Haynes AB, et al. A surgical dsafety checklist to reduce morbidity and mortality in a global population N Engl J Med 2009; 360;491-9.
การผ่าตัดเป็นวิธีการรักษาที่สำคัญในหลายโรค ในแต่ละปีประมาณว่าทั่วโลกมีการผ่าตัดไม่ต่ำกว่า 234 ล้านครั้ง (มากกว่าจำนวนเด็กเกิดในแต่ละปี) ผลข้างเคียงจากการผ่าตัดพบไม่น้อย ซึ่งส่วนใหญ่ป้องกันได้ นักวิจัยที่ Harvard ทดลองใช้ แบบ checklist ซึ่งมีคำถาม 19 ข้อ ตรวจสอบความปลอดภัยก่อนการผ่าตัด การทดลองนี้ทำใน โรงพยาบาล 8 แห่ง ของ 8 ประเทศ ที่มีสถานะทางเศรษฐกิจแตกต่างกัน (แคนาดา, อินเดีย, สหรัฐอเมริกา, จอร์แดน, นิวซี-แลนด์, ฟิลิปปินส์ แทนซาเนีย และอังกฤษ) งานนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการ Safe Surgery Saves Lives Program ขององค์การอนามัยโลก.
การศึกษาเป็นแบบ before and after แต่ละ โรงพยาบาลมีการสำรวจเก็บข้อมูลพื้นฐานเกี่ยวกับการผ่าตัดและผลการผ่าตัด ที่ไม่เกี่ยวกับศัลยกรรมหัวใจ 3,733 ราย ที่มีอายุ 16 ปีขึ้นไป หลังจากนั้นมีการใช้แบบ safety checklist ตรวจสอบขั้นตอนก่อน และหลังผ่าตัด ตลอดจนผลการผ่าตัด ของผู้ป่วยที่เข้ารับการผ่าตัด จำนวน 3,955 ราย จากนั้นวัด อัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อน อัตราตาย ภายใน 30 วันหลังการผ่าตัดในขณะที่ผู้ป่วยยังอยู่ในโรงพยาบาล เปรียบเทียบระหว่างก่อนและหลังใช้ checklist.
ผลการศึกษา พบว่าอัตราตายลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จากเดิมร้อยละ 1.5 ก่อนมีการใช้ checklist เป็นร้อยละ 0.8 หลังมีการใช้ checklist และอัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนลดลงจากร้อยละ 11.0 เป็นร้อยละ 7.0.
สรุป การใช้ checklist สัมพันธ์กับการลดลงของการตายและภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัด.
สำหรับ 19 ประเด็น ที่อยู่ใน checklist นี้ แบ่งเป็น 3 ช่วงตามขั้นตอนที่สำคัญโดยทีมผ่าตัด พยาบาล หรือแพทย์ที่เกี่ยวข้องกล่าวเป็นวาจาในประเด็นต่อไปนี้
1. ก่อนเริ่มดมยา (พยาบาลหรือวิสัญญีถามยืนยันเกี่ยวกับ ชื่อ ตำแหน่งผ่าตัด ใบยินยอมของผู้ป่วย ความเสี่ยงต่อการเสียเลือด เป็นต้น ).
2. ก่อนลงมีด (มีการบอกชื่อและหน้าที่ของ ทีมผ่าตัดทุกคน ความพร้อมของเครื่องมือ เลือดฯลฯ).
3. ก่อนเข็นผู้ป่วยออกจากห้องผ่าตัด (นับจำนวน เข็ม ผ้าซับ ครบถ้วน ฯลฯ) การศึกษานี้ประเมินเครื่องมือที่ช่วยการพัฒนาคุณภาพบริการ ผ่าตัด อย่างไรก็ตาม ข้อควรระวังคือการศึกษานี้เป็นแบบ before and after อาจมีความคลาดเคลื่อนได้.
วิชัย เอกพลากร พ.บ., Ph.D.,รองศาสตราจารย์, ศูนย์เวชศาสตร์ชุมชน
คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี , มหาวิทยาลัยมหิดล