วัณโรคปอด

เกิดจากการติดเชื้อวัณโรค ซึ่งเป็นแบคทีเรียที่มีชื่อว่า ไมโคแบคทีเรียมทูเบอร์คูโลซิส (Mycobacterium tuberculosis) เชื้อนี้ติดต่อโดยการหายใจ สูดเอาฝอยละอองเสมหะที่ผู้ป่วยปล่อยออกมาแขวนลอยอยู่ในอากาศขณะไอ จาม พูด หัวเราะ หรือร้องเพลง เชื้อในฝอยละอองเสมหะสามารถมีชีวิตอยู่ในอากาศนานหลายชั่วโมง ผู้ที่จะรับเชื้อให้ได้ปริมาณมากพอจนถึงขั้นติดเชื้อเป็นโรคได้ จะต้องอยู่ใกล้ชิดกับผู้ป่วยเป็นเวลานาน เช่น อยู่ในบ้านเดียวกัน หรือห้องเดียวกัน

หลังติดเชื้อ 2-8 สัปดาห์ ร่างกายจะมีการสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นมา คนส่วนหนึ่งสามารถกำจัดเชื้อได้หมดก็ไม่เป็นโรค

ส่วนหนึ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเด็กเล็ก ไม่สามารถกำจัดเชื้อได้ ก็จะกลายเป็นโรคภายหลังการติดเชื้อไม่นาน

ส่วนหนึ่ง กำจัดเชื้อได้ไม่หมด เชื้อจะหลบซ่อนอยู่ในปอดอย่างสงบ (บางรายเชื้ออาจแพร่กระจายจากปอดไปตามกระแสเลือด แล้วเข้าไปฝังตัวอยู่ในอวัยวะต่างๆ) โดยไม่มีอาการเจ็บป่วยเกิดขึ้น เรียกว่า “การติดเชื้อวัณโรคแฝง (latent tuberculosis infection)” ประมาณร้อยละ 10 ของคนกลุ่มนี้จะกลายเป็นวัณโรคในระยะต่อมา ซึ่งกว่าครึ่งหนึ่งจะเกิดอาการของโรคขึ้นภายใน 2 ปีหลังติดเชื้อ ที่เหลือจะเป็นโรคหลังจาก 2 ปีไปแล้ว บางรายอาจกลายเป็นโรคในระยะหลายปี หรือนับเป็นสิบๆ ปีต่อมา ทั้งนี้เกี่ยวข้องกับภาวะภูมิคุ้มกันของร่างกาย กล่าวคือ ตราบใดที่ภูมิคุ้มกันยังแข็งแรง ก็จะไม่เกิดโรคขึ้นมา แต่เมื่อใดที่ภูมิคุ้มกันอ่อนแอ เชื้อที่หลบซ่อนอยู่ก็จะเกิดการแบ่งตัวเพิ่มจำนวน (เรียกว่า การปลุกฤทธิ์คืน หรือ reactivation) จนทำให้เป็นโรคขึ้นได้

ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นวัณโรค ได้แก่

• ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ ที่พบบ่อยคือผู้ป่วยเอดส์ (มีโอกาสเป็นวัณโรคในตลอดช่วงชีวิตถึงร้อยละ 5o หรือมากกว่าร้อยละ 1o ต่อปี) เบาหวาน ไตวาย ผู้ที่กินยาสตีรอยด์นานๆ หรือใช้ยาเคมีบำบัด ผู้ป่วยติดเชื้อบางชนิด (เช่น หัด ไอกรน ไข้หวัดใหญ่ เป็นต้น) ผู้ที่ตรากตรำงานหนักหรือมีความเครียดสูง
• ผู้ติดยาเสพติดหรือแอลกอฮอล์
• ผู้ที่มีภาวะขาดอาหาร คนจรจัด
• ผู้ที่อยู่ในสถานที่แออัด การระบายอากาศไม่ดี เช่น เรือนจำ ศูนย์อพยพ เป็นต้น
• ผู้ที่สัมผัสใกล้ชิดกับผู้ป่วยเป็นระยะยาวนาน เช่น สมาชิกในบ้านผู้ป่วย เพื่อนร่วมห้องพัก หรือห้องทำงาน
• บุคลากรสาธารณสุขที่ให้การดูแลพยาบาลผู้ป่วย
• ผู้สูงอายุ (พบอุบัติการณ์สูงในกลุ่มอายุมากกว่า 65 ปี)
• ทารกแรกเกิด