โรคโบทูลิซึม อาหารเป็นพิษต่อประสาท
เกิดจากพิษของเชื้อแบคทีเรียที่มีชื่อว่า คลอสทริเดียมโบทูลินัม (Clostridium botulinum) ซึ่งมีพิษต่อระบบประสาท ทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง* เชื้อชนิดนี้อยู่ในตระกูลเดียวกับเชื้อบาดทะยัก (Clostridium tetani) มีลักษณะเป็นสปอร์ (มีผนังหุ้มหนา) อยู่ตามดินทราย และแหล่งน้ำธรรมชาติ สามารถปลิวกระจายไปตามอากาศ มีความทนทานอยู่ได้นานหลายปี สปอร์เมื่ออยู่ในที่ที่มีความชื้น สารอาหารและขาดอากาศ ออกซิเจน เช่น ในลำไส้ บาดแผลลึกและแคบ อาหารที่บรรจุในภาชนะที่ปิดมิดชิด (เช่น กระป๋อง ปี๊บ ขวดแก้ว) ก็จะเกิดการแบ่งตัวและปล่อยพิษออกมา
โดยทั่วไปผู้ป่วยอาจรับพิษของเชื้อชนิดนี้ได้ 3 ลักษณะ คือ
- กินอาหารที่ปนเปื้อนพิษ (อาหารเป็นพิษ) มักจะเป็นพืชผัก หรือเนื้อสัตว์ที่บรรจุอยู่ในภาชนะ มิดชิด และมีความเป็นกรดไม่มาก เช่น หน่อไม้ เห็ด ถั่ว ข้าวโพด แตง ปลา เป็ด ไก่ นมที่บรรจุกระป๋อง ปี๊บ หรือขวดแก้ว ซึ่งผลิตแบบอุตสาหกรรมในครัวเรือน กรรมวิธีในการผลิตไม่ปลอดภัยพอ ทำให้สปอร์ของเชื้อชนิดนี้ที่ปนเปื้อนในอาหารสามารถแบ่งตัวและปล่อยพิษเจือ ปนอยู่ในอาหาร เช่น หน่อไม้ปี๊บที่นิยมกินในบ้านเรานั้นจะทำการต้มหน่อไม้นานเพียง 1 ชั่วโมง ซึ่งไม่สามารถฆ่าสปอร์ที่ปนเปื้อนได้ แล้วอัดใส่ปี๊บ ตั้งไว้ในอุณหภูมิห้อง รอจำหน่ายหมดภายใน 3-6 เดือน สปอร์ก็สามารถแบ่งตัว และปล่อยพิษออกมา (ส่วนหน่อไม้ดองมีรสเปรี้ยว กรรมวิธีผลิตมีการใส่น้ำส้มในการดอง ทำให้มีความเป็นกรดสูง หรือ pH ต่ำกว่า 4.6 สปอร์ไม่สามารถแบ่งตัว นับว่ามีความปลอดภัย)
- เชื้อเข้าทางบาดแผลแบบเดียวกับโรคบาดทะยัก มักจะเป็นแผลลึกและแคบที่ขาดออกซิเจน รวมทั้งการฉีดยาเสพติดด้วยเข็มที่ไม่สะอาด สปอร์ในดินทรายที่ปนเปื้อนบาดแผล จะเข้าไปแบ่งตัวในบาดแผล แล้วปล่อยพิษกระจายเข้ากระแสเลือด ไปทำลายระบบประสาททั่วร่างกาย
- กินอาหารที่ปนเปื้อนสปอร์ มักจะก่อโรคเฉพาะในทารก เนื่องจากในลำไส้ของทารกอายุต่ำกว่า 1 ขวบ ยังไม่มีจุลินทรีย์ที่สามารถป้องกันการแบ่งตัวของสปอร์เช่นเด็กโตและผู้ใหญ่ สปอร์จึงเกิดการแบ่งตัวอยู่ในลำไส้ แล้วปล่อยพิษเข้ากระแสเลือดไปทั่วร่างกาย ในสหรัฐอเมริกาจะพบภาวะนี้ในทารกอายุต่ำกว่า 6 เดือน มักเกิดจากการกินน้ำผึ้งที่ปนเปื้อนสปอร์ ดังนั้น เพื่อความปลอดภัยจึงแนะนำว่า ควรหลีกเลี่ยงการป้อนน้ำผึ้งแก่ทารกอายุต่ำกว่า 1 ขวบ
* พิษของเชื้อชนิดนี้เรียกว่า โบทูลิน (botulin) จะเข้าไปยับยั้งการทำงานของระบบประสาททำให้ไม่สามารถส่งกระแสประสาทไปสั่งการให้กล้ามเนื้อทำงานได้ จึงเกิดอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงจัดว่าเป็นพิษร้ายแรงที่สุดของบรรดาพิษที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียและมีการนำมาผลิตเป็นอาวุธชีวภาพ (เชื้อโรคที่ใช้เป็นอาวุธชีวภาพยังมีเชื้อแอนแทรกซ์ เชื้อฝีดาษ และอื่นๆ)
นอกจากนี้ ยังมีการนำพิษโบทูลินที่ทำให้เจือจาง (เช่น Botox) ไปใช้ฉีดรักษาโรคที่มีการเกร็งตัวของกล้ามเนื้อ (เช่น ตากระตุก หน้ากระตุก) ตาเข ไมเกรน เสริมสวย (แก้รอยย่นบนใบหน้า เป็นต้น)
- อ่าน 11,409 ครั้ง
- พิมพ์หน้านี้