Q : อยากเรียนถามหลักการในการใช้ยาหยอดตาหรือยาป้ายตา สำหรับแนะนำให้ผู้ป่วยใช้ยาอย่างถูกต้องค่ะ
จิตรลดา ตาธรรมา
A : การใช้ยาหยอดตาหรือยาป้ายตาผิดวิธี นอกจากอาจไม่ได้ประโยชน์แล้วยังอาจเป็นโทษต้องผู้ใช้ด้วย ก่อนการใช้ยา จึงควรทราบหลักในการใช้ยาทางตาดังนี้
ยาหยอดตา 1 หยดมีปริมาตร ~50 mL ในขณะที่ในตามีพื้นที่สำหรับเก็บน้ำได้เพียง 30 mL. ดังนั้นควรหยอดยาเพียง 1 หยดในแต่ละครั้งก็เพียงพอแล้ว และการหยอดยา 2 ชนิดควรหยอดห่างกัน 5-10 นาที เพื่อให้ยาชนิดแรกดูดซึมเข้าสู่ดวงตาหมดก่อน.
¾ วิธีการเพิ่มประสิทธิภาพของยาและลดผลข้างเคียงของยาหยอดตา ทำได้โดยกดท่อน้ำตา (lacrimal punctum) ที่บริเวณหัวตาล่าง (เรียกว่า punctal occlusion) หรือให้ผู้ป่วยหลับตาประมาณ 5 นาทีภายหลังการหยอดยา หรือการหยอดยาชาก่อนจะช่วยให้ยาดูดซึมได้ดีขึ้น.
¾ ยาป้ายตา ointment ช่วยเพิ่มระยะเวลาที่ยาอยู่ในตาทำให้ยาดูดซึมและออกฤทธิ์นานกว่า แต่มีข้อเสียคือ เหนียวเหนอะและทำให้ตามัว ถ้าต้องใช้ยาหยอดตาพร้อมยาป้ายตาให้ใช้ยาหยอดตาก่อน.
¾ การเก็บยาหลักทั่วไปมีอายุ 3 ปีนับจากวันผลิต เพราะสารป้องกันการเจริญของเชื้อโรค (preservative) หมดอายุ กรณียาเปิดใช้แล้วควรใช้หมดภายใน 1 เดือน (ไม่เกิน 3 เดือนและควรเก็บในตู้เย็นช่องธรรมดา), การหยอดยาควรระวังปากขวดยาสัมผัสตาเพราะจะทำให้เชื้อโรคเติบโตในขวดยา.
¾ ความถี่ในการหยอดตา โดยทั่วไปมักให้วันละ 4 ครั้ง ยกเว้นยาบางชนิดอาจให้ห่างหรือถี่กว่านี้, ยาป้ายตานิยมให้ป้ายเฉพาะก่อนนอน เพราะเหนอะหนะตาและทำให้ตามัวแต่สามารถอยู่ในตาได้นานกว่ายาหยอดตา.
ศักดิ์ชัย วงศกิตติรักษ์ พ.บ.
จักษุแพทย์ คณะแพทยศาสตร์
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์