ถ้าลองหงายฝ่ามือขึ้นมาแล้วเลื่อนเข้าใกล้ตาของเราทีละน้อย สิ่งที่เราเห็นชัดขึ้นเรื่อยๆ คือลายมือ ขณะเดียวกัน สิ่งที่เลือนหายไปมากขึ้นทุกทีคือขอบเขตของมือ เมื่อใจกลางฝ่ามือ เข้าใกล้ตามากที่สุดที่เรายังเห็นภาพได้ชัด เราก็จะมองไม่เห็นแม้กระทั่งนิ้วมือ.
ฉันใดก็ฉันนั้น เมื่อชีวิตเราเข้าไปพัวพันกับเรื่องหนึ่งๆมากขึ้นๆ เราก็จะรับรู้รายละเอียดของเรื่องนั้นๆมากขึ้นๆ ในขณะเดียวกันความรับรู้ต่อโลกภายนอก (วงที่เราพัวพัน) ก็จะน้อยลงทุกที ทั้งๆที่ในความเป็นจริงวงที่เราพัวพันมีความเป็นไปที่แยกไม่ออกจากโลกภายนอก.
คำถามคือ เมื่อถึงเวลาต้องตัดสินใจว่า จะขยับตัวไปข้างหน้าภายใต้วงที่เราพัวพัน ทำอย่างไรจึงจะขยับได้เหมาะสมมากที่สุด.
พลันคำว่า "SWOT ANALYSIS" ก็แล่นขึ้นมาในสมอง O (โอกาส) และ T (ภาวะคุกคาม) คือความเป็นไปของโลกภายนอกที่เกี่ยวข้องกับวงของเรา วิธีมองสองสิ่งนี้มีได้หลายแบบ.
บริษัทเชลล์เลือกการวาดภาพอนาคต (scenario planning) เพื่อมองสองสิ่งดังกล่าวซึ่งมีส่วนสำคัญทำให้การวางแผนของบริษัทเชลล์ เผื่อการเตรียมการรับมือวิกฤตการณ์ราคาน้ำมันตกต่ำในทศวรรษ1980 ซึ่งอยู่เหนือความคาดหมายของวงการธุรกิจน้ำมัน ผลก็คือเมื่อวิกฤตมาถึง แผนที่วางไว้ล่วงหน้าสามารถแปลงวิกฤตเป็นโอกาสสำหรับเชลล์ ทำให้เชลล์พลิกผันตนเองจากบริษัทน้ำมันใหญ่อันดับ 14 เป็นอันดับสองของโลก.
การวาดภาพอนาคต ไม่ใช่การทำนายอนาคต เหตุผลที่เชลล์หันมาใช้การวาดภาพอนาคตเพราะเคยผิดพลาดซ้ำแล้วซ้ำอีก กับความพยายามทำนายอนาคต ความจริงที่ประจักษ์ชัดคือ ไม่มีใครรู้ทุกสิ่งที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน เหมือนกับอุปมาอุปมัยข้างต้นที่แต่ละคน แต่ละองค์กรมองเห็นเฉพาะส่วนที่ตนเกี่ยวข้อง. ดังนั้น จึงเป็นไปไม่ได้ที่จะทำนายอนาคตได้ถูกต้องแม่นยำ ถ้ายังไม่ลืม คำทำนายว่า ไทยจะเป็นเสือเศรษฐกิจตัวที่... เมื่อก่อนเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ 2540 เราก็คงซาบซึ้งดีถึงผลลัพธ์แห่งความหลงเชื่อคำทำนาย.
การวาดภาพอนาคตคือการมองให้เห็นภาพหลายๆภาพที่อาจเป็นไปได้ (ไม่ใช่ภาพที่อยากให้เป็น) โดยใช้ทั้งข้อเท็จจริงและจินตนาการของหมู่คณะ ถ้าจะเป็นประโยชน์ต่อการวางแผน ภาพที่ปรากฎควรมีความหมายตรงกันสำหรับหมู่คณะ เพื่อที่จะได้ช่วยกันคิดว่าจะเตรียมการอะไรในปัจจุบันเพื่อรับมือกับภาพอนาคตเหล่านั้น.
