เจลาตินจากสัตว์
ผลิตภัณฑ์อาหารที่มีส่วนผสมเจลาตินที่สกัดจากเซลล์สัตว์ จะทดสอบทางเคมีหรือทดสอบอย่างง่าย ๆ ได้อย่างไรว่าสกัดจากพืชหรือสัตว์
ผู้ถาม สุเมธ/สงขลา
ผู้ตอบ ดร.แก้ว กังสดาลอำไพ
1.อยากทราบว่าผลิตภัณฑ์อาหารที่มีส่วนผสมของเจลาตินที่สกัดจากเยลลี่สัตว์นั้น เราจะทดสอบทางเคมีหรือทดสอบอย่างง่าย ๆ ได้อย่างไรว่าสกัดจากพืชหรือสัตว์ เพราะหากสกัดจากสัตว์ เช่น สุกร จะทำให้ชาวมุสลิมและผู้กินมังสวิรัติ ไม่สามารถกินได้
ผลิตภัณฑ์อาหารที่มีลักษณะคล้ายวุ้นมี 2 ชนิด คือ ชนิดที่สกัดจากพืช ซึ่งมีน้ำตาลเป็นองค์ประกอบหลัก จัดเป็นคาร์โบไฮเดรต ได้แก่ วุ้นอการ์ วุ้นคาร์ราจีแนน ซึ่งมนุษย์ย่อยผลิตภัณฑ์เหล่านี้ไปใช้ไม่ได้
ส่วนผลิตภัณฑ์อีกชนิดหนึ่ง สกัดได้จากกล้ามเนื้อสัตว์ส่วนที่เรียกว่า เอ็น ซึ่งเมื่อต้มแล้วแยกตัวออกมาและเมื่อทิ้งไว้จะแข็งเป็นวุ้น คือ เจลาติน ดังนั้นเจลาตินจึงสามารถสกัดได้จากสัตว์หลายชนิด ปกติแล้ว จะสกัดจากส่วนเหลือทิ้งของโรงงานฆ่าสัตว์
การทดสอบว่าผลิตภัณฑ์ ลักษณะเป็นวุ้นนั้น เป็นวุ้นจากพืชหรือเป็นเจลาตินจากสัตว์นั้น ถ้าเป็นผลิตภัณฑ์เดี่ยว เช่น แคปซูลยา จะใช้วิธีทางชีวเคมีทดสอบเพียงว่า เป็นโปรตีนหรือไม่ก็ได้ แต่ต้องทำในห้องปฏิบัติการเท่านั้น
สำหรับกรณีที่ชาวมุสลิมหรือผู้กินมังสวิรัติอาจต้องบริโภคเจลาตินจากหมูนั้น เป็นไปได้ค่อนข้างสูง แต่ก็มักเป็นในยามที่เจ็บป่วยเพราะมักได้จากแคปซูลยาเท่านั้น ผลิตภัณฑ์อย่างอื่นอาจมีบ้างแต่เป็นส่วนน้อย เพราะลักษณะสัมผัสค่อนข้างนิ่ม และความอยู่ตัวต่ำกว่าวุ้นจากพืช
ควรจะลองค้นคว้าข้อบังคับทางศาสนาอิสลามว่า กรณีเจลาตินเป็นแคปซูลยานั้นสามารถยกเว้นได้หรือไม่ มิเช่นนั้นบริษัทยาอาจต้องมีการรับรองผลิตภัณฑ์ของตนว่า เป็นแคปซูลยาที่ได้จากเจลาตินของวัว ซึ่งตรวจสอบได้ด้วยวิธีทางชีวเคมีระดับสูง ได้แก่ การตรวจลำดับและองค์ประกอบของกรดอะมิโน ที่มาเรียงตัวกันเป็นเจลาติน ซึ่งสันนิษฐานว่าควรจะต่างกัน
2.ครีมหน้าเค้ก แคปซูลยา เนยแข็ง เนยเทียม มีส่วนผสมดังกล่าวหรือไม่
ผลิตภัณฑ์ที่กล่าวถึงนั้นมีเพียงแคปซูลยาเท่านั้นที่น่าจะมีเจลาตินเป็นองค์ประกอบ ส่วนครีมหน้าเค้ก เนยแข็ง เนยเทียมเป็นผลิตภัณฑ์ไขมัน ซึ่งไม่ควรมาจากหมู
3. ถ้าเราสงสัยผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ว่ามีเจลาตินจากสัตว์หรือไม่ จะส่งไปให้องค์กรใดเราควรวิเคราะห์ และมีขั้นตอนติดต่ออย่างไร
ในการตรวจวิเคราะห์นั้นได้อธิบายหลักการในตอนต้นแล้ว ส่วนสถานที่นั้น เข้าใจว่าไม่มีหน่วยงานใดตรวจเป็นประจำ เพราะไม่ใช่สิ่งที่บังคับไว้ในกฎหมายยา แต่ว่าสามารถส่งตัวอย่างให้หน่วยงานราชการ หรือเอกชนที่มีห้องปฏิบัติการชีวเคมีระดับสูงตรวจสอบได้ ซึ่งคาดว่าต้องเสียค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง เพราะไม่ค่อยมีใครสนใจนักเนื่องจากเจลาตินเป็นโปรตีนที่มีคุณค่าทางโภชนาการต่ำ และที่ลำบากที่สุดคือ ถ้าเจลาตินนั้นผสมอยู่กับองค์ประกอบอื่นของอาหารแล้ว การแยกออกมานั้นต้องทำถึงระดับโมเลกุล
ผมอยากแนะนำให้นำเรื่องนี้ เสนอแก่ผู้นำทางศาสนาเพื่อแก้ปัญหา อาจจะต้องมีการระบุที่กล่องยาว่าเป็นยาที่บรรจุในแคปซูลที่ทำจากเจลาตินที่องค์กรศาสนารับรอง หรือมีการเรียกร้องให้มีการผลิตยาหลาย ๆ ชนิดในรูปยาเม็ด ซึ่งมักมีรสขม หรือกัดกระเพาะอาหารได้ แต่เรื่องนี้เป็นเรื่องค่อนข้างยาวถ้าคิดจะดำเนินการ