นับแต่เริ่มการพัฒนาคุณภาพโดยกระบวนการ Hospital Accreditation ทำให้คำว่าการดูแลผู้ป่วยแบบสหสาขาวิชาชีพเข้ามาสู่โรงพยาบาลต่างๆ ที่เข้าร่วมกิจกรรม โดยมีการจัดคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพคลินิกบริการหรือทีมนำทางคลินิก (clinical lead team) แต่ส่วนใหญ่ผู้ปฏิบัติมักเรียกกันว่าทีม PCT มากกว่า มาจากคำว่า patient care team เป็นทีมดูแลผู้ป่วย. อาจแบ่งออกเป็นตามสาขาสูตินรีเวช ศัลยกรรม กุมารเวชกรรมแบบโรงพยาบาลใหญ่หรือแบ่งออกเป็นกลุ่มโรคเช่นทีม PCT ลูกเกิดรอดแม่ปลอดภัย, ทีม PCT ยาเสพติด, ทีม PCT เอดส์และวัณโรค เป็นต้น. ในส่วนของบ้านตากจะเป็นแบบหลัง ในช่วงแรกคนมักจะเข้าใจว่าเป็นทีมรักษา ผู้ป่วยมากกว่าโดยตีคำว่า care เป็นการดูแล รักษาแต่จริงๆ แล้วผมเองคิดว่าการดูแลน่าจะหมายถึง การส่งเสริม ป้องกันควบคุมโรค รักษาพยาบาลและฟื้นฟูสภาพแบบผสมผสานมากกว่า ถ้ารักษาอย่างเดียวก็น่าจะไปใช้คำว่า patient cure team ไม่ใช่ patient care team.
การดูแลแบบสหสาขาวิชาชีพ (multidisciplinary teamwork) ก็เนื่องจากวิทยาการทางด้านสุขภาพมีมากขึ้นทำให้เกิดความเฉพาะด้านของแต่ละวิชาชีพที่แพทย์คนเดียวอาจจำได้ไม่หมด ทำคนเดียวไม่ได้ จึงต้องใช้ความสามารถของวิชาชีพอื่นๆ มาช่วยเสริมในการดูแลผู้ป่วยด้วย เพื่อให้มีการดูแลแบบผสมผสาน (comprehensive care) และองค์รวม (holistic care). แต่พอเริ่มกิจกรรมโรงพยาบาลสร้างเสริม สุขภาพการทำงานเป็นทีมสหสาขาวิชาชีพก็ยิ่งมีความสำคัญมากขึ้นเพราะได้เน้นความหมายของสุขภาพหมายถึง สุขภาวะทางด้านร่างกาย จิตใจ สังคมและเชาวน์ปัญญา ทำให้ต้องดูทั้งที่บ้าน ชุมชน ในโรงพยาบาลเราเองและในโรงพยาบาลอื่นที่เราต้องส่งผู้ป่วยไปรักษา.
ในโรงพยาบาลบ้านตากได้มีการจัดตั้งคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพเกี่ยวกับการดูแลผู้ป่วย (ดูแลหรือ care ของเราให้หมายถึงผสมผสานทั้ง 4 ด้านเลย) มี 2 ชุดคือ คณะกรรมการพัฒนาระบบบริการ มีกรรมการที่เป็นตัวแทนของงานต่างๆ ที่อยู่ในระบบบริการผู้ป่วยและอีกคณะชื่อคณะกรรมการพัฒนาคลินิกบริการหรือ PCT มีตัวแทนกรรมการมาจากวิชาชีพต่างๆ เป็นสหสาขาวิชาชีพทั้งแพทย์ ทันตแพทย์ เภสัช กายภาพ แล็บ เอกซเรย์ แพทย์แผนไทย โภชนาการ. ในส่วนพยาบาลก็แยกออกเป็นพยาบาลฉุกเฉิน พยาบาลหอผู้ป่วย พยาบาลสุขศึกษา พยาบาลชุมชน โดยเน้นตัวแทนแบบสหสาขาวิชาชีพ สนใจที่ตัวผู้ป่วยหรือตัวโรคเลย แต่เนื่องจากเราถือว่าผู้มารับบริการของเราหรือลูกค้าเราหมายถึงทุกคนในอำเภอบ้านตากทั้งกลุ่มปกติ เสี่ยง ป่วย พิการ ผมจึงคิดว่าไม่น่าจะเรียก patient care team น่าจะเรียก population care team มากกว่า.
