Q : Varicose vein คืออะไร
A : Varicose vein คือ superficial vein ที่ขยาย ตัวขี้น, ยืดยาวขึ้น และคดเคี้ยว โดยไม่ขึ้นกับขนาด โดยที่อาจจะเห็นเป็นเพียง telengiectasia (spider vein) ดังภาพที่ 1 ซึ่งเป็นหลอดเลือดฝอยที่ขยายตัว ขึ้นเป็นกลุ่มเส้นสีแดงหรือน้ำเงิน หรือมีขนาดใหญ่คดเคี้ยวจนเห็นได้ชัดเจนดังภาพที่ 2.
Q : สาเหตุของ varicose vein มีอะไรบ้าง
A : ก่อนที่จะอธิบายถึงสาเหตุ คงต้องทำความเข้าใจกับกายวิภาคของ leg vein ก่อนดังภาพที่ 3 กล่าวคือ หลอดเลือดดำของขาจะประกอบด้วย เส้นหลัก 2 เส้น คือ superficial vein หรือ saphenous vein และ deep vein หรือ femoral vein โดยทั้ง 2 เส้น จะเชื่อมต่อกันด้วย perforator vein เป็นระยะๆ โดย ในสภาวะปกติเลือดจะไหลขึ้นกลับสู่หัวใจเสมอ โดยมี valve กั้นอยู่ภายในหลอดเลือดไม่ให้ไหลย้อนกลับดังภาพที่ 4.
สาเหตุของ varicose vein จึงสามารถแบ่งออกได้เป็น
1. Primary varicose vein ซึ่งเกิดจาก valve ภายใน superficial vein เสีย (ภาพที่ 4) โดยส่วนใหญ่มักเกิดที่ sapheno-femoral junction ทำให้เกิดภาวะ venous hypertension ภายใน superficial vein ซึ่งผลก็คือ หลอดเลือดดำมีการขยายตัวใหญ่ขึ้น และ valve อื่นๆในระดับต่ำลงมาก็จะเสียตามไปด้วยเป็นวงจร.
2. Secondary varicose vein เป็นผลต่อเนื่องจาก chronic venous obstruction หรือ valve ภายใน deep vein เสีย ซึ่งจะเรียกรวมเป็น post-thrombotic syndrome.
3. Congenital เช่น Klippel-Trenaunay syndrome.
ส่วน varicose vein ที่เกิดในช่วงตั้งครรภ์นั้น เป็นจากผลของ progesterone ทำให้หลอดเลือดมีการขยายตัวขึ้น ซึ่งเมื่อคลอดบุตรแล้วหลอดเลือดสามารถยุบลงเองได้.
Q : Varicose vein มีอาการอย่างไรบ้าง
A : ส่วนใหญ่อาการจะเป็นเพียงในแง่ของความสวยงาม ถ้ามีอาการก็จะเป็นอาการของ venous hypertension เช่น ปวดหน่วงหรือหนักที่ขา, เป็นตะคริว หรือปวดเมื่อยบริเวณน่อง.
Q : Varicose vein จะมีภาวะแทรกซ้อนอะไรได้บ้าง
A : 1. Bleeding.
2. Thrombophlebitis เกิดจาก venous stasis ทำให้เกิด clot ใน vein ผู้ป่วยจะมีอาการปวด แดง และคลำได้หลอดเลือดที่แข็งตัว.
3. Skin changeได้แก่ lipodermatosclerosis, hyperpigmentation และ venous ulcer.
(ตอนที่ 2 อ่านต่อฉบับหน้า)
วีรพัฒน์ สุวรรณธรรมา พ.บ. ภาควิชาศัลยศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาล รามาธิบดี, มหาวิทยาลัยมหิดล
ยอดยิ่ง วาสุถิตย์ พ.บ., อาจารย์ หน่วยศัลยศาสตร์ทั่วไปสายบี
ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล