที่มีการใช้มานานกว่า 400 ปี หากใช้ในลักษณะที่เหมาะสมก็ไม่มีปัญหา.
ในสหรัฐอเมริกา สารนี้มีจำหน่ายเป็นรูปสารอาหารในชื่อต่างๆ กัน โดยมีสรรพคุณในการเพิ่มพลังโดยเฉพาะนักกีฬา แต่การบริโภคมากเกินไป จะทำให้เกิดอาการผิดปกติ เช่น hypertension, palpitations, neurophathy, myopathy, psychosis, stroke, memory loss, heart rate irregularities, insomnia, nervousness, tremors, seizures, heart attacks หรืออาจถึงแก่ความตายได้ โดยมีรายงานแล้วกว่า 800 ราย ซึ่ง 50 รายถึงแก่กรรม.
นับเป็นยาอันตรายขนานหนึ่งที่แพทย์ควรเฝ้าระวังเมื่อสั่งให้ผู้ป่วยใช้ในเวชปฏิบัติ.
ซำแก้ว หวานวารี พ.บ., รองศาสตราจารย์, ศูนย์เวชศาสตร์ชุมชน, คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี, มหาวิทยาลัยมหิดล