หลักการทำงานเป็นทีมสหสาขาวิชาชีพของเรา เป็นการดูแลผู้มารับบริการหรือผู้ป่วยร่วมกัน แต่ไม่จำเป็นต้องดูแลพร้อมกัน ไม่ใช่การเกณฑ์เอาทุกวิชาชีพยกโขยงกันมาดูผู้ป่วยพร้อมกันเป็นคณะลิเก ถ้าเป็นอย่างนั้นก็ไม่รู้จะดูผู้ป่วยได้อย่างไร เพราะคนมากเกินไป. หากเป็นการทบทวนขณะดูแลเฉพาะรายครั้งคราวก็พอได้ แต่การดูเป็นประจำทุกวันไม่น่าจะปฏิบัติได้จริง. การดูแลผู้รับบริการไม่พร้อมกันก็สามารถดูแลร่วมกันได้ถ้ามีการสื่อ ความถึงกันอย่างชัดเจน ที่ทำได้ง่ายก็คือการขอคำปรึกษาและการใช้ progress note มาช่วย โดยใครมาดูผู้ป่วยก็ให้บันทึกไว้ได้ ไม่ใช่เอาไว้ให้แพทย์บันทึกเท่านั้น ผู้ป่วยที่นอนอยู่ในโรงพยาบาล ทันตแพทย์ กายภาพ สุขภาพจิต หรือแพทย์แผนไทยก็ไปดู ไปราวนด์ผู้ป่วยได้เหมือนกัน คือทุกวิชาชีพในโรงพยาบาลเป็นเจ้าของไข้ร่วมกัน. หัวใจสำคัญคือทำให้ทุกวิชาชีพมีความโดดเด่นขึ้นมาในการดูแลผู้ป่วยโดยเสนอความเห็นและวิธีการรักษาที่เหมาะสมไว้ในแฟ้มผู้ป่วย โดยมีแพทย์เป็นหัวหน้าทีม ทำให้ทุกวิชาชีพมีศักดิ์ศรีขึ้นมา. การมีศักดิ์ศรีในที่นี้ไม่ได้หมายถึงการเอาพวกเอากลุ่มมาต่อรอง มาข่มกัน แต่ศักดิ์ศรีนี้หมายถึง การเอาความสามารถทางวิชาชีพของตนเองออกมาช่วยในการดูแลเพื่อให้เกิดประโยชน์อย่างสูงสุดต่อผู้ป่วยหรือผู้มารับบริการ.
การทำงานแบบนี้จะทำให้การดูแลแบบสหสาขาวิชาชีพเกิดขึ้นจริงภายใต้ความจำกัดด้านต่างๆ ของแต่ละวิชาชีพ ทำให้ผู้รับบริการได้บริการที่ดีขึ้นและปลอดภัยมากขึ้น ถ้ามีการแพ้ยาเภสัชกรจะเข้าไปช่วยวิเคราะห์ว่าน่าจะเกิดจากยาอะไร เมื่อมีการให้ยาหลายขนานก็ จะช่วยดูว่าจะมี drug interaction กันหรือไม่ หากมีก็บันทึกใน progress note บอกแพทย์ หรือผู้ป่วยที่อาจจะต้องได้รับการทำกายภาพบำบัด ก็มีข้อเสนอจากนักกายภาพเป็นต้น. เมื่อหลายสมอง หลายตา หลายมือ มารวมกันให้เป็นใจเดียวเพื่อเป้าหมายคือผู้รับบริการหรือผู้ป่วยปลอดภัย ความผิดพลาดย่อมลดลงได้มาก.
พิเชฐ บัญญัติ พ.บ.,ผู้อำนวยการโรงพยาบาลบ้านตาก จังหวัดตาก