นิตยสารนิวอิงแลนด์เจอนัลออฟเมดดิซีนตีพิมพ์เรื่องราวการค้นคว้าของโรเบิร์ต โค้ก (Robert Koch) ผู้ได้รับการยกย่องให้เป็นบิดาแห่งจุลชีววิทยา. บทความนี้อาจถือเป็นการเฉลิมฉลองวาระครบ 100 ปีที่ท่านโค้กได้รับรางวัลโนเบิลสาขาการแพทย์หรือสรีรวิทยา.
เมื่อคำนึงถึงผลงานของโค้ก ผู้อ่านบทความนี้ก็คงคล้อยตามผู้เขียนว่าท่านเป็นนักสืบตัวยงแห่งวงการแพทย์และสาธารณสุข เพราะท่านค้นพบเชื้อโรคใหม่ที่มีความสำคัญในยุคนั้นตราบมาจนถึงปัจจุบันถึง 3 ชนิด ได้แก่ แบซิลลัสแอนทราซิส เชื้อวัณโรค และเชื้ออหิวาต์ ไม่เพียงเท่านั้นท่านยังเสนอกลวิธีควบคุมโรคที่แพร่ทางน้ำ หลังจากค้นพบเชื้ออหิวาต์ในอินเดีย. กลวิธีที่เสนอได้กลายเป็นหลักของการสุขาภิบาลในยุโรป ความเป็นนักสืบยังหมายถึงการที่ท่านประดิษฐ์น้ำยาทิวเบอร์คิวลินอันเป็นเครื่องมือวินิจฉัยการติดเชื้อวัณโรคที่ใช้มาตราบจนปัจจุบัน.
นอกจากนั้นในทางความคิด ท่านยังวางรากฐานการพิเคราะห์สาเหตุของโรคติดเชื้อที่เรียกว่า Koch' s postulation ซึ่งท่านใช้พิสูจน์ว่า เชื้อวัณโรคเป็นสาเหตุของการเกิดวัณโรคได้อย่างไร เช่นเดียวกับอหิวาต์.
หลักคิดนี้อาจสรุปได้ว่า หากสามารถแยกเชื้อโรคจากสัตว์ที่ป่วย นำมาเพาะเลี้ยงจนแยกออกมาเป็นสายพันธุ์บริสุทธิ์ แล้วสามารถชักนำให้เกิดโรคเช่นเดียวกันด้วยการใส่เชื้อนั้นกลับเข้าไปในสัตว์ที่ปลอดโรค ก็สรุปได้ว่าเชื้อดังกล่าวเป็นต้นเหตุ.
Koch ' s postulation นับเป็นทฤษฎีว่าด้วยการเกิดโรคที่ทรงอิทธิพลมาจนถึงปัจจุบัน นำไปสู่แนวคิดการแสวงหาลูกกระสุนมหัศจรรย์ (magic bullet) เพื่อทำลายเชื้อโรคในร่างกายมนุษย์ ปศุสัตว์ และพืช.คุณูปการที่ท่านมอบไว้เป็นสมบัติแก่ชนรุ่นหลังจึงคู่ควรแก่การสดุดีเป็นอย่างสูง.
อย่างไรก็ตาม ข้อเสนอเกี่ยวกับการค้นพบยารักษาวัณโรคที่ท่านกล่าวถึง จนหนังสือพิมพ์นำไปประโคมข่าวไปทั่วโลกว่าความหวังในการพิชิตวัณโรคได้บังเกิดแล้วจากการค้นพบของท่านกลับกลายเป็นจุดอ่อนที่ทำให้ท่านถูกโจมตีในเวลาต่อมาเมื่อนักวิทยาศาสตร์รุ่นหลังในยุคเดียวกันสามารถพิสูจน์ได้แน่ชัดว่าไม่เป็นความจริง.
การตรวจสอบและคานกัน (check & balance) ทางความคิด เป็นวัฒนธรรมกระแสหลักของโลกวิทยาศาสตร์ ที่ทำให้วิทยาศาสตร์เกิดความก้าวหน้าอย่างไม่หยุดยั้งตรงกับหลักกาลามาสูตรในทางพุทธศาสนา. ผู้ถือตนเป็นนักวิทยาศาสตร์จึงต้องเตรียมใจที่จะรับการตรวจสอบทัดทานอยู่เสมอ. แม้ว่าในทางปฏิบัติ การกระทำเช่นนั้นอาจมีอุปสรรคเพราะความยึดมั่นถือมั่นตามธรรมชาติของคน ยิ่งเมื่อการตรวจ สอบทัดทานไปปะทะเข้ากับผู้ทรงอิทธิพลในวงการผู้ตรวจสอบทัดทานก็อาจตกที่นั่งลำบาก อย่างน้อยก็ในระยะแรกก่อนที่แนวคิดและหลักฐานของตนจะเป็นที่ยอมรับ. ข้อเสนอเกี่ยวกับสาเหตุของวัณโรคที่ ท่านโรเบิรต์ โค้กเสนอก็เคยขัดแย้งกับความเชื่อของปรมาจารย์แห่งยุคคือท่าน Rudolf Virchow บิดาแห่งพยาธิวิทยาสมัยใหม่ มาแล้วเช่นกัน.
ผู้ทรงอิทธิพลในชีวิตจริงไม่ได้มีเพียงผู้รู้ในวงการวิทยาศาสตร์เท่านั้น ปัจจุบันยิ่งวิทยาศาสตร์ได้กลายเป็นเครื่องมือแห่งการแสวงหาประโยชน์อย่างกว้างขวาง ผู้ทรงอิทธิพลนอกวงการวิทยาศาสตร์นับเป็นตัวแปรสำคัญต่อการดำรงอยู่ของวัฒนธรรมการตรวจสอบคานอำนาจ ต่อความน่าเชื่อถือของผลงานทางวิทยาศาสตร์.
ล่าสุดโทรทัศน์บีบีซีรายงานข่าวว่า บริษัทเมิร์คเจ้าของยาไวออกซ์ พัวพันกับการปกปิดการรายงานผู้ป่วย
3 รายที่เสียชีวิตจากการกินยาไวออกซ์ในการวิจัยที่ได้รับการตีพิมพ์ไปแล้วทำให้ราคาหุ้นของบริษัทร่วงทันทีที่ ข่าวปรากฏเหตุการณ์นี้ตอกย้ำความจำเป็นอย่างยิ่งยวดที่สังคมจะต้องช่วยกันปกป้องวัฒนธรรมแห่งการตรวจสอบคานอำนาจเพื่อที่วิทยาศาสตร์จะได้รับใช้ประโยชน์ของคนส่วนใหญ่ตามหลักความจริงแห่งธรรมชาติได้ยั่งยืนสืบไป.
( ศาสตราจารย์ นายแพทย์ไพบูลย์ สุริยะวงศ์ไพศาล)