ด้วยความห่วงใยอนาคตของแพทยศาสตร์ (academic medicine) the International Campaign to Revitalise Academic Medicine (ICRAM) ได้นำเสนอภาพอนาคต ของแพทยศาสตร์1 ไว้อย่างน่าสนใจ 5 ภาพ ได้แก่
1. แพทยศาสตร์วิญญาณธุรกิจ (Academic Inc.) หมายถึง ความเป็นไปทางแพทยศาสตร์มุ่งเพื่อผลกำไรเป็นที่ตั้ง มาตรฐานทางการแพทย์แยกเป็นสองระดับ (เพื่อคนรวยและเพื่อคนจน) ไม่รู้ว่าใกล้เคียงกับกระแส international medical hub ในปัจจุบันของไทยแค่ไหน วิสัยทัศน์ประเภทมุ่งสู่สากลของโรงเรียนแพทย์มีความหมายทับซ้อนกับกระแสนี้เพียงใด.
2. แพทยศาสตร์วิญญาณนักบริการ (reformation) ในภาพนี้โรงเรียนแพทย์ที่เคยเป็นมาจะถูกกลืนหายไปในบริบทของรพ.ที่มุ่งเน้นบริการเป็นหลัก การวิจัยและการศึกษาเป็นเรื่องรอง...อันนี้ดูเหมือนใกล้เคียงสภาพการณ์ปัจจุบันในบ้านเราไม่น้อยนะครับ.
3. แพทยศาสตร์ตามกระแสนิยม (In the Public Eye) เป็นภาพที่โรงเรียนแพทย์มุ่งสนองความต้องการของคนไข้ สาธารณชน และสื่อมวลชน พูดอีกนัยยะ คนสามกลุ่มนี้สามารถกำกับทิศทางของโรงเรียนแพทย์ ให้เป็นไปตามกระแสนิยมที่ถูกตะล่อมด้วยข้อมูลข่าวสารที่ไร้การควบคุม...กรณีเห่อการรักษาด้วยสเต็มเซลล์อาจเป็นตัวอย่างที่ชัดเจน.
4. แพทยศาสตร์วิญญาณความเป็นธรรม (global academic partnership)เราจะเห็นโรงเรียนแพทย์ทำงานเป็นเครือข่ายระดับโลกมุ่งสู่การสร้างความเป็นธรรมด้านสุขภาพ ปัญหาสุขภาพของคนส่วนใหญ่จะได้รับการดูแลอย่างจริงจัง ถ้าภาพนี้จะเป็นไปได้จริงต้องอาศัยแรงสนับสนุนทางการเมืองอย่างมาก.
5. แพทยศาสตร์วิญญาณบูรณาการ (Fully Engaged) เป็นแพทยศาสตร์ที่ห่วงหาอาทรกับความต้องการของคนไข้ เวชปฏิบัติ ฝ่ายนโยบาย และสาธารณชน แต่จะขาดความเป็นตัวของตัวเอง.
ภาพวาดดังกล่าวอาจแตกต่างออกไปตามองค์ประกอบของกลุ่มบุคคลที่เข้ามาช่วยกันวาด จุดสำคัญอยู่ที่ว่าทำอย่างไรจะได้องค์ประกอบที่เหมาะสม ซึ่งแน่นอนว่าขึ้นอยู่กับว่าใครเป็นคนตัดสินความเหมาะสม.
โดยที่แพทยศาสตร์เป็นเรื่องของสังคมทั้งหมด จึงไม่น่าจะเหมาะสมถ้าจะปล่อยให้กลุ่มบุคคลหนึ่งๆ หรือสถาบันหนึ่งๆตัดสินโดยลำพัง แพทยสภา แพทยสมาคม สื่อมวลชน สปสช. สสส. องค์กรคุ้มครองผู้บริโภค ธุรกิจประกันชีวิต หรือล่าสุด สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) ฯลฯ เป็นตัวอย่างของสถาบันที่น่าจะเกี่ยวข้องกับการจัดองค์ประกอบและกระบวนการวาดภาพอนาคต.
บางที สช.อาจสนใจที่จะสนับสนุนให้เกิดกระบวนการใหม่ของวิวัฒนาการแพทยศาสตร์โดยใช้การวาดภาพอนาคตเป็นเครื่องมือ และอาศัยสมัชชาสุขภาพแห่งชาติเป็นเวทีขับเคลื่อนประวัติศาสตร์หน้าใหม่ของแพทยศาสตร์ในประเทศไทย โดยเชื่อมโยงกับ ICRAM.
- อ่าน 1 ครั้ง
- พิมพ์หน้านี้